Hareket Özgürlüğünüze Sahip Çıkın

Sağlıklı bir yaşamın olmazsa olmazı hareket özgürlüğüdür. İster adrenalin tutkunu bir genç, isterse sakin bir yaşam süren emekli her insanın asla vazgeçmek istemeyeceği şey dilediği zaman dilediği yere gidebilme özgürlüğüdür.

Yaşla birlikte gerek ortopedik, gerekse damarsal sorunlar nedeniyle insanların hareket kabiliyeti azalabilir. Buna sebep olan hastalıkların bir kısmı tam olarak tedavi edilebilirken bir kısmı sadece belli oranda düzeltilebilir. Örneği dizlerinde kireçlenme nedeniyle şiddetli ağrılar çeken bir hastanın diz protezi ile ağrıları giderilirken hareket kabiliyeti de kısmen düzeltilebilir. Benzer şekilde felç geçiren bir hastanın uygun tedavi ile güç kaybına uğrayan uzuvları normal işlevlerini kazanabilir.

Bugün hareket kabiliyetimizi kısıtlayan damarsal hastalıklardan ve tedavi yöntemlerinden bahsedeceğiz. En baştan belirtmek gerekir ki bu hastalıkların neredeyse tamamı atardamar hastalıklarıdır ve tıpta ‘periferik arter hastalığı’ olarak ifade edilir.

Nedir periferik arter hastalığı?

Kalp dolaşım merkezinin santrali, yani merkezidir. Perifer kelimesi merkezden uzakta anlamındadır. Periferik arter hastalığı ise kalp ve kalp damarları dışındaki damarların hastalıklarını ifade eder. Periferik damar hastalıkları karotis damarları (şah damarı), karın aort bölgesi, alt ekstremite arterleri (bacak damarları) ve üst ekstremite arterlerinin (kolları besleyen atardamarlar) darlık ve tıkanıklıklarını ifade eder.

Periferik arter hastalığı kimlerde görülür?

Periferik arter hastalığı hemen her zaman damar yağlanması (ateroskleroz) nedeniyle gelişir. Kalp damarlarımızın tıkanmasına neden olan faktörler aynı zamanda periferik arter hastalığına da sebep olur ve dahası periferik arter hastalarının çoğunda kalp damar hastalığı da bulunur. Risk faktörleri diyabet, sigara, hipertansiyon, erkek cinsiyet, kolesterol yüksekliği ve ileri yaştır. Dolayısıyla bu risk faktörlerine sahip kişilerin periferik arter hastalığı yönünden değerlendirilmesi uygun olacaktır. Ayrıca kalp damar hastalığı bulunan kişilerin periferik damar hastalığı açısından da derinlemesine bir muayeneden geçmesinde yarar vardır.

Periferik arter hastalığı hangi şikayetlere neden olur?

Periferik arter hastalığında şikayetler etkilenen damarla ilgilidir. Şayet karotis (şah) damarında bir darlık söz konusuysa buradan köken alan bir trombüs (pıhtı) beyine yönelerek buradaki uç damarlarından birini tıkayarak inmeye (felç) neden olabilir. Bu durumda erken müdahale ile hem pıhtının çeşitli yöntemlerle eritilmesi, hem de pıhtıya neden olan darlık bölgesinin açılması mümkün olabilir. Bunun erkenden (tercihen ilk 2-4 haftada) yapılması halinde tekrarlayan inmelerin önüne geçilebilir.

Topallamaya dikkat!

Şayet tıkalı damar bacaklarımıza giden damarlar ise hasta genellikle belli bir mesafeyi yürüdüğünde gelişen bacaklarda, uyluk bölgesinde veya dizaltı bölgesinde yanma, ağrı, uyuşma nedeniyle aralıklı topallama (claudicatio intermitant) şeklinde bir yürüme şekli gelişir. Çoğu zaman hastalarımız ancak belli bir süre dinlendikten sonra yürümeye devam edebilir.

Şayet dizaltı bölgesindeki damarlarda tıkanıklık varsa ayak parmaklarından başlayan ve bir türlü iyileşmek bilmeyen kızarıklık veya yaralar gelişir ki bu çoğu zaman kötü bir sonla bitebilecek ciddi bir durumdur. Bu damarlar hızlı bir şekilde tedavi edilmezse ne yazık ki söz konusu ayağın hatta bacağın gangrenine ve ampütasyonuna (cerrahi olarak kesilmesine) kadar gidebilir. Elbette ilk amaç bu aşamaya gelmeden hastanın teşhis edilip tedavisinin tamamlanmasıdır. Ancak ayak yaraları başladığında bile uygun tedavi ile bu yaraların düzelip bacağın kurtarılması mümkündür.

Periferik arter hastalığında tedavi seçeneklerimiz nelerdir?

Tıpkı kalp damar hastalığında olduğu gibi burada da öncelik ilaç tedavisi ve yaşam tarzı değişikliğidir. Sigaranın bırakılması, diyabet, kolesterol ve hipertansiyonun kontrol altına alınması ve hastanın bol yürüyüşlerle bacak damarlarının daha geniş hale getirilmesi amaçlanır. Özellikle bacak damar hastalarında ana sloganımız ‘’sigarayı bırak ve yürü’’ şeklindedir.

İkinci aşamada ise hastanın ve hastalığın yerine ve özelliklerine göre (bu hemen her zaman bir anjiyografi ile belirlenir) girişimsel tedavi veya cerrahi tedavi kararının verilmesidir.

Sonuç

Periferik arter hastalığı gerek felç riski gerekse de uzuv kaybına neden olarak hareket özgürlüğümüzü tehdit eden ciddi bir hastalık grubudur.