Hashimoto Hastalığı (5)

Hashimoto hastalığının tedavisi kolaydır ve kontrol altında yapıldığı sürece son derece güvenlidir. Tedavide eksik olan hormon, ilaç yolu ile vücuda takviye edilir. T4 hormonu eksildiği için, tedavide levotiroksin ismindeki sentetik T4 hormonu kullanılmaktadır. Ülkemizde levotiroksin içeren 2 farklı ilaç bulunmaktadır. Dünyada ise birçok farklı marka levotiroksin içeren ilaç bulmak mümkündür. Ancak bir kez daha belirtmekte fayda vardır. Hormonlarınız normalse tedaviye gerek yoktur (gebelik dışında). Yani anti-tiroglobulin veya anti-TPO yüksekliği Hashimoto hastalığı tanısı koydurur, fakat tedaviye başlama kararını verdirtmez. Bu antikorlar yüksek olsa bile, TSH normal ise tedavi gerekmez (gebelik dışında). Antikorların yükselip, düşmesi de tedavi kararını etkilemez. Antikorlar yükseliyorsa işlerin kötüye gittiğini göstermediği gibi, düşüyorsa da hastalığın iyileştiğini göstermez. Tedavide T4 dışında, ekstra T3 vermeye gerek yoktur. Verdiğimiz T4 hormonu, T3 hormonuna dönüşerek etkisini gösterir. Zaten vücutta da normal çalışan bir tiroid bezi, esas olarak T4 hormonu yapar. Bu hormon kana karıştıktan sonra, bir iyot kaybederek T3 hormonuna dönüşür. Uygun dozda kullanıldığında, ilacın neredeyse hiçbir yan etkisi yoktur. Yalnızca doz fazla gelirse bir takım yan etkiler oluşabilir. Bu olmasın diye, periyodik kan kontrolü yapılıp uygun doz ayarlanır ve yan etki görülme ihtimali ortadan kaldırılır.

İlacı kullanırken bazı önemli kaideleri bilmek ve ilacı bu kaidelere göre doğru kullanmak önemlidir. İlaçtan önce en az 4 saat, ilaçtan sonra ise en az 30 dk su dışında başka bir yiyip içmemelisiniz. İlacın tam olarak emilmesi için bu durum şarttır. Bu duruma uyan en uygun saat sabah olduğu için sabah saatinde alınması önerilir. Ancak gece çalışan kişilerde günün farklı bir saatinde, yukarıda bahsettiğim kurala uyacak şekilde de alınabilir. Bu saati hekiminiz daha sağlıklı olarak belirleyecektir. İlacı başka ilaçlarla aynı anda almamak gerekir. Mümkünse diğer ilaçlar, farklı bir saate kaydırılmalıdır. Yapılamıyorsa de o saatte mümkün olan en uzak mesafede alınmalıdır. Ancak bazen çok sayıda ilaç alan, özellikle 65 yaş üstü kişilerde, ilaç sayısı fazla olduğu için tiorid ilacı başka ilaçlarla beraber alınmak zorunda olabilmektedir. Bu şekildeki zorunluluk durumlarında ise tiroid ilacı ile aynı saatte başka bir ilaç eklendi ise, yakın zamanda tiroid kontrolü yapıp, tiroid ilaç dozunda değişiklik yapmak gerekebilir. Başka ilaçlar tiroid ilacınızın barsaktan emilen miktarını azaltabileceği için kullandığınız doz yetmeyebilir ve dozu arttırmak gerekebilir.

İlaç doz ayarlaması, periyodik olarak doktor kontrolü altında yapılmalıdır. Bu periyotlar ayda birden, yılda bire kadar değişebilmektedir. Örneğin gebelik süresince çoğu zaman aylık kontroller gerekebilmektedir. Gebelik ilerledikçe kontrol sıklığı azalabilmektedir. Hatta gebelikte veya gebelik planlayan bir Hashimoto hastasında bazen tembellik gelişmeden ilaca başlayabilmekteyiz. Ancak sıkı kontrol ve düzenli ilaç kullanımı ile Hashimoto hastalığında gebelik seyri ve sonuçları normal bir insandan farksızdır. Gebelik dışında ise genelde doz değişikliği sonrası 4-6 hf sonra kontrol etmek gerekebilmekte, bunun dışında hastalığın seyrine göre 3 ayda bir, 6 ayda bir veya yılda bir kontrol yeterli olabilmektedir.

İlacın düzenli kullanılması çok önemlidir. Düzensiz kullanılması yaşam kalitesini bozmakta veya ilacın tedavi edici etkisini sınırlamaktadır. Uzun süre doktor bilgisi dışında kesilmesi ise istenmeyen çok önemli olumsuz sonuçlara yol açabilmektedir. Uzun bir süre kullanmayan birinde, araya enfeksiyon veya ameliyat gibi kolaylaştırıcı bir faktör girdiğinde, “miksödem koması” dediğimiz ağır bir tablo bile görülebilmektedir. Ayrıca ilaç kullanmayı bıraktığınız bir dönemde, apandisit veya baypas gibi acil bir ameliyata ihtiyaç duyulursa, ilaç kullanmadığınız için bu ameliyatların ve anestezinin olumsuz etkilerini daha fazla görme sorunu ile karşı karşıya kalabilirsiniz. Öte yandan ilaca başladıktan sonra ilaçtan tam fayda sağlamak için en az bir 2-4 haftalık süreye ihtiyaç vardır ve bu tür acil ameliyatlarda zaten bu kadar beklenemeyeceği için bu riskleri göze alarak ameliyata girmek zorunda kalabilirsiniz. Acil olmayan, planlı bir ameliyatınız varsa bile, sırf bu ilacı kullanmadığınız için, hekimleriniz ameliyatınızı daha ileri bir tarihe ertelemek zorunda kalabilirler.

Hipotiroidi gelişen hastalarımızın çoğunda ömür boyu tedavi gerekmektedir. Az bir kısmında tedavi kesilebilmektedir. Kesilse bile, ilerleyen zamanlarda tekrar tedavi gerekebilmektedir. Ömür boyu ilaç kullanma fikri pek cazip görünmese de, tedavinin kolay olması, iğne veya başka tedavilere ihtiyaç olmaması, dozunda kullanılırsa yan etkisi olmayan güvenli bir ilaç olması gibi olumlu yanları düşünüp, bir nevi bardağın dolu tarafını görmek ve tedaviyi kabullenmek en doğru yol olacaktır. Bazen anne karnında tiroid bezi gelişmeyebilir ve yeni doğmuş bir günlük bebekte bile tiroid tembelliği görebiliriz. Bunun tedavi edilmemesi zeka geriliği gibi çok daha ağır tablolara yola açabilir. Bu nedenle artık daha doğar doğmaz, topuk kanından tiroid hormonları bakılmakta ve gerekiyorsa daha 1. günden itibaren levotiroksin tedavisine başlanmaktadır.

Hashimoto hastalığında, iyot kullanımı nasıl olmalı, sorusunun cevabına bir sonraki yazımda ayrıntılı olarak değineceğim.