Nefes Kesilmesi

1. Nefes kesilmesi nedir? (Nefes kesilmesi nasıl bir sorun? Ne anlama gelir? Daha çok kimlerde görülür? Nasıl özellikleri var?)

Nefes kesilmesi; nefes darlığı, derin soluk alamama, alınan nefesin yetmemesi, boğulma tıkanma hissi, hava açlığı, çabuk yorulma, ani nefes durması, bazen de çarpıntıyı tanımlamak amacıyla kullanılır.

Nefes darlığı, alınan nefesin yetmemesi, hava açlığı başta astım ve KOAH olmak üzere kronik solunum yolu hastalıklarında görülür, yine kalp yetersizliğinde nefes darlığı sık görülen belirtilerdendir. Çabuk yorulma ve çarpıntı daha sık kansızlık, kalp yetersizliği, astım düşündürmekle beraber kondüsyon düşüklüğü spor yapmamaya bağlı da görülebilir. Obezite de benzer yakınmalara yol açabilir.

Ani nefes alamama nefes borusuna yabancı cisim kaçması, arı sokması ya da ilaç alerjisi gibi alerjik durumlarda anafilaksiye bağlı havayolu ödemi gibi durumlarda ayrıca uyku apne sendromunda apne dönemlerinde görülebilir.

Bunun dışında psikolojik nedenlere bağlı olarak hava açlığı şeklinde tanımlanan aldığım hava yetmiyor, nefesim kesiliyor diye de tariflenen nefes kesilmesi sıklıkla genç erişkinlerde görülmekle birlikte her yaş grubunda özellikle stresli dönemlerde görülebilen bir yakınmadır. Panik atak hastalarında sıktır.

2. Nefes kesilmesi neden olur? (Nefes kesilmesi nedenleri nelerdir? Nelerden kaynaklanabilir? Hangi hastalıklar buna neden olabilir?)

• Hava yolu hastalıkları- Bunlar astım, KOAH

• Parankimal akciğer hastalıkları (akciğer dokusunu tutan hastalıklar)Akciğerlerde esneklik kaybı ile giden interstisyel fibrozis, sarkoidoz

• Göğüs duvarı hastalıkları, kifoz, kifoskolyoz

• Solunum kas fonksiyon bozuklukları

• Kardiovasküler hastalıklar-kalp yetersizliği, kalp kapak hastalıkları

• Anemi

• Kondüsyon bozukluğu

• Psikolojik faktörler

• Guatr

3. Hangi durumda nefes kesilmesi için doktora gitmek gerekir? (Nefes kesilmesi hangi boyutta olanlar doktora gitmelidir? Hangi durumlarda çok önemsememek gerekir?)

Nefes kesilmesi yakınması ile birlikte öksürük de varsa astım ya da KOAH olabileceği düşünülmeli ve hekime başvurulmalıdır. Yine öksürük, balgam, ateş ile birlikte nefes kesilmesi varlığında pnömoni yani zatürre söz konusu olabileceğinden dr.a gidilmelidir. Nefes kesilmesi beraberinde göğüs ağrısı- nefes alıp vermekle batma şeklinde göğüs ağrısı- akciğer zarları arasında sıvı ya da hava toplanmasını düşündürür ve ciddi bir durumdur, hekime başvuru gereklidir. Nefes kesilmesi ile birlikte uykuda horlama uyku-apne sendromunu düşündürür ciddi bir sağlık problemidir. Kişi sabahları yorgun kalkar, gün içerisinde uykululuk hali söz konusudur, gece uykuda partnerin gözlediği apne yani nefeste kesilme-durma ve/veya gürültülü horlama söz konusudur. 

Ani nefes kesilmesi varlığında acil müdahale gerekebilir. Hava yollarının ani tıkanması, yabancı cisim aspirasyonu, akciğer embolisi, ağır astım atağı durumlarında ani gelişen nefes darlığı, nefes kesilmesi söz konusu olup acil müdahale gerekeceğinden hemen sağlık kuruluşuna başvurmak gereklidir.

4. Nefes kesilmesi nasıl tedavi edilir? (Nefes kesilmesi için nasıl bir tedavi uygulanabilir? İlaç kullanmak gerekir mi? Neler yapmak gerekir?)

Nefes kesilmesi diye tanımlanan durumun tedavisi tamamen nedene yönelik olmalıdır. Astım veya KOAH gibi solunum yollarında obstrüksiyon, daralma, tıkanmayla giden hastalıklarda hastanın durumuna göre uzun süreli bronş genişletici ve antienflamatuar ödem çözücü tedavi verilmeli ve takip eden göğüs hastalıkları hekiminin önerileri doğrultusunda tedavi sürdürülmelidir. 

Ani nefes kesilmesi söz konusu ise akla hava üst hava yollarının tama yakın tıkanması gelmelidir. Bu hava yollarına yabancı cisim kaçması, örneğin yemek yerken konuşma veya gülmeye bağlı gıda maddelerinin aspirasyonu, diş protezi vb yabancı cisim ya da çocuklarda oyuncak vb yabancı cisim aspirasyonu. Ayrıca ilaç alerjisi, arı sokması gibi anafilaksiye yol açacak durumlarda hava yollarının ödem nedeniyle tıkanması da ani nefes kesilmesine yol açabilir. Yabancı cisim aspirasyonunda hava yolu açılmaya çalışılmalıdır, ağız içi temizlenip, dil öne çekildikten sonra acilen Heimlich manevrası yapılmalıdır. Bunun için hastanın arkasında durulur

Eller hastanın göğüs kafesi orta bölgesi altına göbek üstüne orta hatta konur, karın bölgesine güçlü bir basınç uygulanır. Böylece göğüs kafesinin içerisinde sıkışan hava nefes borusuna şiddetle tazyik edecek ve kaçan yabancı maddeyi dışarı çıkartacaktır.

Anafilaksi varlığında havayolu açıklığı sağlanmalıdır, bilinen ciddi reaksiyon geçiren kişiler yanlarında adrenalin kiti taşımalıdır. Kalp yetersizliği veya ritm problemne bağlı nefes kesilmesinde nedene yönelik tedavi, kansızlık varlığında anemi tedavisi, guatr nedeniyle çarpıntı ve nefes kesilmesi hissediliyorsa guatr yönünden tedavi gereklidir. Panik atak varlığında gerekli tedavi ile nefes problemi de düzelecektir.

5. Ani nefes kesilmesi ve çarpıntı durumunda neler yapılabilir? Ani nefes kesilmesi organik veya psikolojik nedenli olabilir. Organik nedenli ani nefes kesilmesi söz konusu ise akla hava üst hava yollarının tama yakın tıkanması gelmelidir. Bu hava yollarına yabancı cisim kaçması, ya da ilaç alerjisi, arı sokması gibi anafilaksiye yol açacak durumlarda hava yollarının ödem nedeniyle tıkanması ile olabilir. Yabancı cisim aspirasyonunda hava yolu açılmaya çalışılmalıdır, ağız içi temizlenip, dil öne çekildikten sonra acilen Heimlich manevrası yapılmalıdır.

Anafilaksi varlığında havayolu açıklığı sağlanmalıdır, bilinen ciddi reaksiyon geçiren kişiler yanlarında adrenalin kiti taşımalıdır Bu arada hasta acil servise ulaştırılmalıdır. Anaflaksiyi önlemek için hastaya bilinen alerjenlerden kaçınması söylenir, belirli bir ilaca ya da besine alerjisi olan kişi bunlardan uzak durmayı öğrenmelidir. Böcek sokmasına alerjisi olan kişi ormanlık ve açık alanda dolaşmamalıdır. Anaflaksiye aday her hasta alerjisini gösteren bir künye taşımalıdır. 

Ani nefes kesilmesi ön planda panik atak hastalarında görülen bir durumdur. Panik atak geldiği zaman nefes darlığı ve kalp çarpıntısı da birlikte olduğu için öncelikle sakin olmaya ve telaş etmemeye çalışmalı, mümkünse ayakta durmak yerine bir yere oturmalı, derin nefes alıp, tutup tekrar vererek, nefes alıp vermeyi düzene sokmalı ve bunun geçeceğini unutmamalıyız. Panik atağı sürekli kılan; kişinin korku ve telaş içine girmesi, sürekli şekilde nefes alıp vererek kanda bulunan karbondioksiti azaltması, bunun da uyuşma, baş dönmesi, ellerde karıncalanma gibi şikayetleri tetiklemesidir. Korku ve telaş içinde sakin olamıyor, kendimizi ve nefesimizi kontrol edemiyorsak, bir tane kese kağıdı ya da poşet bularak onu ağzımıza dayayıp oradan nefes alıp vermeye başlamak işe yarayabilir. Karbondioksiti kese kağıdına ya da poşete üflediğimiz için nefesimizi yine oradan geri alarak kan gazlarımızı dengeleme olanağı bulmak ve panik atağı sonlandırmak mümkün olacaktır.