Mesane Kanseri

Mesane, böbrekten süzülen idrarın depolandığı ve dışarı atıldığı, adalelerden oluşmuş içi boş bir organdır. İç yüzeyi özel bir hücre tabakasıyla döşelidir. Bu hücreler idrar kesesini, idrarın tahriş edici etkisinden korurlar. Mesane kanseri bu hücrelerin kontrol dışı büyümesi ve çoğalması sonucu oluşur. Tüm yaş guruplarında görülebilse de sıklıkla yetişkinlerde görülür. Çoğunluğu erken evrede tespit edilir ve bu evrelerde tedavi şansı yüksektir. Ancak erken evre mesane kanseri bile tekrar etme eğilimindedir, bu nedenden dolayı hastaların uzun yıllar boyunca takip edilmeleri gerekmektedir.

Nasıl bulgu verir?

En tipik bulgusu idrarda kanamadır (Hematüri) ve hastaların hemen hemen %75’inde görülür. Gözle görülür bir kanama olabileceği gibi mikroskobik incelemede te tespit edilebilir. Potansiyel bir kanser belirtisidir ve göz ardı edilmemelidir. Ancak her idrarda kanama mesanede kanser olduğunu göstermez. İdrar yolu enfeksiyonu, böbrek taşları ve prostat büyümesi de benzer şikayetlere neden olabilir. Özellikle mikroskop ile tespit edilen kanamalar önemli bir sorun olmadan da görülebilir. Mesane kanserinin tespit edebilbilmesi için tanısal testler yapılması gerekir. Diğer belirtileri aşağıdaki gibidir.

• Sık idrara çıkma

• İdrar yaparken ağrı ve yanma

• Sırt ağrısı

• Kasık ağrısı

Mesane kanseri düşündürecek şikayetlerin varlığında, özellikle idrarda kanama var ise, vakit kaybedilmeden doktora başvurulmalıdır.

Nedenleri nelerdir?

Nedeni tam olarak bilinmemektedir. Tütün kullanımı, bazı mesane enfeksiyonları, radyasyon ve bazı kimyasallar ile maruziyet mesane kanseri ile ilişkili bulunmuştur. Mesane içindeki hücreler genetik mutasyonlar ve dış etkenlerin tetiklemesi ile anormal ve kontrolsüz şekilde büyümeye başlar. Bu anormal hücreler bir araya gelerek tümörü oluştururlar.

Mesanedeki farklı tipte hücrelerden kanser gelişebilir. Mesane kanserinin tipi tedaviyi belirler.

• Değişici hücreli mesane kanseri: Mesane, üreter (böbrek ve mesane arasında idrar akışını sağlayan kanal) ve böbrek iç yüzeyini döşeyen mesane doluluğuna göre şekli değişen hücrelerden kaynaklanır. Mesane kanserlerinin yaklaşık %90’ı değişici hücreli mesane kanseridir.

• Skuamöz hücreli mesane kanseri: Skuamöz hücreler tekrarlayan enfeksiyon ve tahrişler ile değişici hücrelerin şekil değiştirmesi ile oluşur. Zamanla bu hücreler kanserleşebilir. Bazı parazitler nedeniyle ortaya çıkan mesane enfeksiyonlarının sık görüldüğü yerlerde daha yaygındır. Mesane kanserlerinin yaklaşık %6-8’i skuamöz hücreli mesane kanseridir.

• Adenokarsinom: Mesane içindeki mukus salgılayan hücrelerden kaynaklanır. Oldukça nadirdir (%2).

Mesane kanseri riskini arttıran durumlar nelerdir?

• Tütün kullanımı: Mesane kanseri için tanımlanmış en belirgin etkendir. Tütün ve tütün ürünleri içinde bulunan zararlı kimyasalların idrarda birikmesi sonucu mesane iç yüzeyini döşeyen hücrelerde gelişen hasara bağlı mesane kanser gelişim riski artar. Erkeklerde görülen mesane kanserine bağlı ölümlerin %48’inden, kadınlarda görülen mesane kanserine bağlı ölümlerin %28’inden sorumludur.

• İleri yaş: Yaşla birlikte risk artar. Her hangi bir yaşta görülebilse de 40 yaş altında çok nadirdir (<%1). Sıklıkla 60 yaş üzerinde ortaya çıkar.

• Etnik köken: Beyaz ırkta mesane kanseri riski 1,5 kat daha yüksektir. En düşük risk Asya ırkında tespit edilmiştir.

• Erkek olmak: Erkeklerde kadınlara göre beş kat daha sık görülür.

• Bazı kimyasallara maruz kalmak: Böbrekler zararlı kimyasalların temizlenerek idrar yoluyla atılmasında kilit rol oynar. İçme suyunda yüksek miktarda arsenik bulunması riski arttırır. Kuaförler, makinistler, baskı ve boya sektörü çalışanları, kamyon şoförleri, tekstil, deri, kauçuk, metal sanayisinde çalışanlarda mesane kanseri gelişme riski yüksektir.

• Daha önceki kanser tedavileri: Pelvik bölgeye uygulanan radyoterapi ve kanser tedavisinden kullanılan sikofosfamit gibi kemoterapi ilaçları mesane kanseri riskini arttırır.

• Bazı diyabet ilaçları: Diyabet hastalarında kullanılan “pioglitazon” isimli etken maddenin bir yıldan daha uzun süre kullanımı mesane kanseri riskini arttırır.

• Uzun süreli ve sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları: Uzun süreli ve sık tekrarlayan mesane enfeksiyonları, böbrek ve mesane taşları ve uzun süreli sonda kullanımı özellikle skuamöz hücreli mesane kanseri riskini belirgin şekilde arttırır.

• Ailede ya da kişide kanser öyküsü: Daha önce mesane kanseri geçirilmiş ise tekrarlama riski yüksektir. Ailede mesane kanseri öyküsü var ise risk artar. “Lynch Sendromu” adı verilen hastalıkta idrar yolları, kolon, rahim, yumurtalık gibi organlarda kanser gelişim riski artar.

Nasıl tanı koyulur, hangi testler yapılır?

Mesane kanserine Yönelik Tanısal testler

• Sistoskopi: Mesane içinin ince optik, kameralı bir sistem ile idrar kanalından girilerek görüntülenmesi işlemdir. Lokal anestezi altında yapılabilir.

• Biyopsi: Sistoskopi işlemi esnasında özel ekipmanlar ile şüpheli alanlardan doku örneği alınması işlemidir.

• İdrar sitolojisi: İdrarın özel işlemlerden geçirildikten sonra mikroskop altında incelenerek kanserli hücrelerin araştırılması işlemidir.

• Radyolojik inceleme: İntravenöz Piyelografi (IVP) ve Bilgisayatlı Tomografi (CT) gibi görüntüleme yöntemleri ile böbrek içi, üreter ve mesane yapıları değerlendirilebilir.

Mesane Kanseri Derecesinin Belirlenmesi

Biyopsi ile alınan doku örnekleri laboratuvarda özel boyalar ile boyandıktan sonra patoloji uzmanı tarafından incelen örneklerde, kanser hücrelerinin çevre dokuya yayılıp yayılmadığı, normal hücrelerden ne kadar farklılaştığı araştırılır. Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2004 yılında güncellenen derecelendirme sisteminde göre;

• Üretelial Papillom (Tamamen iyi huyludur)

• Kötü huylu olma potansiyeli düşük papiller üretelial tümör (PUNLMP)

• Düşük dereceli papiller üretelial kanser

• Yüksek dereceli papiller üretelial kanser

Mesane Kanserinin Yayılımının Değerlendirilmesi

Mesanede kanser olduğu tespit edildikten sonra yayılımının değerlendirilmesi amacıyla daha detaylı incelemeler yapılması gerekir.

• Bilgisayarlı Tomografi (CT)

• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)

• Kemik Taraması

• Akciğer Grafisi

Biyopsi ile alınan doku örneklerinin değerlendirilmesi ve ileri testler sonucunda hastalığın evresi belirlenir. Hastalığın evresinin belirlenmesi tedavi planı açısından önemlidir.

• Evre 1: Kanserli hücreler mesane içini döşeyen hücre tabakasındadır ve mesane kas tabakasına ulaşmamıştır.

• Evre 2: Kanserli hücreler mesane kas tabakasına ulaşmış ancak mesane dışına çıkmamıştır.

• Evre 3: Kanserli hücreler mesane dışına çıkmış ve çevre dokulara ulaşmıştır.

• Evre 4: Kanserli hücreler lenf bezlerine ve kemik, karaciğer, akciğer gibi organlara yayılmıştır.

Nasıl tedavi edilir?

Mesane kanseri tedavisinde kanserin tipi, evresi, hastanın genel sağlık durumu ve tercihine göre farklı tedavi seçenekleri mevcuttur. Nasıl bir tedavi uygulanacağına hasta ve doktorunun tıbbi imkan ve gerçekler dahilinde birlikte karar vermesi, tedavi sonrası hasta uyumu ve beklentilerin karşılanması açısından önemlidir.

Erken Evre Mesane Kanserinde Tedavi Seçenekleri

Eğer tespit edilen kanserli doku küçük ve mesane kas tabakasına yayılmamış ise;

• Tümörün çıkarılması: TUR olarak adlandırılan ve kameralı bir sistem ile idrr kanalı yoluyla mesaneye ulaşılarak özel ekipmanlar yardımıyla tümörlü dokunun çıkarılması işlemidir. Bu amaçla ekipmanın uç kısmında bulunan ve elektrik akımı kullanarak dokuları yakan bir halka kullanılır. Sadece mesane iç tabakasında bulunan ve kas tabakasına ulaşmamış kanserlerde tedavi amacıyla kullanılır. İşlem sonrasında birkaç gün süren, idrar yaparken kanama, yanma ve ağrı gibi geçici şikayetler ortaya çıkabilir.

• İmmünoterapi: Biyolojik bir tedavi yöntemi olan immünoterapi vücut savunma hücrelerinin uyarılması ve kanser hücreleri ile savaşmasına yardımcı olur. İdrar kanalından mesane içine yerleştirilen bir kateter yardımıyla mesane içine verem aşısında kullanılan bir bakteri olan BCG (Bacille Calmette-Guerin) verilir. Bu tedavi bazen soğuk algınlığı benzeri şikayetler ve idrar yaparken yanma gibi şikayetlere neden olabilir.

İleri Evre Mesane Kanserinde Cerrahi Tedavi

Eğer tespit edilen kanserli doku mesane kas tabakasına da yayılmış ise;

• Tüm mesanenin çıkarılması: Radikal sistektomi adı verilen bu operasyon ile mesane ve çevresindeki lenf bezlerinin çıkarılması işlemidir. Erkek hastalarda prostat ve çevresindeki semen keselerinin (seminal vezikül); kadın hastalarda rahim, yumurtalık ve vajinanın bir kısmının çıkarılmasını da kapsar. Açık, laparoskopik ve robot yardımlı laparoskopik cerrahi gibi farklı yöntemler ile uygulanabilir. Enfeksiyon ve kanama riski yüksek bir operasyondur. Erkeklerde prostat ve semen keselerinin çıkarılmasına bağlı sertleşme sorunları; kadınlarda rahim ve yumurtalıkların çıkarılmasına bağlı kısırlık ve erken menopoz sorunları ortaya çıkabilir.

• Yeni idrar kesesi yapılması: Radikal sistektomi ile aynı seansta idrarın atılabilmesi için yeni bir yol oluşturulur. Hastanın sağlık durumu, tercihleri ve kanserin durumuna göre farklı seçenekler mevcuttur.

  • “İleal konduit” adı verilen yöntemde ince bağırsaklardan alınan bir parça bir ucu ciltten dışarı açılacak diğer ucu böbrekten gelen idrar kanalları (üreter) ile bağlantılı olacak şekilde yerleştirilir ve ürostomi torbası adı verilen, karın duvarına yapıştırılan bir torba içine idrarın akması sağlanır.

  • “Kutanöz kontinan üriner diversiyon” adı verilen bir başka yöntemde ise ince bağırsaktan alınan bir parça küçük bir rezervuar haline getirilir ve idrar karın cildinde oluşturulan küçük bir kanaldan içeri ilerletilen bir kateter yardımıyla düzenli aralıklar ile boşaltılır.

  • Bazı seçilmiş vakalarda ince bağırsaklardan alınan uzun bir parça mesane benzeri bir rezervuar haline getirilir ve normal idrar kanalı ile bağlantılı olacak şekilde eski mesanenin yerine yerleştirilir. Bu yöntemde hastalar idrarını normal idrar kanalında yaparlar. Bazı durumlarda mesanenin tam boşaltılabilmesi için aralıklı kateter kullanılabilir.

Kemoterapi

Kemoterapi kanser hücresi gibi hızlı büyüyen ve çoğalan hücreleri öldürmek için kullanılır. Mesane kanseri için uygulanan kemoterapi protokollerinde iki veya daha fazla ilaç kombinasyon tedavisi şeklinde kullanılır. Damar yoluyla ya da kateter yardımıyla doğrudan mesane içine uygulanır. Cerrahi uygulanamayan hastalarda ışın tedavisi olarak bilinen radyoterapi ile birlikte kullanılması da bir başka seçenektir. Cerrahi sonrası geride kanserli doku kalan hastalarda kullanılabilir.

Cerrahi öncesinde de tercih edilebilir.  Bu uygulamada cerrahi öncesi tümörün küçültülmesi ve cerrahi risklerinin azaltılması amaçlanır.

Radyoterapi

Kanser hücrelerini öldürmek için radyasyon uygulanmasıdır. Hastanın bir cihaza uzandığı ve cihazın hasta etrafında dönerek mesane dokusuna odaklanmış radyasyon ışınlarının vücut dışından uygulandığı bir tedavi türüdür. Cerrahi sonrası geride kalan kanser hücrelerinin öldürülmesi için uygulanabilir. Seçilmiş vakalarda genel sağlık durumu cerrahi tedaviye uygun olmayan hastalarda kemoterapi ile birlikte uygulanabilmekle birlikte genellikle son seçenek olarak tercih edilir.

Mesane kanseri önlenebilir mi?

Mesane kanserini önlemenin kesin bir yolu olmamakla birlikte bazı önlemler alınarak risk azaltılabilir.

• Tütün ve tütün ürünlerinin tüketilmemesi: Tütün ve tütün ürünlerinin kullanılmaması içinde bulunan ve kanser gelişimini tetikleyen kimyasalların idrarda birikmemesi anlamına gelir. Sigaraya hiç başlanılmamalı eğer kullanılıyor ise bırakılmalıdır. Gerekirse profesyonel yardım alınabilir.

• Kimyasallara dikkat edilmesi: Eğer kimyasalların bulunduğu bir ortamda çalışıyor iseniz gerekli iş güvenliği önlemleri ile kimyasal maruziyeti önlenebilir.

• Gün boyunca yeterli su içilmesi: Gün içinde yeterli miktarda su içilmesi idrar içinde biriken kimyasalların etkili bir şekilde temizlenmesi anlamına gelir.

Sebze ve meyve tüketilmesi: Sebze ve meyvelerde bulunan anti oksidan maddeler kanser gelişme riskini azaltır.