Lipödem Nedir?

Lipödem (lipedema),çoğunlukla bacakları, nadiren de kolları etkileyen, bu bölgelerde yağlanma ile seyreden kronik bir yağ doku hastalığıdır. “Ağrılı Yağlanma Sendromu” olarak da adlandırılan lipödem, kalça, uyluk ve bacaklarda yağ birikmesine bağlı anormal ve simetrik şişlik oluşturur. Lipödem terimi bu hastalık için yaygın olarak kullanılsa da, sorun gerçekte ödem yani dokuda sıvı birikmesi değil, yağ dokusunun kalınlaşmasıdır. Şişlik ayak bileğine kadar inebilir fakat hastalık ayakları tutmaz. Kalça kısımlarında ve bacak dış taraflarda yağ birikimine bağlı çıkıntılar mevcuttur. Bu hastalık hemen her zaman kadınlarda görülür. Çoğunlukla ergenlik dönemiyle birlikte başlayıp, yaşla birlikte ilerler. Yağlanma ile birlikte bastırmakla ağrı, kolay morarma gibi bulgular da olabilir. Kadınların % 15 inde değişik derecelerde lipödem olduğu düşünülmektedir. Hastaların yarısından fazlasında, benzer şikayetler ailedeki diğer kadınlarda da mevcuttur.
Hastaların yediklerine dikkat etmesi, diyet yapması sonucunda lipödem görülmeyen bölgelerde yağ dokuda incelme ve azalma olurken lipödem görülen kısımlarda yağ dokuda azalma olmadığı gözlenmiştir. Aynı şekilde egzersizde lipödemli bölgelerde incelme veya gözle görülür düzelme gözlenmemektedir. Bu sebeple diyet ve egzersiz hastalığın tedavisinde yetersiz kalmaktadır.

LİPÖDEM NEDEN OLUR?

Lipödemin mekanizması tam olarak aydınlatılamamıştır. Lipödemde, başlangıçta dokuda biriken madde su değil yağdır. Hastaların diğer aile bireylerinde de benzer şikayetler bulunur. Lipödem kadınlık hormonu olan östrajen ile ilişkili genetik temelli bir hastalıktır. Bu durum damar, sinir ve lenf sistemini ilgilendiren bir yağ depo sorunudur. İleri evrelerinde lenfödem de tabloya eklenir.
Lipödem genelde dört evrede seyreder. İlk aşamada bacaklarda düzenli ve pütürsüz kalınlaşma vardır. İkinci aşamada kalınlaşma deride ufak tefek kabarıklıklarla beraberdir. Üçüncü aşama deride katmanlar ve belirgin kabarıklıklar oluşmaya başlar. Dördüncü ve son aşama ise artık sıvı birikiminin de eklendiği lenfödemle beraber giden lipo-lenfödem aşamasıdır.

LİPÖDEM BELİRTİLERİ ve TANISI

Lipödem kadınlarda ergenlikten başlayıp, yıllar içinde yaşça ilerleyip kalça ve bacaklarda yağ dokusunun kalınlaşması ile seyreden bir hastalıktır. Sıklıkla kalça, basenler, uyluklar ve alt bacaklar kalınlaşır. Her iki bacakta simetrik olur. Şişlik yada kalınlaşmaya parmak basınca çökme olmaz. Derinin görünümü genelde normaldir. Tipik olarak şişlik ayakta ve ellerde olmaz.. Genellikle hastalar bacaklarında ağrı hissederler ve sıkmakla acı duyarlar. Ağrı bazen çok şiddetli olabilir. Hafif çarpmayla bile deride morarmalar (ekimoz) gelişir. Şişlik bacakları yukarı kaldırmakla biraz azalsa bile, diğer ödem yapan hastalıklarda olduğu gibi bariz bir rahatlama olmaz. İleri evrelerde derinin yapısı portakal kabuğunu andırır. Hareketi kısıtlamasına bağlı olarak, hastaların yarısında genel şişmanlık da olabilir.
Lipödem tanısı büyük oranda hastanın şikayetleri ve bacakların görünümüne bakılarak konulur. İleri evrelerde lenfödem eklenmedikçe şişliğe basmakla çukur kalmaz. Obez hastalarda zaten yağ dokusu kalınlaştığından, tanı koymak daha zordur. Lipödem şüphe edilen hastalarda ultrasonografide ve Manyetik rezonans (MR) görüntülemede bacaklardaki yağ dokusunun deride kalınlaşma olmadan yaygın olarak artışı izlenir. Özellikle ultrasonda gerçek lipödemde dokuda sıvı görülmez. Toplardamarlara yönelik yapılan Doppler ultrasonografi normaldir. Lenfödemde genelde anormal olan lenfosintigrafi, lipödem hastalarında normaldir.
Lipödemin en sık karıştığı hastalık olan lenfödemde ise dokuda proteinden zengin sıvı birikimi olduğu için gerçek ödem söz konusudur. Lenfödem hastalarında ağrısız bazen tek bacakta olan şişlik olur ve bacaklar yukarıya kaldırıldığında hastaların şişliği biraz azalır. Lenfödemde ayak sırtında, ve parmaklarda şişlik ve sertlik oluşur. Özellikle lenfödemin ileri aşamalarında deri sertleşip kalınlaşır. Lipödem ve lenfödem farklı hastalıklar olmalarına rağmen, lipödem ilerlediğinde lenfödeme döner.

LİPÖDEM TEDAVİSİ

Lipödemin nedeni tam olarak anlaşılamadığı için cerrahi dışında etkin bir tedavisi de yoktur. Ödem azaltıcı ilaçlar ve varis ilaçları genelde etkisizdir. Tedavinin amacı hastanın şikâyetlerinin azaltılması ve hastalığın en ileri evresi olan lipo-lenfödeme doğru gidişin engellenmesidir.
Kompresyon tedavisi, erken evrelerde ağrıyı azaltabilir. Egzersiz ve yürüyüş kilo konrolüne yardımcı olur, hastalar kilo verdiklerine rahatlasalar da, orantısız yağ dağılımı değişmez. Lenfatik masaj, ileri evrede lipo-lenfödem geliştiğinde rahatlama sağlayabilir, süreklilik gerektirir.