Göz Tembelliği ve Şaşılık

1.Göz tembelliği ne demektir?

Göz tembelliği ve şaşılık iç içe geçmiş ve çok geniş içerikleri olan konulardır. Bu yüzden beraber incelemek gerekir.

Eğer çocukta bir gözde doğumsal katarakt veya kırma kusuru varsa çocuğun beynindeki o göze ait görme merkezine net olarak görüntü aktarılamaz. Beyin sağlam olmayan taraftaki net olmayan görüntüyü yok sayar ve o göze ait görme merkezi gelişimi duraksar. Böylece göz tembelliği oluşur. İki gözden bir tanesi sağlıklı görebiliyorken diğeri zor görür. Çocuk sağlıklı gören gözüyle etrafa rahatlıkla adapte olabildiği için aileler sağlıklı olmayan gözü fark etmekte çok geç kalabiliyorlar.

2.Çocuklar göz hekimlerine ilk muayenesini ne zaman olmalıdır? Göz tembelliğini aileler nasıl anlayabilir veya önlem alabilirler?

Sağlıklı da olsa bebek, doğum sonrasında göz muayenesi çocuk doktorları tarafından yapılmalıdır. Hekim tarafından bir anormallik fark edilirse, bebek mutlaka bir göz hekimine muayene ettirilmelidir. Ebeveynlerin kendilerinde veya ailelerinde göz tembelliği, şaşılık, doğumsal katarakt, ileri derecede kırma kusurları gibi problemler varsa doğumundan sonra bebek ilk birkaç hafta içerisinde bir göz hekimine muayene ettirilmelidir. Göz kayması altında yatan ve hayatı tehdit eden bir göz tümörü de olabilir. Bu nedenle bir çocukta göz kayması varsa derhal bir göz hekimi tarafından değerlendirilmelidir. Böylece göz kayması altında yatan neden anlaşılabilir ve tedavisi geciktirilmeden yapılabilir. Sağlıklı bile olsa sonrasında 1.,3.,5.,7. yaşlarında göz hekimi muayeneleri tekrarlanmalıdır. 

 

3.Görme tembelliğinde erken tanı konulmasının önemi nedir? 

 

Göz tembelliği tedavisine ne kadar erken yaşta başlanırsa o kadar erken sonuç alınır. 8-9 yaşına kadar tedaviden yanıt almak mümkün ama sonrasında tedaviden sonuç almak giderek güç hale gelmektedir. Aslında görmenin gelişmesi doğumla başlar ve 8-9 yaşlarında tamamlanır. Bu nedenle en doğru olan şey tembellikten korunmaktır. Beyin öğrenen bir organ ve görme öğrenilen bir fonksiyondur. Görme sadece gözde biten bir süreç değildir. Beyindeki görmeye ait hücrelerin ve yolların sağlıklı gelişebilmesi için erken davranılması gerekmektedir. Erken tanı ile tembelliğe yol açabilecek kırma kusuru varsa daha tembellik oluşmadan sadece gözlük takması yeterli olacaktır. Ama geç kalındığı takdirde tembellik oluşacaktır. O zaman gözlük tedavisi ile iyi gören gözü kapatmamız ve tembellikle mücadele etmemiz gerekecektir. Bu görmenin gelişmesi için zorunlu, ama bebek veya çocuk için çoğunlukla can sıkıcı bir süreçtir. 

 

 

4. Doğumsal kataraktlı bir çocukta nasıl bir tedavi yöntemi izlenilmektedir? 
 

Çocukta doğumsal katarakt varsa bu bizim için siyah beyaz gibi bir durum değildir. Arada gri zonları da vardır. Tek taraflı ve ileri düzeyde kataraktlı yeni doğan bebeğe acilen ameliyat yapmak gerekebilir. Bunun yanında görme merkezinde olmayan görmeyi çok etkilemediği kanaatinde olduğumuz hafif kataraktlı bir çocukta takip, gözlük veya kapama tedavisi önerebiliriz. 

 

 

5. Göz tembelliğine toplumumuzda ne sıklıkla karşılaşmaktayız? 

Çocukların % 4’ünde, tedavi edilmezse kalıcı görme kaybı nedeni olabilen göz tembelliğine rastlamaktayız. 

 

 

6. Şaşılık yani göz kayması nedir? 

Normalde her iki göz tüm bakış yönlerinde paraleldir. Şaşılık, bir veya birkaç bakış yönünde bu paralelliğin bozulmasıdır. Normal görme gelişiminde gözler aynı noktaya bakarken, her iki gözden gelen görüntüler beyin tarafından üst üste getirilir ve derinlik hissinin oluşumunu sağlanır. Kayma ile bu görsel gelişim kesintiye uğrar. Derinlik hissiyle birlikte olan ileri düzey görmeye seviyesine ulaşılamaz. 

 

 

7. Şaşılık çocukta psikolojik problemlere neden olabilir mi? 

Göz kayması yani şaşılık sadece estetik ve görme fonksiyonu açılarından değil, göz teması kurulmasına engel teşkil edebilmesi nedeniyle, meslek hayatında ve psikolojik açıdan önemli bir unsurdur. İnsanlar kişiler arası ilişkilerde birbirlerinin yüzüne bakarak ve göz göze gelerek iletişimi sürdürmektedirler. İletişimin % 70’i sözel olmayan mesajlarla gider. Bizler göz teması kurarak karşımızdaki kişinin yüz ifadesi, ses tonu, jest ve mimiklerini okuyarak ne düşündüğünü anlayabiliriz. Eğer direkt göz teması kuramıyorsanız, karşınızdaki insanın yüz ifadesinden ne hissettiğini anlayamıyorsanız o zaman iletişime % 70 eksik başlamışsınız demektir. Bu çocuklarda çok ciddi sosyal ilişki problemleri yaşanabilir. 

 

 

8. Şaşılık tedavisinde nasıl bir yol izlenmelidir? 

Şaşılık tedavisinde gözlerin toptan muayenesi ve sonrasında kırma kusuru varsa gözlük verilmesi, görme tembelliği varsa bununla mücadele edilmesi, gözün başka yapısal anormallikleri (katarakt, göz kapağı düşüklüğü vb.) varsa giderilmesi gerekir. 

 

 

9. Şaşılık ameliyatı olduktan sonra gözlük kullanmaya ve kapama tedavilerine devam edecek miyiz? 

Çocuk, cerrahi müdahaleden sonra da gözlük kullanmaya muhtemelen devam edecektir. Burada gözlük bize yardımcıdır. Gözlük çocuğun net bir görüntü alabilmesini sağlamaktadır. Gözlerdeki kırma kusurunu gidererek beyine daha kaliteli bir görüntü göndermeyi amaçlamaktayız. Böylece hem göz tembelliği ile hem de kaymayla mücadele edebiliriz. 

Şaşılık tedavisi bir bütündür. Gözlük yanında göz tembelliği ile mücadelede kapama tedavisi önem arz etmektedir. Kapama tedavisini görme tembelliği ile mücadeleyi şaşılık ortadan kalksın diye yapmamaktayız. Kapama tedavisindeki amacımız görmenin kaliteli hale gelmesini sağlamaktır. Şaşılık ameliyatı yaparak gözleri paralel hale getirsek dahi beyinin bunu kavraması ve paralel tutması gerektiğini anlaması için kendisine kaliteli görüntü gelmesi lazımdır. Bu nedenlerle gözler ameliyat olduktan sonra ya da olmadan paralellik sağlansa bile çocuklarda gözlük ve kapama tedavilerine ileri yaşlara kadar göz hekimi kontrollünde devam edilmelidir. 

 

 

10. Gözlük numaraları zamanla azalır veya çocuk gözlükten kurtulabilir mi? 

Bizim hedefimiz gözlük numarasını zamanla düşürmek veya kurtulmak değildir. Ailelerin çelişkiye düştüğü ve hayal kırıklığına uğradıkları nokta budur. Aslında çocukların gözlük kullanmaya tepkileri genellikle yoktur. İtiraz eden ailelerdir. Biz çocuğunuzun gözlük kullanması gerekiyor dediğimizde, “eyvah gözlük mü takacağız” diye çocuğa lanse ederlerse çocukta gözlüğe karşı olumsuz tepkiler oluşacaktır. 

 

11. Kapama tedavisinde nasıl bir yol izlenir ve ne kadar zaman sürdürülmelidir? 

Kapama tedavisi 8-9 yılı bulabilen uzun soluklu bir tedavidir. Aileye ciddi görev düşmektedir. Çünkü aile bu tedaviyi evde uygulayacaktır. Çocuğun yaşına göre her gün belirli bir zaman miktarında iyi gören göz kapatılarak az gören göz tarafına yeterli uyaran verilmeye çalışılmaktadır. Eğer beyin görme gelişimi tamamlanmadan bu tedavi kesintiye uğrarsa düzelme olmayacaktır. Çocuğu zorlayarak bu tedaviyi devam ettirmek çoğu zaman mümkün olmamaktadır. Çocuğun yaşına göre yeni yöntem ve oyunlarla bu sürdürülmelidir. Okul öncesi dönemde korsancılık oynayarak kapama tedavisi eğlenceli hale getirilebilir. Şayet çocuk sıkılırsa oyun çeşitlendirilerek kapamaya devam edilmelidir. Anne ve babanın bu tedaviyi kabul etmesi ve çocuğa “bu yemek yeme, oyun oynamak gibi hayatımızın bir parçası, doktorumuz tamam artık kapatmayacağız diyene kadar sürdürmemiz gerekiyor” demeli ki çocuk tedaviye uyum sağlayabilsin. 

Tembelliği yaşamayı engellemek esastır. Bu nedenle hiçbir şikâyeti olmasa bile bebekler mutlaka tam bir göz muayenesinden geçirilmeli ve tembelliğin yaşanmaması için gerekli önlemler alınmalıdır. 

Özetle; göz tembelliği ve beraberinde şaşılık tedavisinde ebeveynlere görevler düşmektedir. Gözlük kullanmaya karşı ön yargılı olmaları, kapama tedavisinin uygulanmasının yıldırıcı ve senelerce sürmesi, kapama uygulamasında çocuk istemiyor diye aşırı tolerans gösterilmesi ve tedavinin kesintiye uğramasına neden olmaktadır. Tedaviye ebeveynlerin ciddiyetle yaklaşarak göz hekimlerinin önerilerini aksatmadan uygulaması göz tembelliğinin esas ilacıdır diyebiliriz.