MENİSKÜS YIRTIKLARI

• Menisküsler ne işe yarar?

Her iki dizimizde kaval ve uyluk kemiklerimizin arasında, iç ve dış olmak üzere 2 adet menisküs bulunur. Menisküsler, kıkırdak yapısında olup kaval kemiklerimizin üst eklem yüzünde yerleşik durumdadırlar. Görevleri, eklemin sağlamlığına ve hareketine katkıda bulunmak, yüklenmeler sırasında bir amortisör görevi görmektir. Ayrıca bir sünger gibi davranarak eklem kıkırdağının beslenmesine katkı sağlarlar ve yürüme, koşma gibi aktiviteler sırasında diz eklemine gelen yükü emerek eklem kıkırdağını korurlar. Menisküs dokusu yırtıldığı veya bir ameliyatla eksilmek zorunda kaldığında, kıkırdak yüzeylere gelen yük artar ve kıkırdak yıkımı başlar.

• Menisküs yırtığı tanısı nasıl konur?

Menisküsler, diz ekleminin en çok yaralanan yapılarıdır. İç menisküs, dış menisküse göre daha sık yırtılır. Tanıda, hastanın yaşı, öyküsü, yakınmaları, muayene ve radyolojik bulguları hep birlikte etkilidir. Menisküs yırtıkları, oluşma mekanizması ve tedavi açısından yaşa göre değişiklik gösterir. Genç ve sporcu hastalarda, genellikle ciddi rotasyonel bir travma söz konusudur. Müsabaka sırasında diz bölgesine doğrudan veya dolaylı gelen darbelerle dizin burkulması veya dönmesi sonucunda, menisküsler eklem arasında sıkışarak yırtılabilirler. Bu tip yırtıklarda genellikle hasta, hastaneye çabuk başvurur ve daha önceden herhangi bir yakınması yoktur. Diz çevresinde şişme (kanamaya bağlı) olabilir ve hasta dizini hareket ettirmekte zorlanır. Röntgen filmi ile herhangi bir sorun izlenmez. Aynı gün veya izleyen günlerde MR çekilirse, yırtık olup olmadığı ortaya konabilir. Genç hastalarda, ilk travmanın etkisi azaldıktan sonra yapılan muayenede, menisküs yırtığı tanısı % 80 oranında konulabilir; eğer MR’da da yırtık varsa doğruluk oranı % 95-98’e çıkar. MR’ın menisküs yırtıklarında % 2-5 kadar bir yanılma payı vardır. Eğer hasta kilitlenme ile gelmişse veya sık kilitlenme yakınması varsa, aksi ispat edilene kadar menisküs yırtığı olarak kabul edilebilir. Bu hastalarda yapılan çeşitli testlerle tanı konulması mümkündür.

Genç hastaların rotasyonel diz travmalarında, sıklıkla ön çapraz bağ yırtığı da menisküs yırtığına eşlik eder. Bu gibi durumlarda travmanın hemen ardından dizde önemli bir şişme olur.

40- 50 yaş üzerinde gelişen menisküs yırtıkları, gençlere göre farklılık gösterir. Menisküsler, yaş ilerledikçe yıpranıp suyunu kaybederek yırtılmaya daha elverişli hale gelirler; 40- 50 yaşın üzerindeki yırtıkların önemli bir kısmında travma ya yoktur ya da genellikle hafiftir. Bazen çok basit bir hareket, örneğin çömelme veya yürüyüş gibi, bile yırtılmaya neden olabilir. Önemli olan nokta, bu yaşlarda menisküs yırtıklarının sıklıkla diz eklemi kıkırdak yıkımı ile beraber görülmesidir. Özellikle hanımlarda, bu yaş grubunda diz eklemi ağrısının uzun süreli olması, her iki dizin de ağrılı olması, hastanın herhangi bir travma öyküsünün bulunmaması ve diz ağrısının yaygın olup dizin belli bir bölgesine lokalize olmaması, hekimi bir menisküs yırtığından uzaklaştıran nedenlerdir. Bu olgularda, öncelikle diz eklemi kıkırdak yıkımı düşünülmelidir ve tanıyı güçlendirmek amacıyla öncelikle ayakta çekilen röntgen filmlerinin incelenmesi gereklidir. Bu filmlerde, eklem aralığının daralması ve vücut yüklenme aksının derece cinsinden belirlenmesi ile kıkırdak yıkımının miktarı ve yapılması gereken tedavi ortaya konabilir. Kıkırdak yıkımı belirginse, ağrı veren esas faktördür; fakat ek olarak bir menisküs yırtığı da bulunabilir. İkisinin birlikte olması durumunda, menisküs yırtığının alınmasının sonucu, tamamen kıkırdak yıkımının miktarına bağlıdır. Kıkırdak yıkımı ileri derecedeyse ve vücut yüklenme aksı 5 dereceyi geçiyorsa, sadece menisküs yırtığının alınmış olması, iyileşmeyi sağlamayabilir. Bu durumda yapılması gereken, başka bir ameliyat tekniği ile bu aksın düzeltilmesidir. Çekilen röntgen filmlerinde vücut yüklenme aksında ciddi bir sapma yoksa, menisküs yırtığı tanısı için MR istenebilir. MR ile menisküsün onarılabilme potansiyeli her zaman anlaşılmayabilir; bu nedenle özellikle genç hastalarda ameliyatta hazırlıklı olunmalıdır.

• Tedavide nelere dikkat edilmelidir?

Her iki hasta grubunda da unutulmaması gereken, menisküs yırtığının kesin tanısının ameliyat sırasında görülerek konduğu ve olabildiğince sağlam menisküs dokusunun bırakılması gerekliliğidir. Menisküsler, diz eklemi için çok önemli yapılardır ve eksiklikleri, zaman içinde kıkırdak yıkımına yol açar. Özellikle gençlerde ve erken başvuranlarda, dikilmeye uygun bir menisküs yırtığı çıktığında mutlaka dikilmelidir. Dikilebilen yırtıklar, tüm menisküs yırtıklarının % 10-15’ini oluşturur ve iyileşme süresi, ortalama 4-6 aydır.

Menisküs yırtıklarının tanı ve tedavisinde, günümüzde artık tamamen artroskopi dediğimiz kapalı yöntemler kullanılmaktadır. Lokal veya spinal anestezi altında, kamera ile ekleme girilerek menisküs ve diz içindeki diğer yapılar tanınmakta ve gereken işlem o sırada yapılmaktadır. Hekim ve hasta eğer isterse, tüm ameliyat işlemleri, monitörden hasta tarafından da izlenebilir. İşlemin süresi, yırtığın tipine göre değişmekle beraber 15-60 dakika arasında sürebilir.

• Hangi yırtıklar alınır, hangileri dikilir?

Menisküsler, dış kenarları boyunca kapsül dediğimiz damarlı yumuşak dokuyla bağlantılıdır. Bu nedenle menisküslerin dış % 15-20 kadarlık bir bölümü kanlanmaktadır. Bu bölgede veya içe doğru 3 mm.ye kadar olan bölümleri iyileşmeye elverişli olduğundan bu bölgenin eklem içine doğru yer değiştiren yırtıkları dikilebilir. Dikiş için değişik yöntemler vardır ve tamamen cerrahın deneyimine bağlıdır. Bu yöntemler, içten dışa dikiş, dıştan içe dikiş ve tümü içerde dikiştir. Dizin yan tarafında yapılan 4-5 cm.lik bir kesi açılıp dikişlerin dışarı alınarak düğümlenmesiyle gerçekleştirilen içten dışa dikiş tekniği gücünün, tümü içerde uygulanan materyallere göre daha fazla olduğu gösterilmiştir; ancak gelişen teknoloji ile artık herhangi bir kesi yapılmadan da benzeri uygulamalar yapılabilmektedir. Dikişe uygun bir yırtık ne kadar yeniyse ve hasta ne kadar gençse, iyileşme şansı da o kadar yüksektir. Dikiş sonrası rehabilitasyon yöntemleri yırtığın büyüklüğüne göre değişmekle birlikte genellikle 1 ay kadar süreyle yüklenmeye ve 90 dereceden fazla bükmeye izin verilmemektedir.

Yukarıda bahsedilen dikiş ile tedavi edilebilen bölgenin dışında kalan menisküs yırtıklarında, iyileşme potansiyeli olmadığından yırtık olan kısım alınarak düzeltme yapılır . Ameliyat sonrası istirahat süresi tamamen cerraha bağlıdır; fakat genellikle iyileşmesi gereken bir doku bulunmadığı için hemen veya kısa süre içinde yüklenmeye izin verilebilir.

• Menisküs yırtıkları sadece ameliyatla mı tedavi edilebilir?

Bu sorunun yanıtı, tamamen tanıya bağlıdır. Kesin tanı ameliyatta gözle görülerek konur. Eğer gerçekten yırtık varsa, tek tedavisi ameliyattır. Çok nadir olarak kendi kendine iyileşebilecek yırtıklarla karşılaşılabilir. Bu durumda ameliyatta sadece basit bir canlandırma işlemi yapılır. Fakat gerçekten yırtılmış olan bir menisküsün tedavisi, ameliyat ile yırtığı almak veya uygunsa dikişlerle onarmaktır.

• Menisküs yırtığı ameliyat edilmezse ne olur?

Menisküsün yırtılmış olması, eksikliğiyle eşdeğerdir. Yırtılarak görevini yapamaz duruma gelen menisküs, tedavi edilerek onarılmadığında eklem yüzleri arasındaki kıkırdağı koruyucu görevini yerine getiremez ve kıkırdak yıkımı başlar. Zaman içinde süreç uzarsa geri dönüşü olmayacak şekilde artroz dediğimiz eklem kıkırdağının ciddi kaybıyla karakterize tablo ortaya çıkar ve ağrılar daha da şiddetlenir . Ayrıca zaman geçtikçe, başlangıçta onarılması olası olan yırtıklar, onarılamaz duruma gelebilir.