MULTİFOKAL MERCEKLER

MULTİFOKAL MERCEKLER

Katarakt ameliyatı her ne kadar hastanın bulanıklaşmış olan lensinin (katarakt) temizlenmesi ve yerine yapay mercek konması işlemi olsa da, gelişen teknolojiler ile katarakt ameliyatı sonrası gözlükten tamamen ya da kısmen kurtulmak mümkün olabilmektedir. Gözün içine konan yapay mercekler bugünkü teknoloji sayesinde hastanın kırma kusurlarını da düzeltecek şekilde üretilebilmektedir. Hatta, belli bir yaştan sonra kataraktı olmayan ancak yakın ya da uzak gözlük kullanmak istemeyen kişiler için dahi katarakt ameliyatı önerilmektedir (saydam lens ekstraksiyonu).

Gözün kırma kusurları MİYOPİ, HİPERMETROPİ ve ASTİGMATİZMAdır. Katarakt ameliyatı öncesinde yapılan hassas ölçümlerde, gözün içine konacak olan yapay nerceğin numarası belirlenmektedir. Bundaki amaç cerrahi sonrası mümkün olduğunca numarayı sıfıra yaklaştırmak ve gözlük bağımlılığını azaltmak ya da mümkünse gözlükten kurtulmaktır. Hassas ölçümlere göre göze yerleştirilen standart yapay mercekle hastanın miyopi ve hipermetropisi büyük oranda ortadan kaldırılabilir.

Standart mercekler, tek odaklıdır (monofokal) ve genellikle sadece uzak görmeye odaklanırlar. Bu merceklerin yakın görme kabiliyeti yoktur. Hasta uzağı gözlüksüz net görmekle birlikte yakın görmesi bozuk olur ve mutlaka yakın gözlük kullanması gerekir. Bu, ameliyatın son derece doğal bir sonucudur. Ancak ameliyat öncesinde doktor tarafından tam bir bilgilendirme yapılmadığı takdirde hasta tarafından eksik bir müdahele olarak algılanabilir. Halbuki hasta, bu ameliyatın sonunda uzak gözlük kullanmayan sağlıklı bir birey haline gelmiştir. Her sağlıklı birey, 40-45 yaşından itibaren yakın gözlük kullanmaya başlar. Bu bir hastalık durumu değildir, yaş almanın doğal bir sonucudur (saçın beyazlaması gibi). Özetle, standart tek odaklı merceklerle elde edilecek sonuç da bu şekildedir.

Ancak son yıllarda gelişen teknolojiler sayesinde katarakt ameliyatı sonrasında hastanın hem uzağı hem de yakını gözlük ihtiyacı duymadan görebilmesi mümkün olabilmektedir. Bu amaç için farklı yöntemler vardır. Bunlardan bir tanesi MONOVİSİON tekniğidir. Bunun için hastanın baskın gözü, katarakt ameliyatı ile sıfırlanırken, baskın olmayan gözü hafif derecede (1.0-1.5D kadar) miyop bırakılmaktadır. Bu sayede hastanın baskın gözü uzağı net görürken, baskın olmayan gözü yakını daha iyi görür. Bu teknikle, hasta günlük işlerinin büyük bir kısmını gözlük ihtiyacı duymadan yapabilir (cep telefonu kullanımı, markette etiket okuma gibi). Ancak hem uzakta hem de yakında çok net ve keskin bir görüş için gözlük gereksinimi yine de olacaktır.

Bir diğer yöntem katarakt ameliyatı sırasında göz içine MULTİFOKAL GÖZ İÇİ MERCEK yerleştirilmesidir. Multifokal göz içi mercekleri, okuma mesafesi gibi yakına, bilgisayar mesafesi gibi orta mesafeye ve televizyon mesafesi gibi uzağa odaklanmış iç içe geçmiş farklı kırıcılıktaki halkalardan oluşmaktadır. Aynı mercek ile tüm mesafelerin görülebilmesi amaçlanmaktadır. Katarakt ameliyatı tekniği, multifokal merceklerde de tıpkı standart mercekler gibi aynıdır. Sadece göz içine yerleştirilen merceğin türü farklıdır.

Hangi hastalar multifokal mercek için uygundur?

Multifokal mercekler, teoride çok avantajlı görünmekle birlikte her hasta için uygun olamayabilir. Cerrahi sonrası noktasal ışıkların (lamba gibi) etrafında hale oluşumları, ara mesafelerde uyum problemleri, güneş ışığı ya da araba farı gibi ışıklarda saçılma ve kamaşma olabilir. Bu şikayetler büyük oranda geçicidir, 3 ila 6 ay içinde gerilemesi beklenir. Hastaların bir kısmında ise bu şikayetler kalıcı olabilir. Son yıllarda geliştirilen trifokal merceklerile bu şikayetlerin hafiflediği, özellikle ara mesafe problemlerinin azaldığı bildirilmektedir.

Multifokal merceklerle ilgili en önemli konu hasta seçimidir.

Multifokal mercek için uygun hasta kriterleri (kesin endikasyon olmamakla birlikte daha iyi sonuç alınacak hastalar):

• Gözlükten kurtulmak için güçlü istek duyanlar
• Fazla eleştirel olmayan, daha ‘kaygısız’ kişiler
• Çok keskin bir yakın ve uzak görme beklentisi olmayanlar
• Hipermetrop ya da çok yüksek miyop kırma kusuru olanlar

Multifokal mercek için olumsuz sayılabilecek hasta kriterleri (kesin olmamakla birlikte memnuniyetsiz olabilecek hastalar)

• Ameliyat sonrası gözlük kullanmayı fazla dert etmeyen, gözlükten kurtulmak hedefi olmayan hastalar
• Çok fazla eleştirel olup, gerçekçi olmayan beklentilere sahip kişiler
• Çok keskin bir yakın ve uzak görme beklentisi olanlar
• Önceden miyop olan kişiler (bu hastaların yakın görmeleri genellikle son derece iyidir ve multifokal mercek ile görme kalitesi, beklentisinin altında kalabilir)
• Gece araba kullanmak zorunda olan, bilgisayar ile çok uğraş gerektiren işlerde çalışanlar
• Görme merkezinde problem olan hastalar (sarı nokta hastalığı, diabete bağlı makula ödemi gibi)

Multifokal/trifokal mercek ile katarakt ameliyatı, uygun hasta seçildiği takdirde son derece kullanışlı, hasta memnuniyeti yüksek bir yöntemdir. Ancak hasta seçimi burada önemli bir faktördür.

Katarakt ve astigmatizma

Gözün kornea denilen şeffaf cam kısmı (saat camı gibi) gözün en önemli kırıcı ortamıdır. Yapı olarak küreseldir(bir futbol topunun yüzeyine benzer). Eğer bir ekseni diğerinden daha basık olursa astigmatizma oluşur (Amerikan futbol topuna benzer). Aslında hemen her gözde değişik derecelerde astigmatizma bulunur, hiçbir kornea mükemmel bir küre yüzeyi gibi değildir. Belli bir derecenin üzerinde astigmat için gözlük kullanmak gerekebilir.

Kabaca 0.75D (diyoptri) üzerindeki astigmata sahip bir katarakt hastasında ameliyatta konan standart göz içi mercekler tam bir astigmat düzeltmesi yapmaz. Ameliyat sonrasında da belli bir oranda astigmat kalır. Eğer hasta uzak gözlüğü kullanmak istemiyorsa takılan standart mercek hastayı memnun etmeyebilir. Bunun için torik mercek denilen astigmatlı mercek kullanmak gerekir. Bu mercekler hastanın göz ölçümleri göz önüne alınarak özel olarak üretilir. Bunun için doktorun hastayla tüm olası alternatifleri konuşması gerekir.

Torik mercek takılan bir katarakt hastası, uzak gözlüğünden muaf olacağını, ancak yakın gözlük kullanacağını bilmelidir.

Astigmatizma konusu, multifokal mercekler için de bir problemdir. Eğer 0.75D üzerinde bir astigmat varsa, düz multifokal mercekler ile görme performansı iyi olmaz. Hem multifokal, hem de torik (astigmatlı) mercek tercih edilmelidir.

Görüldüğü gibi katarakt cerrahisi sonrası gözlüksüz bir yaşam mümkün olmakla birlikte bunun birçok farklı koşulu ve yöntemi mevcuttur. Hastanın öncelikle gerçekçi beklentiler içinde olması ve ne istediğini bilmesi gerekir. Doktorun da hastasını olası sonuçlar ve beklentiler konusunda bilgilendirmesi gereklidir.