Hashimoto Hastalığı

Hashimoto hastalığı, tiroid hormonunun azalması veya tiroid tembelliği anlamına gelen hipotiroidiye neden olabilir. Tiroid bezimiz, T3 ve T4 adında iki tane hormon üretir. Hormondaki 3 ve 4 rakamı bağlı olan iyot sayısını gösterir. Bu hormonların, beyin, kalp, barsaklar, cilt dahil birçok doku ve organda önemli görevleri vardır. Tiroid tembelliğinde işte bu hormonlarda azalma olur. TSH, yani “Tiroid Salgılatıcı Hormon” ise beyinde bulunan hipofiz bezinden salgılanan ve tiroid bezini kontrol eden komuta hormonudur. Tiroid tembelliğinde T3 ve T4 azaldığı için TSH yükselir. Tiroid tembelliğinin dünyadaki en sık iki nedeninden birisi Hashimoto hastalığı iken diğeri iyot eksikliğidir. Bunun tek istisnası gebelik olup, bu dönemde bazen normal değerlerde bile olsa tedavi vermek gerekebilir.

Hashimoto hastalığı seyrinde bazen nadir durumlar da görülebilir. Bazı hastalarda, başlangıçta geçici bir hiper (tiroid hormonunun artması-fazla çalışma-zehirli guatr) dönemi olabilir. Bu dönem, tıp dilinde “Hashitoksikoz” olarak isimlendirilir ve bu dönem aylar sürebilir. Daha sonra normale döner, ancak bunu az çalışma dönemi takip eder ve az çalışma (hipotiroidi) kalıcı hale gelebilir. Bazı Hashimoto hastalarında ise tiroid bezi, bir dönem az, bir dönem çok çalışabilir ve periyodik olarak bu dönemler birbirini izleyebilir. Bu durum, çok nadir olmakla birlikte bu kişilerde duruma göre tedavi ayarlanır. Hipo döneminde az çalışma tedavisi, hiper döneminde çok çalışma tedavisi verilir. Nadiren de hem hipo, hem hiper tedavisi aynı anda uygulanabilir. Bu nadir durumun sebebi, kişinin bağışıklık sisteminin, hem tiroid bezini uyarıcı, hem de durdurucu proteinleri aynı anda üretmesinden kaynaklanır. Bu durumlarda tedavi, düşünülenden biraz daha karmaşık gibi görünse de, neticede hekiminizin tetkiklerinize göre tedavinizi düzenlemesi zor olmayacaktır. Bu durumlar, sadece daha yakın takip gerektirebileceği için hasta ve hekim için zahmetli olabilir. Her ne kadar bu tiroid bezini uyarıcı ve durdurucu proteinleri ölçmek mümkün olsa da, pratikte bu testlere bakmanın faydası yoktur. Hormon düzeyine göre tedavi planı yapılır.

Bu nadir durumlar dışında Hashimoto hastalığında en sık görülen durum tiroid tembelliği yani hipotiroididir. Peki, hipotiroidi gelişen vakalarda, düzelme mümkün müdür? Hipotiroidi gelişen vakaların yaklaşık %5'inde düzelme olmaktadır. Bu düzelme, özellikle Japonya gibi iyot tüketiminin fazla olduğu, yani iyot fazlalığı olan ülkelerde izlenebilmektedir. Bu ülkelerde tek başına iyot kısıtlaması sonucu düzelme görülebilmektedir. Ancak ülkemiz halen orta hafif iyot eksikliği bölgesi olup, ülkemizde iyot kısıtlamanın pratikte bir faydası olmayacağı gibi, ağır iyot eksikliğine neden olabilir. Ancak bireysel olarak yoğun iyot tüketiminin fazla olduğu Hashimoto hastalığı olan kişilerde, bu tüketimin makul seviyelere düşürülmesi önerilebilir. Sonuç olarak ülkemizde, Hashimoto hastalığında, hipotiroidi geliştikten sonra düzelme mümkün olmakla birlikte %5'in altındadır. Ülkemizde başlıca iyot kaynağı tuz olduğu için, fazla tuz kullanan kişilerin tuzu azaltması ve makul, önerilen düzeyde kullanması, zaten bu iyot fazlalığını düzelteceği ve gerekli olan iyotu karşılayacağı için yeterli olacaktır. Türkiye orta-hafif iyot eksikliği bölgesidir. Diğer ülkelerde yaşayan vatandaşlarımız için bir yargıya varabilmek için o ülkenin iyot durumunu bilmek gerekir.

Bazı durumlarda kanda bakılan tiroid testlerinde laboratuvarlar arasında farklılıklar veya yanlışlıklar olabilir. Bu durum kullanılan eski kuşak kitlerle veya cihazlarla ilgili olabileceği gibi, kanımızda dolaşan bir takım maddelerle ilişkili de olabilir. Esasında bu durumu bir hata olarak görmemek gerekir. Farklı laboratuvarlarda farklı cihazlar ve farklı marka test kitleri kullanılabilmektedir ve bazen kanınızda bulunan bir madde bu test kiti ile etkileşime girip hormon düzeyinizi yanlış ölçmemize neden olabilir. Bu nedenle bazen biz hekimler, tanıdan şüphe duyup farklı bir laboratuvarda hormon testlerinizi tekrarlatabiliriz. Hatta antikor testlerini tekrarlayıp, ultrason yapıp, tanıdan şüphemiz varsa ilacı kesebilmekteyiz. İlacı kestikten sonra kontrol yaptığımızda hormonlarınız normalse, ilaç temelli kesilebilir ve böylece ömür boyu gereksiz ilaç kullanmak zorunda kalmayabiliriz. Hatta bazı durumlar, örneğin biotin gibi vitaminlerin belli dozları tiroid testlerinizin bozukmuş gibi ölçülmesine sebep olabilir. Bu gibi durumlarda bu ilaçları kullanmıyorken testleri tekrarlayıp ilacınızı kesebiliriz. Hashimoto hastalığında hipotiroidi geliştikten sonra, hastalarımızın %95'den fazlasında teorik olarak ömür boyu ilaç kullanmak gerektiği için bu gibi olası tanı hatalarını dışlamak, belki de ömür boyu ilaç kullanımından sizi kurtarabilir.