İnmemiş Testis (Kriptorşidisim) Hakkında Bilgiler

Sperm üretimini sağlayan testisler, bebek anne karnındayken karın içerisinde bulunur. Testisler, doğuma yakın, keselerine doğru inmeye başlar ve bebek doğduğunda “skrotum” denilen torbaya inmiş olur. Ancak  zamanında doğan 100 erkek çocuğun yaklaşık üçünde bu aşağı doğru ilerleyiş tamamlanamaz ve testisler karın içerisinde veya kasıklarda kalır. Testislerin yukarıda kalması oldukça sakıncalıdır. Torbada değil de vücut içerisinde olan testisler, torbaya göre 1 derece daha fazla ısıya maruz kalır. Bu da sperm üretiminin olumsuz etkilenmesine, yani çocuk sahibi olmakta güçlüğe neden olabilir. Tek yumurtası inemmeiş olanlarda çocuk sahibi olamam riski %15 iken her iki testis de inmemiş olanlarda bu risk %70 e kadar çıkabilir. Testisler yaşamın ilk 6 ayında kendiliğinden keselerine inmediyse mutlaka tedavi ile indirilmeleri gerekir. Testislerin indirilmesi için ilaç tedavisi veya cerrahi müdahale gereklidir. Testislerin sperm üretiminde ileri dönemlerde sorun olmaması için en geç 18 aya kadar indirilmesi önerilir.

İnmemiş testis (Kriptorşidik testis), normal bir bebeğin anne karnında büyürken karın boşluğunda ilk olarak gelişen testisin torbaya kadar inememesi olarak bilinir. Testislerin karın boşluğundan torbaya inişini etkileyen faktörler, gubernakulum denen bağın testisi torbaya doğru aşağıya çekişi, testisi aşağıya doğru iten karın içi basıncı, testisin aşağıya inmesini sağlayacak kasları çalıştıran bir sinir olan genitofemoral sinir ve bazı cinsiyet hormonlarıdır. Bunlardaki bir hata ne yazık ki inmemiş testis olarak sonuçlanır.

İnmemiş testislerin en sık görüldüğü yerler; kasık, karın içi ve kasık-torba arası bölgedir. Anne baba tarafından torbaya ellendiğinde ele gelmeyen her testis inmemiş testis olarak kabul edilmeli veya hemen  çocuk ürolojisi uzmanına götürülmelidir. Hekim tarafından da kasık ya da torbada ele gelmeyen ve detaylı fizik inceleme sonucunda da bulunamayan testisler için ultrason veya tomografi gibi ileri tetkikleri yapmak yüksek hata ve düşük duyarlılık nedeniyle gereksizdir. Bu çocukların mutlaka anestezi altında karın içerisinde bir teleskop konup testis veya testise giden sperm kanalı ile damarların aranması gereklidir. Bir testisin doğumsal olarak gelişmediğine ancak laparoskopi denen bu işlem ile karar verilebilir.

İnmemiş testis görülme sıklığı normal doğan bebeklerde %3.5 iken, erken doğan bebeklerde bu sıklık % 30 a yükselmektedir. Çift taraflı inmemiş testis görülme sıklığı ise tüm inmemiş testisi olan bebeklerde% 15 ini kapsar. Bu oran ikiz gebelik, düşük doğum ağırlığı, belde kese olması (spina bifida), karın kaslarının yokluğu (prune belly hastalığı) ve erken doğumda artmaktadır.

Retraktil veya utangaç (fizik inceleme esnasında geri kaçan) testisler genellikle 5-10 yaşlarındaki çocuklarda bulunur. Bu çocuklarda testisler normal inişini tamamlamıştır. Muayene sırasında veya çocuk üşüyor yada korkuyorsa artmış kremasterik refleks nedeniyle testisler kasık kanalına doğru hareket ederler ama daha sonra ortam ısınınınca ve endişe kaybolunca tekrar torbaya inerler. Bu testisler inmemiş sayılmazlar. Kremasterik refleksler ilk 5 yas içerisinde zayıf olduğu için yaşamın ilk beş yılında retraktil testis tanısı konmaz. Bazen kasıkta bazen torbada olan bu testislere sliding ya da kasık kanalında kayan testis adı verilir. Bu kaymanın nedeni testise bağlı olan karın zarının henüz testisten ayrılmamasıdır. Tüm çocukların kayan testis ya da utangaç testis ayırımının çocuk ürolojisi uzmanlarınca yapılması gereklidir. Çünkü utangaç testisin çoğu zaman tedaviye ihtiyacı yokken kayan testislerin cerrahi olarak düzeltilmesi gereklidir. 

Her iki testisi de skrotumda olmayan çocuklar yeni doğan döneminde acil olarak ilgilenilmesi gereken durumlardır. Çünki çocuğun her ne kadar pipisi erkek görünümde olsa bile genetik olarak çocuk kız çocuk olabilir. Bunun ayırımının acil olarak yapılması hayat kurtarıcıdır çünkü hatalı olarak salgılanan bazı böbrek üstü bezleri ilk bir hafta iöerisinde bebeğin ölümüne neden olabilir.

Unutulmamalıdır ki normal zamanında doğanların %74'ü ve erken doğan bebeklerin % 95 'inde yaşamın ilk 6 ayı içerisinde testisler kendiliğinden inecektir. Bu inişin başlıca sorumlusu 3 ve 6 ay arasında salgılanan erkeklik hormonudur. Eğer bu dönemde testis kendiliğinden inmez ise mutalak tedavinin planlanması gereklidir.

İnmemiş testisler iki önemli sorun oluşturabilir. Çocuk sahibi olmada güçlük ve kanserleşme riski. Normal yerinde olmayan testislerde bu sorunlar görülebileceği gibi zamanında tedavisi yapılan çocuklarda dahi bu riskler yaşam boyu yok olmayabilir. Yapılan çalışmalarda ilk 18 ay içerisinde torbaya indirilen testislerin sperm oluşturma potansiyeli normal testislere dönüşse de kanserleşme eğiliminin engellenemediği gösterilmiştir. Torbaya indirilen testisin kanserleşmesi hastanın kendi kendini muayane etmesi esnasında erken tanı koyabilmesi için çok önemlidir. 

Testislerini ameliyat ile torbaya indirten hastaların ergenlik sonrası testislerini muayene etmeleri, anormal büyüme veya sertlik fark ettiklerinde ise hemen üroloji uzmanlarına danışmaları gerekmektedir. Kanserleşme riski normal erkeklere göre 4-10 kat daha yüksektir. 

İnmemiş testislerde en sık kullanılan yöntem orşiopeksi denen cerrahi uygulamadır. Orşiopeksi ile testisin torbaya salim olarak indirilme başarı oranı % 90-98'dir. Bu operasyon kasık üzerinden veya hemen torba üzerinde yapılacak 2 cm lik bir kesi ile ortalama 45 dakikalık bir anestezi ile yapılabilir. Çocuk operasyon sonrası hastanede bir kaç saat dinlendirildikten sonra evine aynı gün gönderilir. 3 hafta sonra testisin yeri kontrol edilir. Kasık kanalında ele gelmeyen testisler için eskiden karın üzerinde büyük bir kesi yapıp testis aranarak torbaya indirilmeye çalışılırken günümüzde laparoskopi denen teknik ile karın boşluğuna bir teleskop ile girilerek karın üzerinde kesi yapılmadan karın içerisinde bulunan bu testisler de torbaya indirilebilmektedir. Bu işlem sonrasında da çocuk aynı gün evine gönderilebilmektedir. Bu teknik çocuk ürolojisi uzmanlarınca bazı merkezlerde başarı ile uygulanmaktadır.

İnmemiş testislerin en ideal tedavi zamanı 6 ay ile 18 ay arasıdır. 

İlaç tedavisi olarak hormonlar (insan koriyon gonadotropi hormonu (hCG) ve luteinize hormon serbestleştirici faktör analoglar) kullanılmaktadır. Ancak bu hormon çocukta zamanından önce erkeklik hormonu salgılatmakta olduğundan çocukta kıllanma peniste ve torbada büyüme ve renk değişikliği yapabilmektedir. Tedavi genellikle 6 veya 8 iğnenin gün aşırı yapılmasından ibaret olup kalıcı başarı ne yazık ki %15 civarındadır. En fazla yanıt ise utangaç testis olarak adlandırılan geri kaçan testilerde elde edilmektedir ki bu grup zaten herhangi bir tedavi almadan da düzelmektedir. 

Çocukların genital bölgeleri dış görünüş olarak normal gözükse bile, aileler elle muayene yaparak skrotumun içinde testislerin her ikisinin de varlığı hissetmelidir. Şüphe halinde çocuk ürolojisi uzmanına başvurmalıdırlar.