Hiperlipidemi

Hiperlipidemi kolesterol ve trigliserit dahil olmak üzere kandaki artan yağ düzeylerini ifade
eder.Hiperlipidemi semptomlara neden olmamasına rağmen:kalb ,beyin,kol ve bacak damarlarını
besleyen damarlarda darlık ve/veya tıkanıklığa sebeb olarak ciddi hastalık geliştirme riskine
sahiptir.Kalp krizi,felç,bacak damar tıkanıklığına bağlı ekstremite kaybı,böbrek damarı tıkanıklığına
başlı hipertansiyon,böbrek kaybı hiperlipideminin sebeb olduğu hastalıklardır.Bu sebebledir ki
hiperlidemi tedavi edilmesi geren bir hastalıktır.

Koroner arter hastalığı risk faktörleri:
-Hipelipidemi
-Diabetes mellitür tip-1 ve tip-2
-Hipertansiyon
-Sigara kullanımı
-Aile hikayesi:Birinci derece erkek akrabalarında 55 yaşından önce,birinci derece bayan
akrabalarında 65 yaşından önce kalp krizi hikayesi
-Yaş
-Erkek cinsiyet
-Kronik böbrek yetmezliği

Lipid türleri: Lipid terimi kolesterol ve trigliseritleri içerir.Bir çok farklı lipid türü vardır ki
bunlar lipoproteinler olarak adlandırılır.Kan testleri ile lipoprotein seviyeleri ölçülür.Standart lipid
ölçümü;toplam kolesterol,düşük dansiteli lipoprotein(LDL),yüksek dansiteli lipoprotein(HDL) ve
trigliseriti içerir.Çok düşük dansiteli lipoprotein(VLDL) trigliseritin beşte biri olarak tahmin edilir.
Yüksek total kolesterol kardiyovasküler hastalık riskini artırır,bununla birlikte tedavi kararı
genellikle LDL düzeyine göre alınır.Total kolesterol seviyesi 200mg/dl den az ise normal ,200-240
mg/dl arası sınırda yüksek,240 mg/dl den yüksek ise yüksek kolesterol seviyesi olarak değerlendirilir.Total kolesterol günün herhangi bir saatinde ölçülebilir,açlık gerekmez.LDL kolesterol kötü kolesterol olarak da adlandırılır.Yüksek LDL kolesterol düzeyleri kardiyovasküler hastalık riskini artırır.LDL kolesterol hedefi;kalp hastalığı için diğer risk faktörlerinin olup olmamasına ve bilinen kalp hastalığı olup olmamasına göre tayin edilir.Kalp hastalığı için yüksek riskli hastalarda daha düşük LDL kolesterol seviyeleri hedeflenir.

LDL kolesterol :total kolesterolden VLDL ve HDL kolesterol çıkartılıp beşe bölünerek hesaplanır.Ancak bu formül trigliserit düzeyi 400mg/dl üzerinde ise geçerli değildir.LDL direkt olarak da ölçülebilir.Eğer direkt LDL ölüçülebiyorsa aç alunmasına gerek yoktur.

HDL kolesterol iyi kolesterol olarak da adlandırılır.Yüksek HDL düzeyleri, özellikle 60 mg/dl
den yüksek düzeyler kardiyovasküler hastalıklardan koruyucudur.HDL düzeyi 40 mg/dl den az ise
kardiyovasküler hastalıklara karşı koruyucu değildir.Yükseltmek için herhangi bir ilaç yoktur.Sigaranın bırakılması ve egzersiz biraz yükselmesine sebeb olur.HDL ölçülürken aç olunmasına gerek yoktur. Non-HDL kolesterol(HDL olmayan kolesterol),total kolesterolden HDL kolesterolün çıkartılması ile hesaplanır.Non-HDL kolesterol kardiyovasküler riskin değerlendirilmesinde LDL den daha üstündür.Özellikle tip-2 diabetli hastalar ve kadınlarda kardiyovasküler riskin değerlendirilmesinde iyi bir öngörücüdür.Uygun non-HDL kolesterol hedefi LDL kolesterol hedefine 30mg/dl eklenerek saptanır.

Trigliseritler kandaki hacim olarak en büyük ancak en hafif lipid türüdür.Trigliserit yüksekliği
de kardiyovasküler hastalık riskini artımaktadır.Özellikle 600-800 mg/dl düzeylerinde pankreatit riski vardır.Kandaki düzeyi 150 mg/dl den az normal,150-450 mg/dl arasında hafif yüksek,450-886 mg/dl orta derece yüksek,886 mg/dl den yüksek ise çok yüksek olarak değerlendirilir.Trigliserit düzeylerine 12-14 saat açlıktan sonra bakılmalıdır.

Ne zaman kolesterol seviyesine baktırmalıyım?
Bir çok uzman grubunun kolesterol taraması için yönergeleri vardır.Kılavuzlar taramaların; ne
zaman,ne sıklıkta ve ne zaman sonlanacağı konusunda farklılık gösterir.Ancak temel olarak birbirleri ile benzerdiler.

Lipid taraması diğer risk faktörleri olmayan erkeklerde 35 yaşında,diğer risk faktörleri
olanlarda ise 20-35 yaş arasında başlanmalıdır.Hipertansiyon,şeker hastalığı,sigara içilmesi,ailesinde erken yaşta kalp hastalığı hikayesi olması diğer risk faktörleridir.Koroner arter hastalığı risk faktörü olan kadınlarda 45 yaşında lipid taraması yapılmalıdır,bazıları ise 20 yaşında bile yapılabileceğini savunmaktadır.

Taramalarda total kolesterol ve HDL,LDL kolesterol ve trigliserit bakılmalıdır;her beş yılda
bir,yüksek riskli kişilerde ise daha kısa aralıklarla tekrar edilmelidir.

Tedavi
Hiperlipidemi saptanan her hastada risk tayini yapılmalıdır.Tedavide LDL kolesterol düzeyi
hedef alınmalıdır.Geçirilmiş kalp krizi,balon-stent öyküsü olan hastalar, by-pass hikayesi,periferik
damar hastalığı,organ hasarı olan diabet hastaları,ağır kronik böbrek yetmezliği olan hastalar çok
yüksek risk grubundadır.Total kolesterol düzeyi 310 mg/dl den fazla,kan basıncı 180/110 mmhg dan yüksek olan,şeker hastaları,orta derecede böbrek yetmezliği olan hastalar ise yüksek risk
grubundadır. Çok yüksek risk grubunda LDL kolesterol hedefi 70 mg/dl,yüksek risk grubunda ise 100mg/dl nin altına düşürmek olmalıdır.

Hiperlipidemi saptanan tüm hastalar diyet yapmalıdır.Sature ve trans yağ asidleri LDL
kolesterolü yükseltir.Karbonhidratların LDL üzerine etkisi nötrdür.Bu yüzden satüre yağ asidlerinin
yerine kullanılabilir.Ancak aşırı karbonhidrat kullanımı trigliserit düzeyini yükseltip,HDL'yi
düşürmektedir.Lif yönünden zengin meyve,sebze ve baklagillerin direkt olarak kolesterol düşürücü
etkisi vardır.Dietle alınan trans yağ asidleri mümkün olan en aza indirilmeli,alınan toplam enerjinin
%1 den azı trans yağlardan olmalıdır.Sature yağlardan alınan enerji toplam enerjinin %10 dan azı
olmalıdır,hiperlipidemili hastalarda ise %7 den azı olmalıdır.Karbonhidratlardan alınan enerji toplam
enerjinin % 45-55 i arasında olmalıdır.Günlük lif alımı 25-40 gr olmalı,bunun 7-13 gr'ı çözünür lif
olmalıdır.

Kilo kontrolü ve egzersiz LDL kolesterolü azaltıp,HDL yi yükselmektedir.Tüm hastalar hergün
30 dk düzenli egzersiz yapmalıdırlar. Alkol kullanımının aşırı olması trigliserit düzeyini yükseltirken,hafif kullanımı HDL'yi yükseltmektedir.