Göz Hastalıkları ve Tedavisi İçin Yanlış Bilinenler ve Gerçekler

Gözler insanın en değerli organlarının başında gelir. Karanlık bir dünyada yaşamak herkesin isteyeceği son şeydir herhalde. Peki göz hakkında neler biliyoruz ? Göz sağlığı hakkında yeterince bilgiye sahip miyiz?

Göz ile ilgili bildiklerinizin doğruluğuna ne kadar güveniyorsunuz? Göz ile alakalı bildikleriniz yanlış olabilir. Göz hastalıkları ve tedavileri hakkında bildiğiniz doğruların bir çoğunun yanlış olduğunu biliyor muydunuz? Şimdi bunların en çok dikkati çekenlerini ve en çok karşılaşılanları gözden geçirelim.

Kataraktla İlgili Yanlış Bilinenler:

"Katarakt sadece yaşlılarda görülür."

Katarakt yaşlılarda sıkça görülmekle birlikte gençlerde, bebeklerde ve çocuklarda da rastlanabilen bir rahatsızlıktır. Katarakt bir gözden diğer göze geçebilen bir rahatsızlık olmayıp çoğunlukla çift taraflı oluşmaktadır.

"Katarakt ameliyatı laserle yapılmaktadır."

Halen tüm dünyada ve ülkemizde, katarakt ameliyatında en yaygın kullanılan yöntem “Fakoemülsifikasyon tekniği” dir. Burada kullanılan enerji türü, halk arasında bilindiği gibi laser enerjisi olmayıp “ultrasonik enerji” dir.

Ancak en son sistem olan “Femtolaser katarakt cerrahisi” tekniğinde tam anlamıyla gerçek laser enerjisi kullanılmaktadır.

"Katarakt ameliyatı çok basit olup 3-5 dakikada sona ermektedir."

Fakoemülsifikasyon veya femtolaser tekniğiyle yapılan katarakt ameliyatı, teknolojiye bağımlı son derece komplike ve hassas bir ameliyat olup ortalama 15 dakika kadar sürmektedir. Fakat problemli gözlerde bu süre 30-45 dakikaya kadar da yükselebilmektedir. Ayrıca, yapılan işlem, çok basit olarak nitelenmesi doğru olmayan, nadir de olsa birçok komplikasyonun görülebileceği cerrahi bir girişimdir.

"Çok yaşlılarda katarakt ameliyatı yapılmamalıdır, risklidir."

İç hastalıkları konsültasyonu olumlu ise, çok yaşlılarda katarakt ameliyatının yapılması riskli değildir. Çünkü ameliyat lokal anestezi ile yapılmaktadır. Ameliyat esnasında hastaya sakinleştirici bazı ilaçlar verilmekte, tansiyonu yüksekse, ilaçlarla normal düzeye indirilmektedir. Böylece, çok yaşlı hastalarda da, hiçbir sorunla karşılaşılmadan ameliyat yapılabilmektedir.

"Katarakt ameliyatı ile takılan göz içi merceği zamanla bozulabilmektedir. Bu durumda bozulan mercek çıkarılarak yenisi ile değiştirilebilir."

 Katarakt ameliyatı ile göz içine yerleştirilen merceğin yapısının bozulması söz konusu olmayıp hayat boyu bozulmadan göz içinde kalır.

"Katarakt ameliyatı olduktan 1-2 yıl sonra katarakt tekrar büyüyerek görmeyi bozabilir."

Bir kez katarakt ameliyatı olduktan sonra kataraktın tekrar oluşması mümkün değildir. Halk arasında “gözüme tekrar katarakt geldi” şeklinde yanlış olarak ifade edilen durumda, göz merceğinin kapsül kısmının kalınlaşarak görmeyi azaltması sözkonusudur.  

"Katarakt cerrahisi görmeyi olduğu gibi eski haline getirir"

Görmenin iyi olabilmesi için retina tabakasının sağlıklı, kişinin görme potansiyelinin iyi olması lazımdır. Göz Dibi hastalıklarında ve tembel gözlerde görme artışı olmayabilir.

“Göz İçi mercekleri göz için zararlı olabilir, batma yapabilir" 

Uygun yere uygun lens takılması hiçbir zaman zararlı değildir. Yapım malzemesi gözü rahatsız etmez. Kişi göz içi merceğinin varlığını batma yanma şeklinde hissedemez.

"Lazer ameliyatı olanlar sonradan katarakt ameliyatı olamaz" 

Gözlükten kurtulmak için yapılan lazer göz tedavisi gözün en dışındaki kornea tabakasına uygulanır. Katarakt ise gözün içerisindeki saydam lensin bulanıklaşmasına verilen isimdir. Yeteri kadar yaşlanma şansı bulan herkes katarakt olur. Lazer göz ameliyatı olmuş olmanız katarakt gelişimine neden olmaz, katarakt ameliyatı olmanıza da engel değildir. Dikkat edilmesi gereken tek nokta katarakt ameliyatında kullanılacak göz içi merceğinin numarasının doğru hesaplanmasıdır.

Şaşılıkla İlgili Yanlış Bilinenler:

"Çocuklarda bir miktar şaşılık olabilir."

Şaşılık normal bir durum değildir. Çocuklarda gözlerde kayma doğuştan olabilir veya sonradan ortaya çıkabilir. Bazı şaşılık tipleri geçicidir ve gözlükle düzeltilebilir. Bazı kaymaları düzeltmek için ise ameliyat gerekebilir. Şaşılıkla ilgili en önemli sorun, kayan gözde tembellik gelişmesidir. Göz tembelliği erken tespit edilebilirse, çocuk 10-12 yaşına gelene kadar; ameliyat, gözlük ve kapama gibi tedavi yöntemleriyle tedavi edilebilir. Erişkinlerde göz tembelliğini tedavi edebilecek bir yöntem şu an için yoktur.

"Bebekte göz kayması varsa, tedavide acele edilmemelidir, bebek büyüdükçe kayma da kendiliğinden düzelir."

Bebekte göz kayması varsa, hiç zaman kaybetmeden tedaviye başlanmalıdır, çünkü tedavide gecikildikçe özellikle görme tembelliğinin ilerlemesine yol açılmış olur. Görme tembelliğinin 7-8 yaşından sonra bilinen kalıcı bir tedavisi yoktur.

"Çocuktaki şaşılık, birkaç yıl gözlük takmakla düzelir, şaşılık düzeldikten sonra da gözlük çıkarılır ve şaşılığın tedavisi tamamlanmış olur." 

Bazı tür şaşılıklar sadece gözlük takmakla düzelir, ameliyata gerek kalmaz. Fakat, bu tür şaşılıklarda; şaşılık gözlük takılı iken düzelir, gözlük çıkarıldığında göz yine kayar. Dolayısıyla, çocuğun gözlüğünü hiç çıkarmaması gerekir.

"Şaşı çocuk, ameliyat olduktan sonra şaşılığı tamamen düzelir ve kayması düzeldiği için de artık gözlük takmasına gerek kalmaz, gözlüğü atar."

Ameliyatla şaşılığı düzeltilen çocukta tedavi bitmemiştir. Ameliyat sadece göz kaymasını düzeltir. Şaşılık ameliyatının, görme derecesi ve görme bozukluğuna hiçbir etkisi yoktur. Bu nedenle ameliyatla şaşılık düzeltildikten sonra da, çocuk yine gözlüğünü takmaya devam edecektir.

“Çocuğum yıllardır gözlük takıyor, fakat gözlüğü çıkardığı zaman gözü yine kayıyor, tedavi hiçbir fayda sağlamadı."

Eğer şaşı bir çocukta, kayma gözlükle düzeliyorsa tedavi başarıya ulaşmış demektir. Çocuk sürekli gözlük takmalıdır. Gözlük çıkarıldığında gözün kayması doğaldır. Tedavinin değerlendirilmesi, gözlüklü iken yapılır.

"Şaşı bakarsan şaşı kalırsın." 

Elbette eski söylemin aksine gözlerin şaşı yapılması öyle kalmalarına sebep olmayacaktır.

"Şaşılık Laser ile tedavi edilebilir" 

Laser ile uygulanan herhangi bir şaşılık tedavisi yoktur. Şaşılık tedavisi cerrahi olarak göz kaslarına müdahale edilerek gerçekleştirilir.

"Göz tembelliği lazer ameliyatıyla düzelir.”

Lazer ameliyatı göz tembelliği tedavi etmek için değil, gözlük numarasının azaltılması için yapılır.

Gözlük Kullanımı İle İlgili Yanlış Bilinenler:

"Dinlendirici gözlük kullanmak gözü rahatlatır"

Böyle bir gözlük yoktur. Gözlük rakamlarla ifade edilen değerlere sahiptir ve takıldığı zaman görmeyi daha iyi yapıyor ise kullanılmalıdır. Bazan, gözlüksüz net ama yorularak gören hipermetrop hastalara hekimlerimiz gözlüğün amacını açıklamak için hipermetropi düzeltici camlara bu terimi kullanırlar. Gözümüzü gerçek anlamda rahatlatmak için yoğun çalışma sırasında çalışmaya ara vererek gözlerimizi birkaç kez kırpma ve bir süre kapatarak dinlendirmeliyiz.

"Gözlük takmak göz numarasının ilerlemesini önler."

Aksine gözlük takmak ya da takmamak göz numarasının ilerlemesini etkilemez. Numara değişimi bundan bağımsızdır. Gözlük tedavisinin amacı, takıldığı sürece görme düzeyini arttırmaktır.

"Yanlış gözlük kullanımı gözü bozar"

Kesinlikle gözü bozmaz ancak takıldığı süreçte kötü görmeye sebep olabilir, baş ağrısı yapabilir.

“Sokaktan alınan güneş gözlükleri gözü bozar”

Güneş gözlüğünün gözünüzü güneşin zararlı etkilerinden koruması için UV ışınlarını bloke etmesi gereklidir. UV ışınlarını bloke eden güneş gözlüklerinin nereden alındığının önemi yoktur. UV bloke edici özelliği olmayan bir güneş gözlüğü sadece işe yaramaz, gözünüzü bozmaz.

"Başka bir kişinin gözlüğünü takmak gözünüzü bozar"

Hayır gözümüzü bozmaz, yalnızca yorar ve baş ağrısına neden olabilir. Ancak, sekiz yaşından küçük çocuklar doğru derecelerde ve ihtiyacı olan gözlükleri takmalıdırlar. Uygun olmayan gözlük kullanımı çocuklarda göz tembelliğine neden olabilir.

"Çocuklarda göz numarası sürekli büyür"

Uzak için hipermetrop olan çocuklarda büyüme çağında göz numarasında azalma, miyoplarda ise artma gözlenir. Gözlük takmak veya takmamak dioptrinin ne azalmasına ne de artmasına sebep olur. Ancak çocuk yaşta görmenin gelişmesi açısından mutlaka takılması gerekir.

"Bebek veya küçük çocuklar gözlük takamaz”

Özendirme ile bu sıkıntı önlenebilir. Yeter ki çocuğa uygun yaklaşılsın. 3 aylıktan itibaren bebekler gözlük kullanabilir.

“Gözünü çizdirerek gözlükten kurtulabilirsin”

Gözlük ihtiyacını ortadan kaldırmak için 20 yaş üzerinde yapılan laser tedavisi (Excimer) gözü çizmez, yalnızca belli bir kalınlıktaki kornea dokusunu buharlaştırarak ortadan kaldırır.

"Çok okudu, çok beyaza baktı, çok çalıştı gözü bozuldu"

Göz hasta olsa bile gözün kullanılması (yakın veya uzak için) göz sağlığına zararlı değildir. Bilhassa glokom olgularında tersine faydalıdır, çünkü göz içi sıvısının dışarı atılımını kolaylaştırıcı etki ile rakamsal değerin düşmesi söz konusudur.

"Nazar değmesi göz hastalığı yapar"

Nazar tanımlaması bir moral değerdir. Hastalık yapıcı etkisi olamaz.

"Laser gözünü kör etti"

Tedavi amaçlı kullanılan bu cihazlar körlük yapmaz, ancak merkezi görme noktasının hastalıktan etkilenmesi veya laser komplikasyonu olarak ödem gelişmesi görme bozulmasına sebep olabilir.

"İyi görmek göz sağlığının garantisidir"

Hayır... Örneğin : Glokom hastaları hastalığın son safhasına kadar iyi görebilirler, görme sonradan tedrici olarak azalmaya başlar ki bu safhada görmenin geri dönüşü söz konusu olmaz.

"Uyku bozuklukları göz hastalığı belirtisidir"

Hayır. Uyku beyinsel bir fonksiyondur ve gözler yalnızca olaya iştirak eder. Ancak uykusuzluk gözyaşı kalitesini ve üretimini bozduğu için, yeterince uyuyamamış kişilerde göz kuruluğu gelişmektedir.

"Televizyona çok yakın oturmak gözler için zararlıdır."

Ebeveynler bunu televizyonlar oturma odalarımıza ilk girmeye başladığından beri dilinden düşürmeseler de gerçekliğiyle ilgili hiçbir kanıt yok. Amerikan Göz Bilim Akademisi (AAO), çocukların genellikle yakına odaklanabildiklerini ve bunun göz yorgunluğuna sebep olmayacağını, böylece televizyonun hemen önüne yerleşmek gibi bir alışkanlık edindiklerini ya da okunacak herhangi bir şeyi yüzlerine çok yakın mesafede tuttuklarını belirtiyor. Buna rağmen, televizyona çok yakın oturmak miyopluğun bir belirtisi de olabileceği için doktorunuza başvurmayı ihmal etmeyin.

"Eğer ailelerin görme yetisi zayıfsa, bu özelliklerini çocuklarına da miras bırakırlar."

Maalesef bu bazen gerçek olabiliyor. Eğer daha iyi görmek için gözlük kullanıyor ya da başka göz rahatsızlıkları(katarakt) yaşıyor iseniz, çocuğunuz da ileride aynı dertlerden muzdarip olabilir. Doktorunuzla ailenizin vizüel (görsel) tarihini paylaşın ve tartışın.

“Havuç yemek görme yeteneğini geliştirir.” 

Havuçların A vitamini açısından zengin olduğu ve bunun da görüş için önemli olduğu bir gerçek olsa da diğer pek çok başka yiyecek de aynı misyonu taşır. Kuşkonmaz, kayısı, nektarın ve süt gibi... Çocuğunuz için sağlayacağınız dengeli beslenme, gözleri için gerekli olan A vitaminin alınmasına yeterli olacaktır.

“Bilgisayar gözlere zarar verir." 

AAO’ya göre, bilgisayar kullanımı gözlere zarar vermiyor. Buna rağmen bir bilgisayarı uzun süreli kullanırken, gözler normalden daha az kırpılır, okumak ya da diğer yakın mesafe aktivitelerinde olduğu gibi, böylece gözlerin kurumasına ve yorgunluk hissine sebep olur. Yani yapmanız gereken şey, çocuğunuza bilgisayarı yasaklamak değil kısa molalar vermeye ve başından kalkmaya ikna etmek olmalıdır.

“Ebeveynlerin gözleri mavi ise, çocuğunki kahverengi olamaz.” 

Mavi gözlü bir çiftin ender de olsa kahverengi gözlü çocuğu olabilir. Aynı şekilde yine çok yaygın olmadığı halde kahverengi gözlü ebeveynlerin de mavi gözlü bir bebeği olabilir.

“Sadece erkek çocuklar renk körü olur.”

Araştırmalara göre, erkek çocuklarının yüzde 8’i, kız çocuklarının ise sadece yüzde l’i farklı derecelerde renk körlüğüne sahip oluyor.

“Çok ağlamak gözyaşını kurutur”

Çok ağlamak gözyaşını kurutmaz; çünkü ağlamak psikolojik bir olaydır ve gözyaşı, göz çevresindeki çeşitli dokular tarafından sürekli üretilir.

“Göz damlası damlatıldıktan sonra gözü sık kırpıştırmak gereklidir” 

Hayır gerekli değildir; çünkü göze damla uyguladıktan sonra bir dakika süre ile gözü uyur gibi kapatmak gerekir. Gözün sık kırpıştırılması, gözyaşı kanalı vasıtası ile damlanın burun boşluğuna geçerek etkisinin azalmasına yol açar.

“Çok tuzlu yemek gözü bozar."

 Tuzlu yemek bazı rahatsızlıklara yol açar. Mesela tansiyonu yükseltir, vücudun su tutmasına ve şişkinliğe yol açar. Ama tuzun göz sağlığı açısından herhangi etkisi yoktur.

“Gözlerim ağrıdığına göre göz tansiyonum yükseldi."

Göz tansiyonu çok az belirti veren sinsi bir hastalıktır. Pek çok göz hastalığı ve vücudun diğer bölgelerindeki hastalıklar da göz ağrısına yol açabilir. Gözdeki ağrıların çok az bir kısmı göz tansiyonuna bağlıdır.

“Göz tansiyonu ameliyatı olunca görmem netleşecek." 

Ameliyatın amacı ilaçlarla kontrol altına alınamayan göz tansiyonunu düşürmektir. Ameliyattan sonra görme düzeyinde artış olmaz.

“Göz muayenesi gözlük muayenesidir"

Çok hatalı ve tehlikeli bir düşüncedir. Önlenebilen en önemli iki körlük nedeninden diyabetik retinopati ve glokom hastalığı görme düzeyleri iyiyken, sadece gözdibi bakısı ve göziçi basınç ölçümü gibi gözlük dışı muayeneler sırasında, göz hekimleri tarafından yakalanır. Bu iki önemli körlük yaratıcı hastalık, hasta tarafından farkedilecek kadar çok görme kaybı yarattığında, kurtarılacak pek az görme fonksiyonu kalmıştır. Bebekler doğduklarında, ve devamında 6 ayda bir, çocuklar yılda bir, gözlük kullananlar gözlük kullanmaya başladıktan sonra yılda bir, gözlük kullanmayanlar 45 yaşından itibaren 2 yılda bir hiç bir göz yakınması olmasa dahi göz muayenesi olmalıdır.