İçe Mi Dönük, Utangaç Mı? Yoksa Sosyal Kaygı Mı Yaşıyor?

Hepimiz hayatımızın bir bölümünde muhtemelen çocuğunun birazcık içe dönük yada utangaç olduğunu belirten anne babalar görmüş yada başka birisinin bu özelliğini konuşmuş yada ondan yakınmışızdır.

Ailemizde, çevremizde ve halk arasında sürekli kullanılan ve sıklıkla birbiri ile karıştırılan içe dönüklük ve utangaçlık özelliklerini birbirlerinden ayırt etmek gerekir. Bu özelliklerden her ikisi de sosyal hayata sınırlı katılım ile açıklandığı için birbirleri ile sıklıkla karıştırılırlar. Batı kültüründe bilinçaltı olarak dışa dönük kişilik yapısı yüksek refah seviyesi, liderlik, koruyuculuk ve güzellik ile özdeşleşmiş olduğu için içe dönük yapı dikkat çekmemiş ve insanlar tarafından yeteri kadar araştırılmamıştır.

Utangaçlık ve sosyal kaygı ise olumsuz deneyim, gözlem, yatkınlık, ve bağlanma stili yolu ile öğrenilmiş davranışlar olup  reddedilme, yargılanma, yanlış anlaşılma , aşırı derece kendine odaklanma, gösterilen davranışa aşırı hassasiyet,  çarpık ve dengesiz düşünme gibi davranışları çeşitli  derecelerde barındırır. Davranış deneyleri  ile yeniden öğrenilebilen ve kişiyi sınırlayıcı yönleri kontrol altına alınabilen düşünce ve davranış kalıplarıdır.

İçe dönüklük ise beyin tarama teknolojisi sayesinde görüntülenebilen, genetik ve çevresel faktörler ile oluşmuş,  biyolojik ve değişmeyen bir kişilik yapısıdır.  İçe dönük insanlar sinir sistemlerindeki aşırı duyarlılık nedeni ile kalabalık, hızlı ve hareketli ortamlarda aşırı uyarılır ve bunlardan kaçma eğilimi gösterirler. Ruhsal güçlerini daha çok tek başına yapılan kontrollü  aktivitelerden, sakin bir zihin yapısından ve kendilerini rahatça yansıtabildikleri aktivitelerden  alırlar.

 Dışa dönük insanlarla olaylara, aktivitelere ve  gruplara hızlı şekilde katılım sağlayıp tepki verirken içe dönük insanlar önce gözlemler, analizi eder ve sonra karar verirler. Riskli sporlardan, hız yapmaktan, aşırı aktif bir cinsel yaşamdan, tartışmalı ortamlardan haz almazlar. Konu başka insanları sevmemek, onlardan korkmak yâda yalnızlığı tercih etmek değildir. Konu ruhsal enerjinin nereden ve nasıl alındığı, beynin dış uyaranlara(nesne, kişi, durum, olay) nasıl tepki verdiğidir. Bazı kişilik yapıları içe ve dönük kişilik çizgisinin uç noktasında yer alsalarda çoğu insan ortasında yer alır. Yani çoğu insan biraz içe dönük ve biraz dışa dönüktür. Her iki yapıda ki insanda iyi bir lider, iyi bir düşünür, iyi bir arkadaş, yâda eş olabilir.

İçe dönüklük ve utangaçlık genelde çocukluk, ergenlik ve erken yetişkinlik dönemlerinde  dikkat çeken kişilik yapıları ve davranışlar olup sorun teşkil edip etmedikleri günlük yaşamda neleri hangi boyutta ve ne kadar süredir etkiledikleri şeklinde düşünülebilir.

Özellikle utangaçlık ve sosyal kaygının günlük işleyişe ve iyilik haline engel teşkil ettiğinin düşünülmesi durumunda tedavi ile çözülebilen durumlardır.