Korona Virus (Covid 19) Salgını ve Solunum Rehabilitasyonu

Şu günlerde koronavirüs (Covid 19) salgını ülkemizi ve tüm dünyayı etkisi altına olmuş durumda. Bir süre daha etkili olmaya devam edeceği kesin. Ülkemiz ve dünya bu salgını en kısa zamanda, en az hasarla atlatmasını diliyorum.

Koronavirüs enfeksiyonu bazı kişilerde şikayet olmadan asemptomatik şekilde atlatılırken bazı kişilerde hafif-orta düzeyde şikayetlere sebep olmakta, az bir kısmında ise ağır pnömoni(zatürre) tablosuna sebep olmaktadır. Hastalık ileri yaşları daha ağır şekilde etkilemekte özellikle ek kalp damar yada akciğer hastalığı olanlarda daha ölümcül seyretmektedir. Maalesef kronik akciğer hastalıkları toplumumuzda sıkça karşılaşılan hastalıklar olup sigara içme oranımız da yüksektir. KOAH yani kronik obstruktif akciğer hastalığı halk dilindeki adıyla “kronik bronşit”, “müzmin bronşit” akciğerlerdeki bronş yollarının daralmasına bağlı olarak soluk alıp verme sırasında hava akımının geçişinin azalmasına yol açan kronik bir hastalıktır. KOAH ölüm nedenleri arasında ilk sıralardadır. Sigara KOAH nedenleri arasında önemli bir yer tutmaktadır. Kistik fibroz, astım ve anfizem gibi akciğer rahatsızlıkları da ilerde KOAH hastalığı olarak karşımıza çıkabilir. Kronik akciğer hastalıklarının temel şikayeti bronşların tıkanması sonucu ortaya çıkan efor dispnesidir. Yani hastanın hareket etmesi (yürüme, merdiven çıkma, spor) ile solunum sıkıntısı ortaya çıkar. Bunun sebebi akciğerlerden kana geçen oksijen miktarının yetersiz olması sonucu dokuların eforla artan oksijen ihtiyacının karşılanamaması sonucu oluşan oksijen açlığıdır. Hasta bunu basit hareketlerle çok çabuk yorulma şeklinde hisseder. Bu başta hafif ve yalnızca merdiven çıkma gibi efor gerektiren hareketlerde ortaya çıkarken sonrasında yürüme gibi en basit hareketlerde bile oluşur. Bu hastalarda bazen hastaneye yatmalarını gerektiren sık akciğer enfeksiyonları da görülür. Bu enfeksiyonlar hastalığı daha da kronikleştirir. 

Koronavirüs temel olarak akciğerlerde pnömoni (zatürreye) sebep olmakta ve kana oksijen geçişini çok ciddi şekilde engellemektedir. Eğer hastanın öncesinde KOAH gibi bir akciğer rahatsızlığı varsa hasta akut solunum yetmezliği tablosuna girmektedir.  Bu da yoğun bakım ve solunum cihazı desteği gerektirmekte ve ölümcül olabilmektedir. Koronavirus pnömonisini ağır geçiren hastalarda akciğerlerde sekel dediğimiz bir takım kalıcı hasarlara da yol açabilmektedir.  Bu hasarların ilerde kronik solunum problemlerine sebep olması muhtemeldir.

KOAH bir kez geliştiğinde sürekli ilaç kullanılsa bile etkileri sınırlı  kalmaktadır. Son on yıldır bu hastalara ilaç dışı tedaviler uygulanmaktadır. Bu tedaviler gene olarak solunum rehabilitasyonu (pulmoner rehabilitasyon) olarak adlandırılır.  Pulmoner rehabilitasyon kronik akciğer hastalığı olan kişilerde fonksiyonel kapasiteyi en üst düzeye çıkarmak için uygulanan ilaç dışı tedavilerin tamamını içerir.  Bu tedavinin amacı havayolunun kronik kısıtlanması sonucu oluşan solunum sıkıntısı ve kronik güçsüzlüğü, yorgunluğu  düzeltmektir.  Bunun içinde akciğer kapasitesinin ve vücut kaslarının kuvvet ve dayanıklılığının artırılması gereklidir. 

Sıklıkla kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) olanlar pulmoner rehabilitasyon programına alınmakla birlikte diğer sık görülen astım, kistik fibrozis, bronşektazi ve diğer birçok kronik akciğer hastalığı olanlar da bu programa alınabilir.

Nasıl yapılır?

Göğüs hastalıkları uzmanı tarafından değerlendirilen ve pulmoner rehabilitasyon gerekli görülen hastaya başlangıçta solunum fonksiyon testi ve kardiyopulmoner  egzersiz testi yapılır. Hastaya solunum fizyoterapisti tarafından çeşitli fiziksel terapi yöntemleri  uygulanır ve hastaya bazı solunum teknikleri öğretilir. Bunlara ek olarak hastanın egzersiz testinde belirlenen düzeyine göre solunum kas gücünü ve genel vücut kondisyonunu artıran egzersiz programı verilir. Hastalar bu programa genel olarak haftada 3 gün 15-30 seans kadar devam ettirilir.  Hasta egzersize alındığında özel sistemlerle hastanın kalp ritmi, kan oksijen düzeyi ve tansiyon gibi yaşamsal verilerini kontrol edilir. 

Pulmoner rehabilitasyon yöntemleri ve VEST gibi yeni geliştirilen cihazlar ile KOAH ve diğer kronik akciğer hastalarında  akciğer kapasitesi belirgin şekilde artırılabilmekte ve buna bağlı olarak hastanın hareketle ortaya çıkan solunum zorluğu (efor dispnesi) şikayetinde belirgin düzelme olmaktadır. Yine hastalarda enfeksiyon ve hastaneye yatış sıklığı belirgin azalmaktadır. Tüm bunların sonucu olarak da hastaların yaşam kalitesi artmakta bağımlılıkları azalmaktadır.  Bu tedavilerin daha etkili olabilmesi için KOAH hastalığının ilerlemiş safhalarında değil erken safhalarında başvurulması gereklidir.

Koronavirus yakın gelecekte herkes için ve özellikle de KOAH hastaları için tehdit olmaya devam edecek gibi görülmektedir. Bu nedenle kronik akciğer rahatsızlığı olan, özellikle de solunum sıkıntısı olan hastaların daha hazırlıklı olması anlamında solunum rehabilitasyonu son derece önemli olmaktadır. Bu sayede olası korona enfeksiyonunun yıkıcı etkileri azaltılabilecektir. Yine korona enfeksiyonunu ağır atlatmış kişilerde oluşmuş olan akciğer hasarının ilerde yaratabileceği kronik problemleri en başından engellemek içinde solunum rehabilitasyonu son derece önemli olmaktadır.