Hamilelikte Vejetaryen Beslenme

Vejetaryen beslenme et, tavuk, balık gibi hayvansal kaynakların tüketilmediği ve son zamanlarda tercih edenlerin sayısının önemli oranda arttığı bir beslenme modelidir. Vejetaryenliğin de çeşitli alt grupları vardır. Kimisi sadece yumurta tüketiyor, kimisi sadece balık, kimisi sadece süt ürünleri, kimisi yumurta ve süt ürünleri… Hayvansal kaynak konusunda katı olma durumuna göre sağlık açısından risk durumları da değişmektedir.

Hamilelikte bebek de anneden beslendiği için beslenmenin özel olması gerekmektedir. Vejetaryen annelerde hamilelik sürecinde önemi artan protein, demir, B12, çinko gibi besin öğelerinin önemli bir kaynağı olan hayvansal gıdalar sınırlı tüketildiğinden beslenmeye ekstra özen gösterilmelidir. Vejetaryen annelerde beslenme iyi planlandığı takdirde anne ve bebeği için yüksek risk taşımaz.

Vejetaryenler bitkisel ağırlıklı beslendiklerinden yüksek oranda lif alırlar. Bu da hamilelikte sık yaşanan bir sorun olan kabızlık gibi sindirim sorunlarını önlemekte yardımcı olur. Ayrıca vejetaryen beslenmede alınan yağ ve kalori miktarı da daha az olduğundan kilo kontrolü daha kolay sağlanır.

Vejetaryen beslenmenin olumlu taraflarından bir diğeri de folik asit açısından zengin bir beslenme modeli olmasıdır. Hamilelikte en çok üstünde durulan vitaminlerden olan folik asit eksikliğinde düşük doğum ağırlıklı bebekler ve nöral tüp defektleri görülmektedir. Koyu yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller, yumurta, karnabahar, tam tahıllar, süt ve ürünleri vejetaryen gebelerin tercih edebileceği folik asit kaynaklarıdır. Hamilelikte gereksinimler artmaktadır.

Bitkisel ağırlıklı beslenen hamile annelerde yeterli besin öğesi tüketimini sağlamak için özel bir planlama yapmak gerekir. Günlük yeterli enerji ve protein sağlamanın yanında gerekli demir, kalsiyum, çinko, D vitamini, B12 vitamini alımını da sağlamak gerekmektedir.

Protein denilince ilk akla gelen et grubudur. Ancak et grubu dışında protein için başka iyi kaynaklarda vardır. Yumurta, süt, yoğurt, kefir, peynir, kuru baklagiller (nohut, mercimek, fasulye, barbunya..), ceviz, kavrulmamış badem, fındık, fıstık, kaju gibi yağlı tohumlar, kinoa, bulgur ve tam tahıl ürünleri de protein içermektedir.  Vejetaryen gebeler protein açısından zengin bu besinleri her gün düzenli olarak tüketmelidirler.

Demir hamilelikte gereksinimi artan temel minerallerden biridir ve temel kaynağı da et ürünleridir. Bitkisel kaynaklarda da demir içeriği bulunur anacak emilimi hayvansal kaynaklar kadar olmadığından yararlığı daha düşüktür. Bitkisel ağırlıklı beslenen annelerden doğan bebeklerin daha az demir depolarına sahip oldukları, düşük doğum ağırlıklı ve prematüre oldukları görülmüştür. Demir et ürünleri dışında yumurta, koyu yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller, pekmez, siyah kuru üzüm, erik, incir gibi besinlerde de bulunur. Vejetaryen gebeler artan bu demir ihtiyacını karşılamak için bu besinlerin tüketimine özen göstermelidir. Ayrıca C vitamini demir emilimini arttırdığından narenciye, domates gibi C vitamini açısından zengin sebze ve meyveler ana yemeklere eşlik etmelidir. Çay, kahve ise demir emilimini azalttığından dolayı yemeklerden 1 saat sonra içilmelidir ve günlük 1-2 fincan ile sınırlandırılmalıdır.

Hamilelikte gereksinimi artan bir diğer mineral de kalsiyumdur. Kalsiyumu doğal kaynaklardan sağlamak tercih edilmelidir. Süt, yoğurt, peynir, çökelek, pekmez, fındık, kuru baklagiller, yeşil yapraklı sebzeler iyi kalsiyum kaynaklarıdır. Vejetaryenler bu gıdaları tükettikleri için kalsiyum eksikliği pek yaşamazlar. Bunların yetersiz alımında bebek ve annede sıkıntı olabilir.  Kalsiyum diş ve kemik gelişimi için oldukça önem taşımaktadır. Yetersiz kalsiyum alımı bebekte kemik gelişiminin bozulmasına neden olur. Ayrıca diyetle yeterli kalsiyum alınmadığında bu gereksinim kemiklerden kalsiyum çekilerek karşılanır. Bu da annede kemik yumuşamasına, diş çürüğü ve kayıplarına neden olabilir. 

Hamilelikte D vitamini gereksinimi de artmaktadır ve kalsiyumun emilimi için de gereklidir. Güneş ışığı en güzel kaynağıdır. Besinsel kaynakları ise yumurta, süt ve yağlı balıklardır. Vejetaryenlerde D vitamininin takviyesi gerekebilir.

B12 vitamini hücre bölünmesi ve protein sentezi için gereklidir. Eksikliğinde megaloblastik anemi, dağumsal anomaliler ve sinir sisteminde sıkıntılar oluşmaktadır. Besinsel kaynakları organ etleri, kırmızı et, süt, peynir, yumurta sarısı, balık eti gibi hayvansal gıdalardır ve bitkisel gıdalarda bulunmamaktadır. Buna bağlı olarak vejetaryen annelerin bebeklerinde nörolojik bozukluklar olabilmektedir. Bu nedenle gebelikte daha da önemlidir. Uzman kontrolünde takviyesi gerekebilir.

Hamilelikte Omega 3 yağ asitlerinin eksikliği prematüre doğuma veya bebekte nörolojik sorunlara neden olabilir. En iyi kaynağı yağlı balıklardır. Balık dışında bitkisel kaynaklarda da bulunmaktadır. Vejetaryen hamileler Omega 3 yönünden zengin semizotu, ceviz, kabak çekirdeği gibi gıdalardan bu ihtiyacı karşılamaları gerekmektedir. Uzman kontrolünde Omega 3 destekleri alabilirler. 

Doku gelişimi için önemli olan çinkonun hamilelikteki eksikliğinde ölü doğumlar, doğumsal anomaliler ve fetal büyüme geriliği meydana gelebilmektedir. Çinko alımı için et, deniz ürünleri, süt ve ürünleri, yumurta, yağlı tohumlar gibi gıdalara beslenmede yer verilmelidir. Vejetaryenler bu gereksinimi yeterli süt, yumurta, peynir, kuruyemişler ve kurubaklagillerden sağlayabilir. Ancak unutulmamalıdır ki hayvansal kaynaklı çinkonun emilimi bitkisel kaynaklarda bulunanlara göre daha iyidir. Ayrıca tahıl ağırlıklı bir beslenmede tahılların içinde bulunan fitattan dolayı çinko emilimi olumsuz etkilenir.