Kişilik

İnsan, yaşam boyu yaşadıkları ve onları algılamasıyla, ayrıca verdiği tepkilerle benzersiz bir varlıktır. Bu da her insanın farklı bir iç dünyası ve dışa vurumu olduğu anlamına gelir.

İnsanın benzersiz olması, ayrıca çok özel olan içsel duyguları, düşünceleri, davranışları ve dışsal faktörlerin harmanlanması ile kendini gösterir. Aslında insan göründüğünün çok ötesidir. Büyük ve ölümsüz şair Yunus Emre’nin “Bir ben var bende benden içerü” dizesinde insanın benzersiz ve kâinatta tek olması saptaması asırlar öncesinden bize fısıldanıyor.

Aslında insanın benzersiz ve özel yanı ile tek olmasına onun kişiliği denir. Bu iç kurallar, başa çıkma stratejileri, eğilimler, kendini ifade farkları, kişinin bir çok etkenle oluşturduğu, iç ve özel dünyası parmak izi gibi kendisine özel durumdur. Bu özel alan kişinin kendisine ve çevresine bakış açısını büyük oranda belirler.

Bazen size özel bu iç davranışlar kurallar, düşünceler ve duygular sizi strese sokabilir. Bu durum uzun süre içinde olur ve yinelerse; ayrıca insanı ilişkileri bozarsa tıp açısından kişilik bozulmuştur ve bu stresten kurtarılması anlamında kendisine yardım edilmesi gerekir.

Kişilik bozukluğunda kişi 3 alanda sorun ve tıbbı yardıma ihtiyaç duyar.

• Stresle başa çıkma ve uyum sağlamada zorlanır.

• Diğer insanlarla ilişki kurmada ve bağlanmada zorlanır.

• Problem çözümünde sorunlar yaşar.

Örnek kişi bir zorlanmada bir sorun halinde veya krizde kendisine ait nedenleri anlamıyor, çevresini suçluyorsa; oluşan krizi veya sorunu, içinde bulunulan durumu doğru anlamıyorsa onu çözmesinde de zorluklar yaşayacak demektir. Kişi eğer etrafı suçlamayı öne çıkarırsa bir aşama sonrasında da insanların kendisine kötü davrandığını düşünür. İlişkileri bozulur insanlara karşı kızgın hatta paranoit tavırlar gösterir. Bu durumda sosyal işlevselliğinde ciddi sonuçlara yol açar.

Aynı tarzı izleyen kişi stresle başa çıkarken de benzer zorlukları yaşar ve etkili stres yönetimi gerçekleştiremez.

Yaşam hiçbir zaman tekdüze bir akış değildir. İnsan varlığının sosyal çevresi, farklı kişilikte, farklı konumda olan ayrıca niyetleri de farklı olabilen insanlardan oluşur. Yaşanan travmalara uyum sağlama, krizleri yönetme, onlarla başa çıkmada esnek olabilmek ve doğru anlamak işe yarar adımlar atılmasını sağlar, problemler ve krizler aşılır, sonuçta kişiler yaşananlardan işe yarar tecrübe de kazanırlar. Modern yaşam ayrıca insanlar arası ilişkilerin daha önemli olduğu bir sosyal yapı oluşturmuştur. Evlilik, ebeveyn olma gibi özel kişisel görevler ve durumlarda çatışmaların bir diğer alanını oluşturmaktadır.

Sonuçta kişinin diğer insanlarla ilişkileri, iş performansı, dünyaya bakış açısı ve iç yaşantıları ve algıları arasında dinamik denge vardır. Bu harmoninin bozulması ve stres oluşturması işe yaramaz etkileşim örüntüleri ile dolu olması durumunu ortaya çıkarır. Kişinin olayların çözümünde ana aktör kendisi olamaması, beklenti içinde olması edilgen ve bekleyen tarzı sabırsızlığı ile birleşince yaşam krizleri ortaya çıkar. Kendi iç düzeni bu krizi algılamayı da engeller. Çözüm üretemez rahatlayamaz.

Kişilik bozukluğu oluşumunda etkili unsurlar

• Kişinin genetiği

• Biyolojik süreçler

• Yaşadıklarından öğrenme

• Yaşadığı toplumun kendisine öğrettikleri (kültürel etkenler)

• Travmatik durumlar (travma sonrası stres bölümüne bakabilirsiniz.)

• Çocukluk döneminde yaşananların etkileri

Burada şunu söylemek gerekir kişilik bozukluğunda tek sebep yoktur ve aynı iç veya dış koşullara sahip kişilerde farklı tepkilerin olabileceği unutulmamalıdır. Bu her insanın biyolojisi, psikolojisi ve   varlığı ile benzersiz oluşu ile ilgili bir durumdur.

Kişilik sorunları nasıl anlaşılır?

Kişinin insani ilişkilerinde kendine ait düşünceler duygusallıklar ve davranışlar yüzünden zorluklar yaşaması durumu vardır. Örnek kişinin kızgın olması, kendisine güvenmemesi, insanlara güvenmemesi gibi içsel özellikleri ile çevresi ile çatışma halinde olması gibi.

İnsanlar doğuştan farklı bazı özelliklerle doğarlar. Örneğin cesaretleri farklıdır.  Cesaret ise kişiyi meraklı hale getirir kişi yenilik arar. Bu durum onun trait özelliğidir.  Belalardan çekinmez risk alır. Kendisine ait bu trait özelliğini fark etmezse kendini riskli durumların içerisinde bulabilir. Diğer insanların yapmaya dahi cüret etmedikleri durumları yapar bulabilir. Örneğin birçok insan eroin tatmaz iken kendisi cesaret ve meraklılık traiti doğrultusunda onu tadar ve ilerleyen dönemde   alışabilir.

Kişide sorunlara neden olan kendisine ait özelliklerin ısrarcı değişmez halde seyretmesi de kişilik sorunları anlamına gelir.