Gebelikte İlk 3 Ay Ultrason Neden Önemlidir?

Gebelik toplamda dokuz aylık bir süreci kapsamakta ve genel olarak üçer aylık dönemlere ayrılmaktadır. Gebelikte ilk üç ay bebeğin organlarının oluştuğu dönem ve ikinci üç ay organ gelişiminin devam ettiği ve büyümenin olduğu dönem, son üç ay ise bebeği büyümesinin ve kilo almasının belirgin olduğu dönemdir.

Ultrasonografi, ses dalgalarının kullanılarak görüntüleme yapılmasına olanak sağlayan bir tetkiktir. Çünkü anne karnındaki bebeğin (fetus) muayenesi ultrasonografi ile yapılmaktadır. Ultrasonografi ile fetus muayenesinde; bebek sayısı (çoğul gebelikleri saptamak; ikiz gebelik gibi), kalp atışı varlığı (bebeğin canlılığının ispatı), bebeğin suyunun yeterliliği, bebeğin eşinin (plasenta) yeri ve yapılışının görüntülenmesi yanında bebeğin büyüklüğü (kilosu) ve anatomisi (organ gelişimi) değerlendirilmektedir. Fetusun ultrasonografi ile muayenesi gebeliğin her üç döneminde de yapılmakla birlikte; bazı özellikli muayene değerlendirmeleri belli gebelik dönemlerinde yapılmaktadır. Buna örnek vermek gerekirse; gebeliğin ikinci döneminde (18-23 hafta) yapılan fetus muayenesi (halk arasında ayrıntılı veya ikinci düzey ultrason olarak bilinir). Bu muayenede, fetusun tüm sistemleri (organları) ultrasonografi ile muayene edilmektedir. Fetusun bu muayenesi fetusta olan yapısal anomalilerin yaklaşık %60-80 oranında saptanmasına olanak sağlar.

Gebeliğin ilk üç ayında yapılan ultrasonografi ile kromozom bozukluklarının tarandığı ikili tarama testi için bebeğin boyunun (baş – popo mesafesi) ve ense kalınlığının (ense saydamlığı) ölçümü rutin olarak yapılmaktadır. Bu konuda eğitim almış hekimlerin cihazlar kullanarak gebeliğin ilk üç ayında (11-14 hafta arası) ikili testin doğruluk oranını artıran doppler ölçümlerini (duktus venosus doppleri ve triküspit kapak doppleri) yapmalarına olanak sağlamaktadır. 

Anomalilerin 18-23 hafta (fetus 5 aylıkken) saptanması yerine daha erken olan 11-14 haftada (fetus 3 aylıkken) saptanması gerekecek tıbbi müdahale şansının da daha erken yapılmasına olanak sağlamaktadır. Gebeliğin ilk döneminde (11-14 hafta) fetusun baş, beyin, boyun, yüz, kalp, göğüs kafesi, omurga, karın (mide, böbrekler, idrar torbası), karın duvarı (göbek kordonu girişi), kollar ve bacakların değerlendirilmesi mümkün olmaktadır. Bunlara ilave olarak fetusta kromozom anomalilerine işaret eden (kromozom anomalisi olma ihtimalini artıran) bazı anormalliklerin (koroid pleksus kisti, kardiak hiperekojen odak, pelviektazi, hiperekojen barsak gibi) de var olup olmadığı saptanabilmektedir.

Sonuç olarak; gebeliğin 11-14 haftaları arasında fetusun detaylı ultrasonografi muayenesi yapılabilmektedir. Bu nedenle gebeliğin 11-14 haftasında sadece ikili tarama testi için gerekli olan ense kalınlığı ölçümü yanında fetusun detaylı ultrasonografik muayenesinin de yapılması akılcı görülmektedir.