Hipertansiyon

Hipertansiyon nedir?

Kan basıncının normalin üstünde olmasına biz hipertansiyon diyoruz. Kalbin kasılması yani sistolü esnasında ortaya çıkan kan basıncı–ki buna halk arasında büyük tansiyon deniyor- 140mmHg’ı , kalp boşluklarının dolduğu kalbin gevşemesi yani diastolü esnasında da 85mmHg’ı geçmez. Yani alışıldık ifade ile 14’e 8,5 (cmHg) üst sınır olduğu söylenebilir. Bu sınırların üstüne çıktığı durumları biz sistolik veya diyastolik veyahut da sistolodiastolik hipertansiyon olarak ifade ediyoruz.Normal kan basıncı bu sınırları geçmemek üzere daha alçak düzeylerden, bu sınırlara doğru yaşın ilerlemesiyle yükselme eğilimindedir. Ama bu sınırların aşıldığı kan basıncı düzeyleri yaş kaç olursa olsun hipertansiyon olarak kabul edilmelidir.

Ne kadar sıklıkla görülür?

Erişkin yaş grubunda hem Kardiyoloji Derneği’nin yaptığı ‘’ Tek Harf Çalışması’’ hem de Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneğinin yaptığı ‘’Prevalans Çalışması’’ göstermiştir ki hipertansiyon sıklığı Türkiye’de epidemiyolojik olarak %35’dir. Yani her üç kişiden biri hipertansiftir. Bu çalışmalarda yaşla bu sıklığın arttığını biliyoruz, örneğin 60-70 yaş arasında % 70 civarındadır.

Tansiyon ne zaman ve nasıl ölçülmeli?

o   Kan basıncı gün içerisinde normal kişilerde de normal sınırlar içinde değişkenlik gösterir.  Kan basıncının en düşük olduğu düzey uyku halinde sabaha karşı uyanmadan önceki saatlerdir. Uyandıktan sonra da giderek yükselerek akşam üstü  en üst düzeye çıkar ve istirahat saatlerinde tekrar düşmeye başlar.  Yine normal kişilerde  sinirlilik ve heyecan  hallerinde veya bir efor sarf ettiğimiz zamanlarda kan basıncı yükselebilir. Kan basıncındaki bu normal koşullardaki değişkenlik hipertansiyon hastalarında da görülür. Onun için kan basıncı bir efor sarf edilmişse  bir süre dinlendikten sonra tercihan hem sağ kol hem sol koldan, daha çok akşamüstü ikindi saatlerinde ölçülmeli ve eğer birkaç ölçüm yapılmışsa en yüksekleri dikkate alınmalıdır. Beyaz gömlek hipertansiyonu dediğimiz doktora gittiğimiz zaman ki hipertansiyon dahi dikkate alınmalı ve gerekiyorsa da tedavi edilmelidir. Tansiyon yüksekliği önce başlangıç dönemlerinde böyle labil hipertansiyon olarak başlar, sonra yerleşir.

Tansiyonumuzun yüksek olup olmadığını anlayabilir  miyiz?

o   Hipertansif kişilerde enellikle baş dönmesi ve baş ağrısı gibi semptomlar görülürse de hiç belirti de  olmayabilir. Yukarıda sözünü ettiğimiz Prevalans Çalışması tansiyonu yüksek olan kişilerin yarısının tansiyon yüksekliğinin farkında olmadığını göstermiştir. (sessiz katil).Onun için yakınma olmadan tansiyon mutlaka her yaş da ölçtürülmelidir.

Hipertansiyonun böbrekle ilgisi var mı?

o   Böbrekler kan basıncını sabit tutmak üzere hem tuz atılımını kontrol eder hem de damarların daralmasına neden olan hormonları uyaran renin denen bir madde salgılarlar. Onun için de hipertansiyon için de böbreklerin fonksiyonel bir hastalığıdır denebilir. Ayrıca böbrek hastalarının çoğunda da hipertansiyon söz konusudur.

∙Sekonder hipertansiyon ne demektir?

o   En çok rastlanan hipertansiyon türü (%90) bir nedene bağlı olmayan hipertansiyon anlamına gelen primer veya esansiyel hipertansiyondur. Bunun dışında böbrek hastalığı, böbrek atardamar darlığı veya iç salgı bezlerinin bazı hastalıklarında  hipertansiyon görülür ki biz bunlara sekonder hipertansiyon diyoruz.  

Hipertansiyonun olumsuz sonuçları nelerdir?

o   Hipertansiyon başta kalp-damar hastalığı olmak üzere  beyin damarı hastalıkları (felç, beyin kanaması), göz hastalıkları ve böbrek hastalıklarına yol açar. İlk iki grup yaşamı tehdit eden hastalıklar olduğu için de  en öldürücü hastalıkların başındadır.

Hipertansiyonu olan hasta hangi uzmanlık dalına başvurmalı?

o   Hipertansiyon hastaları en yakın aile hekimi veya sağlık ocağı hekimine başvurmalıdır. Sekonder hipertansiyon veya hedef organ tutuluşu bakımından  bir bulgu veya kuşku  varsa ilgili uzmanlık dallarına yönlendirilmelidir. Örneğin: böbrek atardamar darlığı veya nefrit nedenli olabilecek dirençli hipertansiyon hastaları nefroloji uzmanına  veya tansiyonla birlikte kalp rahatsızlığı var ise bir kardiyoloğa veya bulunduğunuz yerde bu iki uzmanlık dalına ait hekim yoksa iç hastalıkları uzmanına başvurmalı.

Hipertansiyon hastasında yapılması gereken tetkikler olabilir mi?

o   Hipertansiyon hastaları başvurdukları hekimlerce yaşları kaç olursa olsun mutlaka sekonder hipertansiyon ayırıcı tanısı (idrar tetkiki ve böbrek fonksiyonları) , risk faktörleri (şeker hastalığı, kolesterol gibi) ve hedef organ tutuluşu (EKG, göz dibi gibi) bakımlarından tetkik yapılarak inceleneceklerdir.

Hipertansiyon önlenebilir mi?

o   Hipertansiyon bir kalıtsal hastalıksa da kalıtsallık özellikle tuz duyarlılığı bakımındandır. Eğer çocuk yaşlardan itibaren az tuzlu yeme alışkanlığı ve kilo almama alışkanlığında olur spor yaparsak hipertansiyonu önlemek  veya hiç değilse daha ileri yaşlara geciktirmek olanağı vardır.

Her hipertansiyon hastası tedavi edilmeli mi?

o   Birinci evre yani KB: 140-150 arasında, risk grubunda ve/veya hedef organ tutuluşu bulgusu olmayan hastalarda ilaç dışı önlemler denenir 6 ay içerisinde sonuç alınamazsa ilaç tedavisi düşünülmelidir.

Tedavi için ilaç dışı önlemler var mıdır?

o   Hipertansiyon tedavisinde en önemli önlem tuzsuz diyettir. Günlük 6 gm  yani bir çay kaşığı tuz önerilmektedir. Ayrıca potasyumdan zengin sebze meyve ile beslenme, kilo verme, sigarayı bırakma ve eksersiz yapma kan basıncı kontrolü sağlayan en önemli ilaç dışı önlemlerdir.

İlaç tedavisi ile ilgili bilinmesi gerekenler nelerdir?

o   Hipertansiyon tedavisinde değişik gruplarda birçok ilaç mevcuttur. Bütün bu tansiyon ilaçları gayet etkilidir sadece yan etki ve kullanılmaması gereken durumlar bakımından farklar arz eder. Bu ilaçlar hastanın yaşına, hastalığın şiddetine, kişinin birlikte bulunan hastalıklarına ve yaşam tarzına göre seçilecektir. Tercihan tek bir ilaç ama gerekirse iki veya üç ilacın birlikte kullanımı söz konusudur.  En önemli nokta hasta bu ilaçları alırken ilaç dışı önlemlere özellikle tuzsuz diyete riayet etmelidir ki ilaçlar etkili olabilsin. İlaç yan etkisinden korkmamalı ki zorunlu durumda kendi kendine ilacı bırakmayıp doktoru ile görüşmelidir. Bu ilaçların tansiyon düşse de ömür boyu alınması gerektiğini de unutmamalı. İlacın etkisizleşmesi (tolerans) veya uzun vadeli kullanımda bir zarar beklenmez.

Hipertansiyon hastalarında kan basıncı acil olarak hemen düzeltilmeli midir?

o   Kalp yetersizliği, beyin damar tıkanıklığı veya kanaması, aort iç duvar yırtılması ve gebelik dışında tansiyonun acilen düşürülmesi gerekmez. Hatta yaşlı kişilerde ani düşürme zararlı tehlikeli bile olabilir.

Hipertansiyon bazı ilaçlarla ortaya çıkabilir mi?

o   Hipertansiyon  başta doğum kontrol hapları ve jinekolojik amaçlı kadınlık hormonları olmak üzere, romatizmal hastalıklar ve diğer bazı sistemik hastalıklarda kullanılan kortizon gibi  steroid hormon preperatları ,  nonsteroid ağrı kesici romatizma ilaçları tansiyonu yükseltir veya kullanılan tansiyon ilacının  etkinliğini azaltabilir.

Hipertansiyon nedir?

o   Kan basıncının normalin üstünde olmasına biz hipertansiyon diyoruz. Kalbin kasılması yani sistolü esnasında ortaya çıkan kan basıncı–ki buna halk arasında büyük tansiyon deniyor- 140mmHg’ı , kalp boşluklarının dolduğu kalbin gevşemesi yani diastolü esnasında da 85mmHg’ı geçmez. Yani alışıldık ifade ile 14’e 8,5 (cmHg)  üst sınır olduğu söylenebilir. Bu sınırların üstüne çıktığı durumları biz sistolik veya diyastolik veyahut da sistolodiastolik  hipertansiyon olarak ifade ediyoruz.  Normal kan basıncı bu sınırları geçmemek üzere daha alçak düzeylerden,  bu sınırlara doğru  yaşın ilerlemesiyle yükselme eğilimindedir. Ama bu sınırların aşıldığı kan basıncı düzeyleri yaş kaç olursa olsun hipertansiyon olarak kabul edilmelidir.

Ne kadar sıklıkla görülür?

o   Erişkin yaş grubunda hem Kardiyoloji Derneği’nin  yaptığı ‘’ Tek Harf Çalışması’’ hem de Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneğinin yaptığı ‘’Prevalans Çalışması’’ göstermiştir ki hipertansiyon sıklığı Türkiye’de epidemiyolojik olarak %35’dir. Yani her üç kişiden biri hipertansiftir.  Bu çalışmalarda yaşla bu sıklığın arttığını biliyoruz, örneğin 60-70 yaş arasında % 70 civarındadır.

Tansiyon ne zaman ve nasıl ölçülmeli?

o   Kan basıncı gün içerisinde normal kişilerde de normal sınırlar içinde değişkenlik gösterir.  Kan basıncının en düşük olduğu düzey uyku halinde sabaha karşı uyanmadan önceki saatlerdir. Uyandıktan sonra da giderek yükselerek akşam üstü  en üst düzeye çıkar ve istirahat saatlerinde tekrar düşmeye başlar.  Yine normal kişilerde  sinirlilik ve heyecan  hallerinde veya bir efor sarf ettiğimiz zamanlarda kan basıncı yükselebilir. Kan basıncındaki bu normal koşullardaki değişkenlik hipertansiyon hastalarında da görülür. Onun için kan basıncı bir efor sarf edilmişse  bir süre dinlendikten sonra tercihan hem sağ kol hem sol koldan, daha çok akşamüstü ikindi saatlerinde ölçülmeli ve eğer birkaç ölçüm yapılmışsa en yüksekleri dikkate alınmalıdır. Beyaz gömlek hipertansiyonu dediğimiz doktora gittiğimiz zaman ki hipertansiyon dahi dikkate alınmalı ve gerekiyorsa da tedavi edilmelidir. Tansiyon yüksekliği önce başlangıç dönemlerinde böyle labil hipertansiyon olarak başlar, sonra yerleşir.

Tansiyonumuzun yüksek olup olmadığını anlayabilir  miyiz?

o   Hipertansif kişilerde enellikle baş dönmesi ve baş ağrısı gibi semptomlar görülürse de hiç belirti de  olmayabilir. Yukarıda sözünü ettiğimiz Prevalans Çalışması tansiyonu yüksek olan kişilerin yarısının tansiyon yüksekliğinin farkında olmadığını göstermiştir. (sessiz katil).Onun için yakınma olmadan tansiyon mutlaka her yaş da ölçtürülmelidir.

Hipertansiyonun böbrekle ilgisi var mı?

o   Böbrekler kan basıncını sabit tutmak üzere hem tuz atılımını kontrol eder hem de damarların daralmasına neden olan hormonları uyaran renin denen bir madde salgılarlar. Onun için de hipertansiyon için de böbreklerin fonksiyonel bir hastalığıdır denebilir. Ayrıca böbrek hastalarının çoğunda da hipertansiyon söz konusudur.

Sekonder hipertansiyon ne demektir?

o   En çok rastlanan hipertansiyon türü (%90) bir nedene bağlı olmayan hipertansiyon anlamına gelen primer veya esansiyel hipertansiyondur. Bunun dışında böbrek hastalığı, böbrek atardamar darlığı veya iç salgı bezlerinin bazı hastalıklarında  hipertansiyon görülür ki biz bunlara sekonder hipertansiyon diyoruz. Doğal olarak da bunların tedavisi bir tansiyon ilacıyla değil de bu hastalıkların tedavisiyle mümkün olur.

Hipertansiyonun olumsuz sonuçları nelerdir?

o   Hipertansiyon başta kalp-damar hastalığı olmak üzere  beyin damarı hastalıkları (felç, beyin kanaması), göz hastalıkları ve böbrek hastalıklarına yol açar. İlk iki grup yaşamı tehdit eden hastalıklar olduğu için de  en öldürücü hastalıkların başındadır.

∙Hipertansiyon hastasında yapılması gereken tetkikler olabilir mi?

o   Hipertansiyon hastaları başvurdukları hekimlerce yaşları kaç olursa olsun mutlaka sekonder hipertansiyon ayırıcı tanısı (idrar tetkiki ve böbrek fonksiyonları) , risk faktörleri (şeker hastalığı, kolesterol gibi) ve hedef organ tutuluşu (EKG, göz dibi gibi) bakımlarından tetkik yapılarak inceleneceklerdir.

∙Hipertansiyon önlenebilir mi?

o   Hipertansiyon bir kalıtsal hastalıksa da kalıtsallık özellikle tuz duyarlılığı bakımındandır. Eğer çocuk yaşlardan itibaren az tuzlu yeme alışkanlığı ve kilo almama alışkanlığında olur spor yaparsak hipertansiyonu önlemek  veya hiç değilse daha ileri yaşlara geciktirmek olanağı vardır.

Her hipertansiyon hastası tedavi edilmeli mi?

o   Birinci evre yani KB: 140-150 arasında, risk grubunda ve/veya hedef organ tutuluşu bulgusu olmayan hastalarda ilaç dışı önlemler denenir 6 ay içerisinde sonuç alınamazsa ilaç tedavisi düşünülmelidir.

Tedavi için ilaç dışı önlemler var mıdır?

o   Hipertansiyon tedavisinde en önemli önlem tuzsuz diyettir. Günlük 6 gm  yani bir çay kaşığı tuz önerilmektedir. Ayrıca potasyumdan zengin sebze meyve ile beslenme, kilo verme, sigarayı bırakma ve eksersiz yapma kan basıncı kontrolü sağlayan en önemli ilaç dışı önlemlerdir.

İlaç tedavisi ile ilgili bilinmesi gerekenler nelerdir?

o   Hipertansiyon tedavisinde değişik gruplarda bir çok ilaç mevcuttur. Bütün bu tansiyon ilaçları gayet etkilidir sadece yan etki ve kullanılmaması gereken durumlar bakımından farklar arz eder. Bu ilaçlar hastanın yaşına, hastalığın şiddetine, kişinin birlikte bulunan hastalıklarına ve yaşam tarzına göre seçilecektir. Tercihan tek bir ilaç ama gerekirse iki veya üç ilacın birlikte kullanımı söz konusudur.  En önemli nokta hasta bu ilaçları alırken ilaç dışı önlemlere özellikle tuzsuz diyete riayet etmelidir ki ilaçlar etkili olabilsin. İlaç yan etkisinden korkmamalı ki zorunlu durumda kendi kendine ilacı bırakmayıp doktoru ile görüşmelidir. Bu ilaçların tansiyon düşse de ömür boyu alınması gerektiğini de unutmamalı. İlacın etkisizleşmesi (tolerans) veya uzun vadeli kullanımda bir zarar beklenmez.

Hipertansiyon hastalarında kan basıncı acil olarak hemen düzeltilmeli midir?

   Kalp yetersizliği, beyin damar tıkanıklığı veya kanaması, aort iç duvar yırtılması ve gebelik dışında tansiyonun acilen düşürülmesi gerekmez. Hatta yaşlı kişilerde ani düşürme zararlı tehlikeli bile olabilir.

Hipertansiyon bazı ilaçlarla ortaya çıkabilir mi?

   Hipertansiyon  başta doğum kontrol hapları ve jinekolojik amaçlı kadınlık hormonları olmak üzere, romatizmal hastalıklar ve diğer bazı sistemik hastalıklarda kullanılan kortizon gibi  steroid hormon preperatları ,  nonsteroid ağrı kesici romatizma ilaçları tansiyonu yükseltir veya kullanılan tansiyon ilacının  etkinliğini azaltabilir.