Göz Nakli

Göz nakli, halk arasında bu adla anılmakla birlikte, aslında gözün yalnızca kornea tabakasının nakli olup, göze ait diğer yapılar nakledilmemektedir. Bu nedenle tıp dilinde, “kornea nakli” şeklinde anılmaktadır. Gözün tamamının nakli henüz tıbben mümkün değildir.

Kornea nedir?

Kornea, gözün renkli kısmının önündeki saydam dokudur. Göz bir saate benzetilecek olursa, kornea da saatin camı kabul edilebilir. Yaklaşık olarak 1 cm çapındaki bu yuvarlak doku,  1 milimetreden daha incedir.

Kornea nasıl temin edilir?

Kornea, ölen bir kişinin gözünden alınır, bulaşıcı hastalıklar yönünden incelendikten sonra, sağlıklı kornealar, kornea nakli bekleyen hastalara nakledilir. Kornealar, ölümden sonraki ilk 8 saat içinde alınabilir. Uygun solüsyonlar içinde 14 güne kadar bekletilebilir. Ellerinde hazır kornea bulunan göz bankaları dışında, hastalar uygun kornea bulunduğunda çağrılmak üzere, listeye alınır. Uygun kornea bulunduğunda listeden çağrılan hasta, ameliyat öncesi tahlilleri yapılmak üzere çağrılmalarından itibaren 24-48 saat içinde hastaneye yatırılır, ameliyat programına alınır.

Kornealar nakledilmeden önce hangi işlemlerden geçirilir?

Bulaşıcı hastalığı bulunmayan (kan tahlili yapılmış) vericilerden alınan kornealar, ancak saydamlıkları yönünden yeterli bulunurlarsa (biomikroskopik ve/veya speküler mikroskopik inceleme) sonrası nakledilir.

Kornea nakli kimlere yapılır?

Kornea nakli, korneadaki bulanıklıklara bağlı olarak görme keskinliği azalan kişilere yapılır. En sık kornea nakli yapılan hastalıklar keratokonus, büllöz keratopati, kornea distrofileri, geçirilmiş kornea iltihaplarına ve/veya geçirilmiş kornea yaralanmalarına bağlı kornea bulanıklıklarıdır.

Kornea nakli ameliyatında ne tür anestezi yapılır?

Hekim ve hastaların en sık tercih ettiği anestezi türü genel anestezi olmakla birlikte, lokal anestezi ile de bu ameliyatlar başarıyla yapılabilmektedir.

Nakledilen kornea vücut tarafından red edilebilir mi?

Evet, her nakil işleminde olduğu gibi kornea naklinde de red reaksiyonu riski vardır. Ancak, damarsız bir doku olması avantajına bağlı olarak, organ nakilleri arasında red reaksiyonu en düşük olan operasyon, kornea naklidir.

Kimler kornea naklinden fayda görmez?

Görme azlığı korneaya bağlı olmayan nedenlerle azalmış veya kaybedilmiş ise kornea nakli yapılmaz. Sözgelimi ağır derecedeki retina ve optik sinir (görme siniri) hastalıklarında, ileri glokom (göz tansiyonu hastalığı) ve gözde küçülmeye (fitizis bulbi) yol açan ağır göz yaralanmaları sonrasında, kornea nakliyle görme artışı sağlanamayacağı için, ameliyat yapılmaz. Ayrıca hayatının ilk 6 yılında görmemiş kişilerde ileri derecede “göz tembelliği” gelişmiş olacağından, görme artışı beklenmez.

Nakledilen doku (kornea ) vücudumuz tarafından red edilirse, gözümüzü tamamen kaybeder miyiz?

Kornea nakli tekrar edilebilir mi?

Nakledilen doku (kornea) red reaksiyonu geliştiğinde saydamlığını yitirir ve görme azalır; ancak kornea bulanık da olsa yerinde kalır, kaybolup gitmez. Bu nedenle red reaksiyonu nedeniyle göz kaybedilmez. Red gelişmesi durumunda tekrar kornea nakli yapılabilir.

Kornea nakli ameliyatından sonra ne kadar süre ilaç kullanmam gerekir? Ne tür ilaçlar kullanılır?

Kornea nakli sonrası ilk 1 yıl giderek azalan dozlarda ilaç kullanımı esastır. Genellikle sadece göz damlaları kullanılır.

Kornea nakli ameliyatından sonra ne kadar süre hastanede yatarım?

Bu süre her hastaya göre değişir. Kendi kornealarında damarlanma bulunan, daha önce göz ameliyatları geçirmiş gözler ile ek hastalıkları bulunanlarda iyileşme daha yavaştır. Sorunsuz olgular için hastanede yatış süresi ortalama 4-5 gündür.

Kornea nakli ameliyatından sonra ne sıklıkla muayeneye gelmem gerekir?

Kontrol muayenelerinin sıklığı giderek azalır ve başlangıçta daha sık aralıkla olmak üzere, ilk yıl içinde ortalama 8-10 kontrol muayenesi yapılır.

Kornea nakli ameliyatından sonra, ne zaman işe – okula gidebilirim?

Tozlu ortamlarda çalışmayan, ağır beden gücü gerektiren işlerle meşgul olmayan kişiler ameliyatlarından 3 hafta sonra işlerine, öğrenciler 2 hafta sonra okullarına başlayabilir. Ancak herkesin yara iyileşmesi ve gözünün yapısı farklı olduğundan istirahat süreniz, doktorunuz tarafından değiştirilebilir.

Kornea naklinden sonra gözlük kullanmam gerekir mi?

Kornea nakli, gözlükle veya kontakt lensle yeterince iyi göremeyen hastalara yaptığımız ve onları gözlükle ya da kontakt lensle daha iyi görebilir hale getirmeyi amaçladığımız bir ameliyattır. Genellikle gözlük gereksinimi olur.

Korneadaki dikişlerin alınması gerekir mi? Dikişlerin alınması ağrılı bir işlem midir?

Kornea dikişlerinde gevşeme, kopma olmadıkça veya sıkılığa bağlı yüksek astigmatizma yapmadıkları takdirde, yaklaşık 1 yıl süreyle yerinde bırakılır. Sonraki dönemde, eriyip kopmalarına bağlı sorunlar çıkabileceğinden, planlı olarak alınmaları gerekir. Dikişlerin alınması damla anestezisi ile yapılabilen oldukça konforlu sayılabilecek, ağrısız bir işlemdir.

Kornea nakli sonrası günlük yaşantımda nelere dikkat etmeliyim?

İlk Banyo: Kornea nakli sonrası ilk hafta içinde ancak boyundan aşağısını yıkayacak şekilde banyo yapabilirsiniz. Hekiminiz aksini bildirmedikçe, normal banyo, birinci hafta kontrol muayenesinden sonra yapılabilir.

Kitap-Gazete Okuma – Televizyon seyretme: Ameliyat sonraki ilk bir-iki gün batma-sulanma gibi yakınmalarınız olabileceğinden, gözünüz bandaj ile kapalı tutulur. Ameliyattan iki-üç gün sonra batma – sulanma gibi yakınmalar ortadan kalkmış veya önemsenmeyecek derecede azalmıştır. Rahatsız olmadığınız sürece kitap-gazete okuyabilir, televizyon seyredebilirsiniz.

Fiziksel aktiviteler: Ameliyat sonrası ilk 1 ay içinde ağır yük kaldırmamaya (sözgelimi 5 kg veya fazlasını), aşırı eğilip-doğrulmayı gerektiren işlere (namaz kılmak, ağır ev işleri yapmak gibi) ve uyurken plastik göz koruyucu kapağı kullanmaya özen gösteriniz. Karın kaslarınızı zorlayıcı egzersizler ve hamlelerden kaçınınız, kabız kalmamaya dikkat ediniz.

Gözlük: Ameliyat sonrası 1.aydan itibaren, özellikle gözünüze toz kaçmaması ve gözünüzü çarpma gibi basit darbelerden korumak için doktorunuzun önerisine göre geçici numaralı veya numarasız gözlük kullanmanız önerilir.

Spor: Karşılıklı hamlelere dayalı sporlar (futbol, basketbol, voleybol, döğüş sporları) sırasında gözünüz darbe alabileceğinden, ameliyat sonrası bu sporlardan kaçınmalısınız. Ancak atletizm, yürüyüş gibi sporları bir ay sonra rahatlıkla yapabilirsiniz. Yüzme, gözünüzün mikrop kapma olasılığı nedeniyle, dikişlerin alındığı bir-bir buçuk yıl sonrasına dek önerilmez.

Kornea nakli ameliyatı olmuş bir kişi, ne zaman, acilen göz doktoruna ulaşmalıdır?

Gözünüzde 24 saatten uzun süren “ağrı”, “batma”, “kızarıklık” ve “görme azlığı”, olursa, randevu tarihini beklemeksizin doktorunuza ulaşmanız gereklidir. Bu durum, gözünüzdeki dikişlerde gevşeme, kopma, korneanızda iltihaplanma ya da red reaksiyonundan kaynaklanabilir; erken başvuru, bu sorunların daha kolay ve daha kısa sürede tedavi edilebilmesine olanak verir.