LYME HASTALIĞI

Mevsim itibariyle riskin arttığı dönem olduğu için bu yazımda bahsetmek istediğim konu LYME HASTALIĞI.
Nedeni açıklanamayan ağrılarınız, halsizliğiniz, nörolojik bulgularınız, konsantrasyon ve hafıza sorunlarınız, uyku bozukluğunuz, çarpıntılarınız varsa LYME HASTALIĞI sizi de bulmuş olabilir.
“Lyme Hastalığı” adı pek çoğunuza yabancı, duyulmamış geldiyse şaşırmam. Zira pek çok doktor için de Tıp Fakültesi sıralarında üstün körü okunan, ülkemizde pek de fazla görülmediği düşünülen, fakülte bittikten sonra Enfeksiyon Hastalıkları uzmanları dahil hemen her doktorun hafızasından sildiği mikrobik bir hastalık.
Ancak işin aslının böyle olmadığı son yıllarda giderek daha iyi anlaşılıyor. Düşünüldüğünden çok daha sık görülen ve coğrafyamızda da önemli bir hastalık etkeni.
Bir Romatoloji uzmanı olarak bu konu neden beni ilgilendiriyor. Çünkü bu hastalığın bir diğer adı “büyük taklitçi”. Nedeni açıklanamayan, adı konamayan pek çok eklem romatizmasının, kronik yorgunluk sendromu ve Fibromiyalji gibi gündelik hayatı sürdürülemez kılan ama doktorlar dahil kimseyi gerçekten inandıramadığınız rahatsızlıkların; MS, ALS, otizm, nedeni belirsiz kısmi felçler gibi nörolojik bulguların pek çoğunun ardında bu sinsi hastalık var.
Kenelerle taşınan ve Borrelia denen bir bakterinin neden olduğu bir hastalık Lyme Hastalığı. Son yıllarda örümcek, sivrisinek ve başka eklem bacaklılarla da taşınabileceği ve bu nedenle daha sık görüldüğü düşünülüyor. Özellikle kenelerin beslenmeye başladığı bahar aylarında bulaşıp birkaç ay içinde hastalık bulguları ortaya çıkmaya başlıyor. Pek çok kişi öncesinde kene ısırığını hatırlayamıyor. Ormanlık, kırık alanda yaşamak, geziye veya pikniğe gitmek bulaşın olması için yeterli olabiliyor.
İlk bulgular ısırıktan ortalama 10 gün sonra ortaya çıkıyor. Vücutta, daha çok ısırık alanında ortası soluk, çevresi kızarık bir cilt bulgusu ve bazen eşlik eden grip bulguları (baş ağrısı, kas ve eklem ağrısı, halsizlik, ateş, lenf bezi büyümeleri gibi) görülüyor. Bu evre 3-4 hafta kadar sürüyor ve bu aşamada şanslı olup tanı konan, tedavi alan kişilerde sorun tamamen çözülüyor. Ancak ne yazık ki bu aşamada tanı konması gerek bulguların çok tipik olmaması, tipik cilt bulgusunun hastaların yarısında görülmemesi ve gerekse de doktorun aklına gelmemesi nedeniyle zor. Bu aşamada yeterli tedavi edilmeyenlerde hastalık ileri evrelere geçiyor.
Borrelia bakterisi bağışıklık sisteminden saklanmayı, form değiştirip adeta görünmez olmayı başararak eklem, kalp, göz, beyin dahil tüm dokulara dağılabiliyor. Yerleştiği organa dair ara ara ortaya çıkan bulgulara neden oluyor. Örneğin:
• Çarpıntı
• Göğüs ağrısı
• Dengesizlik
• Yüz felci
• Konsantrasyon güçlüğü
• Unutkanlık
• Duygusal dalgalanmalar
• Kas ağrısı
• Eklem şişliği
Bu hastalığın ilk ortaya çıkarılış öyküsü de eklemlerde sebep olduğu bu iltihabi reaksiyonlar vesilesiyle oluyor nitekim. Amerika’da kuzeydoğu bölgesindeki kırsal bir kasabada çocuklar arasında ortaya çıkan bir eklem romatizması salgınının nedeni araştırılırken bunun aslında romatizma değil mikrobik bir etken kaynaklı Lyme Hastalığı olduğu anlaşılıyor. Hastalığın tanınması ile son 10-15 yılda bildirilen vaka sayısında 10 kat artış oluyor.
Eğer ikinci evrede de yani vücuda yayılım evresinde de hastalık farkedilemez ve tedavi edilmezse ondan sonrasında işler daha da karışıyor. Üçüncü evrede yani KRONİK LYME HASTALIĞI denilen evrede nedeni açıklanamayan yorgunluk, konsantrasyon güçlükleri, kas-eklem ağrı ve şişlikleri, nörolojik bulgular, idrar yapma güçlüğü, uyku bozuklukları gibi hiçbir zemine oturtulamayan, sıklıkla “psikolojiktir” denilerek Psikiyatristlere yönlendirilen, ağır ve nedenden çok şikayete yönelik tedavilerin verildiği döneme giriliyor ve bu yıllarca belki de yaşam boyu bu şekilde devam ediyor. Dahası bu bakterinin otoimmüniteyi yani vücudun bağışıklık mekanizmasını şaşırtıp kendi dokularına tepki vermesine neden olan bir tetikleyici etkisi de var. Bu noktada otoimmüniteye yönelik verilen ve asıl hedef olarak bağışıklığı baskılamaya yönelik tedaviler ile geçici faydalar sağlanırken aslında bu bakterinin vücutta yayılması ve dokulara yerleşmesi artıyor, işler daha da çetrefilleşiyor.
Sonuç olarak özellikle kırlık, ormanlık bir alana seyahat sonrasındaki günlerde gelişen cilt bulgusu, ateş yüksekliği, gribal bulgular ve ilerleyen aylarda, yıllarda ortaya çıkan eklem ve kas yakınmaları, süreklilik gösteren halsizlik, nedeni açıklanamayan nörolojik bulgular olduğunda Lyme Hastalığı mutlaka akla gelmelidir. Dahası kene ısırığı kesin olarak biliniyorsa doktorunuzu bu açıdan bilgilendirmek, bu hastalığın bulguları açısından uyanık olmak daha sonra yaşanabilecek pek çok çözümsüz rahatsızlığın en baştan önlemini almayı sağlayacaktır.