Kaygı Bozukluğu (Anksiyete)

Kaygı bozukluğu diğer bir adıyla anksiyete, bir psikolojik rahatsızlıktır. Her insan zaman zaman kaygılı, endişeli, korkmuş, sinirli, gergin veya paniklemiş hissedebilir. Çoğu zaman kaygılanmak sadece can sıkıcı bir durumken bazen de günlük rutinlerin bile aksatılmasına sebep olur. Bu gibi durumlarda birey kaygı boyutu ilerlemeden bir ruh sağlığı çalışanına başvurmayı ihmal etmemelidir. İlerleyen kaygı beraberinde depresyonu da getirebilir. Yapılan araştırmalar kaygı bozukluğunun depresyon ile komorbiditesi (eş zamanlı görülebileceği) olduğunu göstermektedir.

Kaygı, insanın varoluşsal yapısı gereği herhangi bir tehlike anında hayatta kalabilme yeteneğini kullanabilmesi için beynin devreye soktuğu bir uyarı mekanizmasıdır diyebiliriz. Bu mekanizmanın devreye girmesi bizi oluşabilecek potansiyel tehlikelere hazırlar. Kaygı hissetmemiz önemli ve gereklidir. Ancak kaygı düzeyi arttığında kişi aklında sürekli kötü senaryoları kurar, sosyal hayattan kendini soyutlamaya başlar, kendini sürekli bir tehlikeyle burun burunaymış gibi hisseder. Bu aşamada kişinin yaşam kalitesi düşer ve kaygılı olma hali artık kaygı bozukluğuna dönüşmüş olur.

Yapılan araştırmalar gösteriyor ki toplumun neredeyse %19’u kaygı bozukluğundan  şikâyetçidir ve kaygı bozukluğu kadınlarda erkeklere oranla daha fazla görülür. Küçük  yaşlarda maruz kalınan olumsuz durumlar ve bunların oluşturduğu travmaların sonucunda  bireyde kaygı bozukluğu riski artış gösterir. Ayrıca kaygı bozukluğunun genetik faktörleri de  önemlidir. Aile bireylerinin herhangi birinde kaygı bozukluğu gözlemlendi ise, bireyde kaygı  bozukluğu görülme ihtimali yine artış gösterir. 

Kaygı bozukluğunun birkaç türü vardır:  

● Genel Kaygı Bozukluğu: Bir sebebi, bir tetikleyicisi olmadan ortaya çıkan  aşırı kaygılı ve gergin hissiyattır.  

● Panik Atak: Birden ortaya çıkan, kişiyi dehşete düşüren panik ataklar yaşanır.  Her atak sırasında kişi kalp krizi geçiriyormuş, boğulacakmış ya da aklını  kaybedecekmiş gibi hissedebilir. Bu hislere ellerde ve bacaklarda titreme, nefes  almada güçlük, sıcak basması ve terleme, boğulacakmış hissi eşlik edebilir. 

● Sosyal Kaygı Bozukluğu: Kişinin bireysel ilişkilerinde, başkalarının kendisini  sürekli gözlemlediği ve buna bağlı olarak onu sürekli eleştirdiklerine, onunla  alay ettiklerine dair bir kaygı geliştirmesidir. Kaygı geliştikten sonra ise birey  artık sosyal ilişki kurmaya oldukça çekingen hale gelir ve sosyal ilişkileri  minimum düzeyde yaşar. Bu da bireyin yaşam kalitesini etkiler ve beraberinde  yalnızlığa bağlı olarak özgüven eksikliği ve depresyonu getirebilir.  

● Korkular ve Fobiler: Belirli bir uyarandan korkmak olarak tanımlayabiliriz.  Örneğin; kan görmekten, iğneden, örümcekten, asansörden, yükseklikten,  araba kullanmaktan, köpekten, kapalı alandan, kalabalık yerlerden, kediden vb  gibi uyaranlara maruz kaldığında hissedilen yoğun korku ve buna bağlı olarak  gelişen nabızda artış; dizlerde, ellerde, ayaklarda titreme; bayılacakmış hissi  gözlemlenebilir. Bu korku ve fobiler de bireyin yaşam kalitesinde oldukça  düşüş meydana getirir.  

● Ayrılık Kaygısı: Bireyin sevdiği, bağlandığı kişilerden ayrı ve uzakta kalmak  ile ilgili duyduğu kaygıdır. Birey kendini terk edilmiş, yalnız, güvensiz  hissedebilir.

● Performans Kaygısı: Birey bir sınava girdiğinde ya da diğer insanların  önünde bir iş yaptığında donup kalır ve performansını sergileyemez. Yanlış yapmaktan veya diğerlerinin onunla alay etmesinden, başarısız olmaktan  korkar. 

● Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Bireyin aylar ya da yıllar öncesinde  yaşadığı korkunç bir olayın ( tecavüz, taciz, işkence, cinayete tanıklık,  geçirilen bir kaza...vb) görüntülerini (flash-back) tekrar tekrar göz önünde  canlandırması. Yaşadığı kötü tecrübenin etkilerini hala yaşaması ve o korkunç  olayı sürekli yeniden yaşıyormuş gibi davranışlar sergilemesidir.  

● Sağlık ile İlgili Kaygılar: Birey fiziksel bir ağrı, acı, yorgunluk, sersemlik vb  yakınmalarla devamlı olarak sağlık kuruluşlarına müracaat eder. Doktorlar  hiçbir sağlık problemi yaşamadığını söylese de birey sürekli felaket bir  hastalığın pençesinde olduğuna hatta ölmek üzere olduğuna bile inanabilir.  

Kaygı Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?  

 DSM-5’e göre yaygın anksiyete bozukluğu tanı kriterleri şunlardır (Yaluğ Ulubil, n.d.) ;  

● En az altı aylık bir sürenin çoğu gününde bir takım olaylar ya da etkinliklerle (işte ya  da okulda başarı gösterebilme gibi) ilgili olarak, aşırı bir kaygı ve kuruntu (kaygılı  beklenti) vardır.  

● Kişi, kuruntularını denetim altına almakta güçlük çeker.  

● Bu kaygı ve kuruntuya aşağıdaki altı belirtiden üçü (ya da daha çoğu) eşlik eder. (en  azından kimi belirtiler son altı ayın çoğu gününde bulunmuştur) : 

 1. Dinginleşememe (huzursuzluk) ya da gergin ya da sürekli diken üzerinde olma.   2. Kolay yorulma.  

 3. Odaklanmada güçlük çekme ya da zihin boşalması.  

 4. Kolay kızma.  

 5. Kas gerginliği.  

 6. Uyku bozukluğu (uykuya dalmakta ya da uykuyu sürdürmekte güçlük çekme ya  da dinlendirmeyen, doyurucu olmayan bir uyku uyuma).  

● Kaygı, kuruntu ya da bedensel belirtiler, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da  toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte  düşmeye neden olur.  

● Bu bozukluk, bir maddenin (örn. kötüye kullanılabilen bir madde bir ilaç) ya da başka  bir sağlık durumunun (örn. hipertiroidi) fizyoloji ile ilgili etkilerine bağlanamaz.  

● Bu bozukluk başka bir ruhsal bozuklukla daha iyi açıklanamaz.  

Kaygı Bozukluğu Tanı Koyma Yöntemleri  

 Kaygı bozukluğu tanısı için yukarıdaki belirtileri gösterdiğinizden eminseniz ve fiziki  muayenelerinizi tamamlanmış; bir bulguya rastlanmadıysa doktorunuz sizi bir ruh sağlığı  uzmanına yönlendirir. Ruh sağlığı uzmanı ise teşhisi koyabilmek için bazı testler uygulayıp  belirli objeler veya araçlar kullanabilir. Bunun üzerine ise teşhise uygun bir terapi programı  oluşturur. 

Kaygı Bozukluğu Tedavi Yöntemleri  

 Kaygı bozukluğunun hem ilaç hem de psikoterapi tedavisi mevcuttur. Kaygı  bozukluğu tedavisi olan bir rahatsızlıktır. Tedavi sürecinde bu rahatsızlığı ne kadar  süredir yaşadığınız oldukça önemli bir veridir.  

● Psikoterapi: Bireyin duygularının davranışlarını nasıl etkilediğini bir terapist  yardımıyla anlamasını sağlayan, konuşma terapisi olarak da adlandırılan süreçtir.   

● Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Bireyde kaygı yaratan bütün olumsuz  düşüncelerin nasıl olumluya çevrileceğine dair bireye yol gösterir. Kaygıya sebep olan  uyarıcılara kaygı duymadan nasıl yaklaşabileceğini ve bu süreci nasıl yönetebileceğini  bireye öğretmeyi amaçlayan  bir tedavi yöntemidir  

● İlaç Tedavisi: Doktorun bireye kaygılarının azalması amacıyla verdiği  antidepresanlar, ilaçlar veya yatıştırıcılar verdiği ilaç tedavi programıdır. İlaç  tedavilerinin asıl amacı kişiyi belirli bir süre sakinleştirmektir. Tedavi planını ise  belirli aralıklarla doktorunuzla konuşmanız gerekmektedir.