Neden Erteliyoruz?

Erteleme ya da geciktirme davranışı olarak tanımlanan davranış, akademik hayattan iş

hayatına kadar yaşamın her alanını olumsuz etkiliyor. Uzmanlara göre en çok sınavlar,

ödevler gibi akademik konuda erteleme davranışında bulunuyoruz. Rutin işler, karar

verme ve kompulsif erteleme de diğer yaygın erteleme davranışında bulunduğumuz

alanlar.Peki ertelememek için ne yapmamız gerekiyor?

Psikoloji literatüründe erteleme davranışının birçok tanımı olmakla birlikte birleşilen

noktanın ‘geciktirmek’ olduğunu söyleyebiliriz. Kendini denetleme ve düzenleme

performansının eksikliği ile birlikte öncelikli bir işin sonraya bırakılması sonucunda

ulaşılmak istenen gerekli hedefe erişimin geciktirilmesi olarak tanımlamak doğru olur.

Erteleme durumlarında genel olarak önem ve önceliği daha az olan bir iş, önem ve

önceliği daha fazla olan bir işten önce yapılır. Buna ek olarak, erteleme davranışının

düşünce ve duygusal boyutlarının olduğu bilinmektedir.

En çok gördüğümüz tür;sınavlara çalışmayla birlikte ödevleri bitirme gibi akademik görevlerin yapılmaması veya son dakika da yapılmaya çalışılması olarak bilinen ‘akademik ertelemedir. Bir diğeri günlük işleri organize etme ve zamanında başlayıp bitirebilmede güçlük yaşanan ‘rutin işlerde erteleme’, yine en zor türlerinden biri olarak

değerlendirebileceğimiz, çatışmalı durumlarda veya birden fazla seçenek karşısında

kararsız kalınarak ‘karar vermeyi erteleme’ şeklindedir. Son olarak,karar verme ile birlikte

yapılması gereken işleri geciktirmeyi kapsayan ‘kompulsif erteleme’ türüdür”

Bireylerin yapması gereken işleri ertelemesinin pek çok farklı nedeni olabilir;

-Yapılması gereken işten hoşnut olmama

-Tembellik

-Sınav kaygısı

-Kendini denetleme yetersizliği

-Eleştirilme ya da onaylanmama korkusu

-Öğrenilmiş çaresizlik

-Mükemmeliyetçi kişilik özellikleri

-Başarısız olma korkusu

Erteleme davranışı kişide olumlu ve olumsuz duygulara yol açabilir. Erteleme davranışı göstermenin yararlı olabildiğini belirten çalışmalar vardır. Buna göre; özellikle gerekli ancak yapılmaktan hoşnut olunmayan işlerin daha sonraya bırakılmasıyla yapmaktan keyif alınan bir işin yapılması daha mantıklı bulunmakla birlikte kişilerin kendilerini daha iyi hissetmelerini sağlayabilir. Bir araştırmada, erteleyen bireylerin, keyifsiz bir işten kaçınarak daha keyifli aktiviteler yapmaları nedeniyle olumsuz duygularından söz etmedikleri saptanmıştır. Örneğin bazı öğrenciler zaman baskısı altındayken daha başarılı olduklarını buna bağlı olarak da ders çalışmayı erteleme davranışını sergilediklerini belirtmişlerdir. Buradan bakıldığında, ertelemenin kısa vadede olumlu duyguları ortaya çıkarttığı görülmekle birlikte, sınava çalışmak yerine arkadaşlarıyla keyifli vakit geçirmenin her zaman da olumlu etkisi olmadığını söyleyebiliriz

 

Öte yandan ertelemenin kişi üzerinde olumsuz duyguları da açığa çıkarttığını gösteren

çalışmalar vardır. Erteleyen kişiler depresif, çaresiz, hüzünlü, öfkeli hissederler ve kendi kendilerini hayal kırıklığına uğratırlar. Kişiler erteleme davranışlarını fark ettiklerinde yetersizlik ve suçluluk hisleri, kendini kabul etmeme, utanma, sahtekârlık, gerginlik ve endişe yaşarlar

 

Olumsuz etkiler bırakmasına rağmen kişilerin erteleme davranışına bilinçli bir şekilde

karar verdiklerini söyleyen araştırmalar da bulunmaktadır.  

Buradan yola çıkarak, mükemmelliyetçi kişilik özellikleriyle akılcı diğer bir deyişle

mantıklı olmayan düşünce stilleri erteleme davranışını çoğunlukla besleyen özelliklerdir.

Erteleme davranışının tabiatında, kişinin kırılgan olan kendine saygısını koruma amacı

vardır. Benlik saygısı ya da kendine güveni düşük olan kişiler daha az çaba harcamakla

beraber görevleri daha çabucak bırakabilir. Bireyin, belirli zaman diliminde başlayıp

bitirmesi gereken işe başlayamaması gibi sürdürememesi hatta bitirememesi eşlik eden

kaygı ve sıkıntı hissiyle ilişkilendirilmiştir. Kaygısı yüksek olan kişiler, daha fazla kaçınma

davranışında bulundukları için daha çok erteleyeceklerdir. Bir başka neden olarak da

kişinin yetersiz olduğuna dair inancının sebep olduğu söylenebilir. Yeni bir konuda

girişimde bulunmak için bireysel nedenler, bireyin sahip olduğu yeteneği ve çabasıyla

ilişkili başarı beklentisinin sonuçları erteleme davranışını etkiler. Motivasyon ve yeteneğin

yeterli düzeyde var olması, öz-yeterliği ortaya çıkarır ve bireye bir işe başlamasıyla

sürdürmesinde destek olacaktır

 

Erteleme davranışıyla başa çıkmak için:

 

Yapılacaklar listesinin oluşturulması ve “bugün bitirilecek işler – bugün başlanılacak işler –

keyfe keder işler” şeklinde kategorilere ayrılması. Her kategorinin altına o kategoriye

uygun listenin yapılıp bitirildiğinde ilgili maddenin yanına işaret konulması.

- Bir işin bitirilmesini sağlama motivasyonu için; o işin o anda yapılmasının uzun ve kısa

vadede ki sonuçlarının avantaj ve dezavantajlarının sıralanması.

- Ertelemeye neden olan düşünce kalıplarının doğruluğuna ve doğru olmadığına dair

kanıtların bulunması.