Nedir Bu Gluten İntoleransı?

Gluten intoleransı oldukça yaygın ama yaygın olduğu kadar da az tanınan bir problem. Buğday, arpa ve çavdarda bulunan bir protein olan glutene karşı bazı kişilerin verdiği değişik reaksiyonlarla kendini belli ediyor.

Çölyak hastalığı, gluten intoleransının en şiddetli formu. Bu ciddi sağlık sorunu, otoimmün bir hastalık, yani vücudun kendi yapılarını tanımayarak onlara karşı saldıya geçtiği bir durumu temsil ediyor. Yaklaşık yüz kişiden birinde görülen bu tablo, sindirim sisteminde hasara yol açabiliyor. Ayrıca, insanların %13 kadarında gluten intoleransının daha hafif bir biçimi olan çölyak-dışı gluten duyarlılığı çeşitli sorunlara neden olabiliyor. Sonuçta gluten intoleransının her iki formu da sindirimle alakası olmayabilen geniş bir semptom yelpazesiyle karşımıza çıkıyor. Gluten intoleransının en sık görülen belirti ve semptomlarını özetleyecek olursak aşağıdakileri sayabiliriz:

Şişkinlik

Şişkinlik yemek yedikten sonra göbeğimizin aşırı şişmesi veya gazla dolması şeklinde hissedilen, bazen pek rahatsız edici olan bir durum. Her ne kadar bu şikâyet çok yaygın olsa da şişkinliği açıklayacak gluten intoleransı önemli bir sebeptir. Glutene duyarlı olan kişilerin en yaygın şikâyetlerinden biridir ve çölyak dışı gluten duyarlılığı olanların %87’sinde şişkinlik belirtisi vardır.

İshal, Kabızlık, Kokulu Dışkı

Herkesin ara sıra ishal ya da kabız olması normaldir ama bu, düzenli bir hal aldığında altında yatan nedenler aranmalıdır. Çölyak hastalığı olan kişilerde, gluten içeren gıdalar tükettikten sonra bağırsaklarda bir yangı (enflamasyon) tablosu gelişir. Bu, bağırsakların içini döşeyen hücre tabakasına zarar vererek anlamlı sindirim bozukluğu ile birlikte sıklıkla ishal ya da kabızlığa neden olur. Mamafih gluten, çölyak hastalığı olmayan duyarlı kişilerde de sindirim semptomlarına yol açmakta olup glutene duyarlı kişilerin %50’sinden fazlasında ishal, yaklaşık %25’inde ise kabızlık görülür. Dahası çölyaklı kişilerde nütrient emilimindeki bozulmaya bağlı olarak açık renkli, kötü kokulu dışkı şikayeti vardır.

Karın Ağrısı

Gene pek çok nedene bağlı olarak ortaya çıkabilen yaygın bir belirti olan karın ağrısı, aynı zamanda gluten intoleransının tek başına en sık görülen semptomları arasındadır. Gluten intoleransı olanların %80’inden fazlası gluten yedikten sonra karın ağrısı ve rahatsızlık hissi yaşamaktadır.

Baş ağrısı

Pek çok kimse düzenli olarak yaşadıkları baş ağrılarının sebebini migren olarak isimlendirmeye eğilimlidir. Migren tipi baş ağrıları Batı ülkelerinde nüfusun %10–12’sinde görülmektedir ama çalışmalarda gluten intoleransı olan kişilerin, migren tipi baş ağrısına başkalarına göre daha yatkın olmaları ilginçtir. Eğer görünürde bir sebebi olmayan düzenli baş ağrısı yakınmanız varsa bunun nedeni belki de glutene duyarlı olmanızdır.

Yorgunluk hissi, Açıklanamayan Kilo Kaybı ve Kansızlık

Kendini yorgun hissetmek çok yaygın ve genellikle her hangi bir hastalıkla bağlantısı saptanamayan bir durumdur. Yine de bir kişide sürekli yorgunluk hali varsa bunun altında yatan nedenler araştırılmalıdır. Glutene tahammül edemeyen kişilerde özellikle gluten içeren gıdalar yedikten sonra ortaya çıkan yorgunluk hali çok sık karşılaşılan bir belirtidir. Glutene duyarlı olanların %60–82’sinin sıklıkla yorgunluk yaşadıkları gösterilmiştir. Dahası gluten intoleransı yorgunluk ve enerji düşüklüğüne neden olan demir eksikliği anemisine (kansızlık) yol açabilir. Çölyak hastalığı olanların üçte ikisi tanıdan sonra altı ay içerisinde kilo vermektedir. Bunun nedeni nütrient emilimindeki bozulmayla açıklanabilir.

Cilt Problemleri

Gluten intoleransı cildinizi de etkileyebilir. Su toplayan kabarcıklarla kendini belli eden bir cilt hastalığı olan dermatitis herpetiformis çölyak hastalığının deri belirtisidir. Bu hastalığın görüldüğü herkes glutene duyarlıdır ama bu kişilerin %10’undan azında sindirim belirtileri vardır. Ayrıca bir türlü düzelmeyen birçok şiddetli cilt hastalığında glutensiz diyete geçildiğinde belirtilerin hafiflediği gösterilmiştir. Sedef hastalığı, bazı saç dökülmesi tipleri, kronik kurdeşen bunlar arasındadır.

Depresyon, Kaygı ve Panik atak

Depresyon her yıl erişkin nüfusun %6’sını etkileyen bir durum. Gluten intoleransının depresyona nasıl neden olabileceğini açıklamaya çalışan birkaç teori var. Bunlardan biri de mutluluk veren nörotransmiter olarak bilinen ve depresyonda miktarı azalan serotonin düzeylerindeki anormallikle ilgili. Öte yandan bağırsaklarda yaşayan dost bakterilerin azalarak zararlı bakterilerin artması, merkez sinir sistemini etkileyerek depresyon riskini artırması mümkündür. Henüz nedeni tam olarak anlaşılmış değilse de gluten intoleransı olan kişilerde depresyon daha sık görülmekte. Kaygı hali (anksiyete) ve panik atak gluten duyarlılığı olanların yatkın oldukları ruhsal bozukluklardır.

Eklem ve Kas Ağrıları, Kol ve Bacaklarda Uyuşma

Gluten intoleransı olan kişilerde sıklıkla eklem ve kas ağrısı bildirilmiş olup bunun olası nedeni bu kişilerin aşırı duyarlı bir sinir sistemine sahip olmalarıdır. Duysal nöronların aktivasyon eşiğinin düşük olması bu kişilerde kas ve eklem ağrılarına neden olmaktadır. Gluten intoleransının başka bir şaşırtıcı belirtisi, kol ve bacaklarda uyuşma ya da karıncalanmayla kendini belli eden nöropatidir. Kesin nedeni bilinmese de gluten intoleransıyla ilişkili belirli antikorların varlığıyla bağlantılı olduğu düşünülmektedir.

Puslu Beyin

Puslu beyin ya da zihin bulanıklığı tabiri, net bir şekilde düşünememe hissi şeklinde tanımlanabilir.  Kişilerin düşünme güçlüğü, kafa karışıklığı, unutkanlık, zihin yorgunluğu gibi ifadelerle anlattıkları bu durum, gluten intoleransının yaygın bir semptomu olup glutene tahammülsüz kişilerin %40 kadarını etkiler. Glutene karşı oluşan antikorlara bağlı bir reaksiyon olduğu düşünülmekle birlikte kesin sebebi belli değildir.

Gördüğünüz gibi gluten intoleransının neredeyse sayısız belirtisi var. Ancak şunu da unutmayalım ki bu listede yer alan her semptomun birçok başka sebebi olabilir. Yine de eğer bunlardan birini ya da birkaçını düzenli olarak yaşıyorsanız vücudunuz glutene karşı negatif bir reaksiyon veriyor olabilir. Böyle bir durumda doktorunuza danışarak bazı testler yaptırmanız ve gluten içeren gıdaları beslenmenizden çıkarmanız faydalı olabilir.