Neden Yardım Ederiz?

Toplum yanlısı davranışlar yani bir başkasının yararını gözeten eylemlerde neden bulunuyoruz? İnsanlar kendi çıkarlarını gözeterek bir başkasına yardımda bulunabilirler veya karşılığında bir bedel ödemek gerektiğinde bile o kişiye yardım da bulunarak özgeci davranabilir.

1) Evrim psikolojisi, içgüdüler ve genler ile aktarıldığını savunmaktadır.

• Yardım ederken akrabaya öncelik tanınmasının,

• Karşılıklılık normun etkisi yani bir kişiye yardım etmenin nedeni gelecekte o kişiden yardım görebilme ihtimalinin bulunmasının,

• Özgeciliğin sosyal normlar içerisinde öğrenilmesinin,

• Hayatta kalma olasılığı fazla olan grupların seçilmesi davranışlarının seçilmesinin, etkili olduğunu savunur.

2) Sosyal değiş-tokuş

      -   Kişinin alacağı ödülün en fazla, ceza ise en azsa yardımda bulunmasıdır.  Başkalarına yardım etmenin sosyal onay ve benlik değeri duygusunun artması gibi ödülleri de olabilir.

  3) Empati  ve  Özgecilik 

İnsanların saf yardım etme güdüsüne sahip oldukları, empati ve özgeci olma özelliğine sahip olan insanların yardım etmelerinin savunulmasıdır. 

• Yardım gereksinimi duyan kişiye empati hissettiğinizde kendi kazancınızın ne olacağını düşünmeden tamamen özgeci nedenler ile yardım etmeye çalışmanız.

• İnsanın özünde iyiyse yüksek empatiye sahipse ödüle gerek duymadan yardımda bulunur.  

• Yakın zamanda dışlanma, reddedilme yaşamayan ve güvenli bağlanan insanlar daha yüksek empati kurabilirler ve yardım ederler. 

• Empati davranışını sağlayan şeyler:

• Ayna nöronlar, güvenli bağlanan insanlarda daha yüksektir. Karşıda ki kişinin duygularından etkilenme ve onun hissine kapılma durumudur. Karşınızda ağlayan kişiden etkilenip sizinde dudaklarınızın bükülmesi örnek olarak verilebilir.

• Yakın zamanda dışlanma yaşayan insanlar daha az  empati duyarlar. Dışlanma yaşama travmatik bir süreçtir ve insan empati gibi duyguları hissedemez. 

4) Bireysel farklılıklar da yardım etmeyi belirler: Kültür, din, cinsiyet ve ruh hali farklılıklarıdır.

- Birey mutluysa iyilik halini uzatmak için yardım eder. Mutlu olan insanların kendilik farkındalıkları yüksektir ve daha çok ahlaki davranışlarda bulunurlar. Suçluluk duygusu olan insanlarında daha fazla yardım ettiği saptanmıştır. 

- Her iki cinsiyette yardımda bulunur, alanları değişir: Kadınlar genellikle yemek, temizlik gibi paylaşım yardımın da bulunurlar. Erkekler ise boğulanı kurtarma, arabayı çekme gibi yardımlarda bulunurlar.

-  Her kültür kendi kültür grubuna daha çok yardım eder. Kültürü, akrabayı kim olarak tanımladıklarımız belirler. Evrimsel yaklaşım akraba yardımını destekler.

-  Türkiye’ de dindar insanlar daha yardımseverdir. Olumlu ilişkileri vardır. Yurtdışında içsel dindarlığa sahip insanlar daha fazla yardım eder. Dışsal dindarlığa sahip insanlar bulundukları yardımı çok insan görmeyecekse o yardımdan vazgeçebilir.

5) Bağlam etkisi de yardım etmeyi belirler.

-  Kırsal alanda yaşayan insanlar daha çok yardım eder, kent yaşamı insanı içine döndürür.

-   Taşınma sıklığı az olan, uzun süre aynı yerde ikamet eden insanlar daha çok yardım ederler.

-  Yaşanan olaya tanık olanların sayısı azsa kişinin yardım etme olasılığı daha çok artar. Yaşanan olayda tanık sayısı fazlaysa kişi olaya tanık olan başkalarının yardımda bulunacağını düşünerek yardım etmeyebilir bu duruma seyirci kalma etkisi denilir.

-  İletişimde bulunduğunuz insan ile ilişkinizin doğasına göre yardımda bulunabilirsiniz. Kendi faydanızdan çok karşınızda ki kişinin faydasını düşünüyorsanız müşterek bir ilişki içerisindesiniz. Yardım etmenizin amacı bir gün yardımınızın karşılığını görmekse değiş-tokuş ilişkisi içerisindesiniz demektir.

Peki sizin bulunduğunuz yardımların nedenleri neler? Bir düşünelim…