Obsesif Kompulsif Bozukluk Nedir?

Psikoloji biliminde zihne istemeden gelen rahatsız edici düşünce, istek, hayal, duygu takıntıları (obsesyon) ve bunların getirdigi sıkıntıyı azaltmak için tekrar tekrar bazı davranışlar veya zihinsel işlemler yapma (kompulsiyon) şeklinde belirtilerle giden rahatsızlığa obsesif kompulsif bozukluk adı verilir. Rahatsızlık adından da anlaşılabileceği gibi obsesyon ve kompülsiyon adı verilen iki belirtiden oluşur.

Bu rahatsızlıkta tekrar tekrar aklımıza gelen ve sıkıntı yaratan düşünce, hayal, duygu veya istekler (obsesyonlar veya takıntılar) ya da aynı şeyi uzun sürelerle ve tekrar tekrar yapmaktan kendini alamama vardır (kompülsiyon veya zorlantı). Bu rahatsızlığı olan kişilerin bazılarında bu düşünceler, istekler ve hayallerin bizzat kendisi kişi için kabul edilemez nitelikli konulardadir (örnegin çirkin yasak düşünce veya istekler, dine aykırı düşünceler, kişiye ters gelen cinsel duygu veya istekler gibi) bir kısmında ise asıl sorun takıntının kendisi olmaktan çok onun yol açacagı sonuçlarla ilgilidir (örnegin kirlilik bulaşması, kapıyı açık bıraktım, elektirikli aletleri kapatmayı unuttum gibi).

Rahatsızlığın Temel özellikleri ve Belirtileri

Obsesyon (takıntı-saplantı): Devamlılık gösteren, tekrar tekrar zihninize giren düşünceler, hayaller, istekler veya sık sık ortaya çıkan rahatsız edici endişelerdir. Özellikle istemeden hatta bazı durumlarda aklımıza gelmemesi için özel olarak uğraşmamıza rağmen aklımıza kendiliğinden gelirler veya belli durumlar ve ortamlarda kendiliğinden ortaya çıkarlar ve sıklıkla sıkıntıya neden olurlar. Obsesyon (takıntı-saplantı) adını verdiğimiz bu endişelerin içeriği kişiden kişiye değişmekle beraber ana temalar; kirlilik bulaşması (kirlenme veya hastalık bulaşması), cinsellik (cinsel olarak yasak utandırıcı bir şey düşünme, isteme, hayal etme), saldırganlık veya kazaya yol açma (etrafa zarar verici bir şeyler yapma gibi) ve dini konulardır (ayıp ya da günah bir şey düşünme, isteme, hayal etme). Örneğin: "bulaşma oldu mu, kir var mı? acaba kapıyı kapattım mı? ütünün fişini çektim mi? birine zarar verebilir miyim? farkında olmadan yapmış olabilir miyim? bir şey düştü mü? eksiklik var mı? ... istedim mi? Istiyor muyum? ... kazaya yol açabilir miyim? ... tam oldu mu? ... tam anladım mı? Bu düşüncelerin, istek, hayal ve endişelerin aklımıza gelmesi size sorumluluk da yükler; aklınıza böyle bir şey gelmiş olması nedeniyle önlem almadıkça içiniz rahat etmez. Endişeleri bir şekilde yatıştırıp kontrol edene kadar, ya da temizleyene kadar, ters ve rahatsız edici düşünceler olumlu bir düşünce gelinceye kadar ya da kendinizi rahatlatacak bir düşünceye ulaşıncaya dek sürer gider. Kişi obsesyonun yol açtığı soruların cevabını ne yaparsa yapsın gönül rahatlığıyla veremez. Giderek bütün hayatı endişeleri düşünme, temizleme veya kontrol etme ile geçmeye başlar.

Zorlantılar (Kompulsiyon) veya ritüeller: çoğu zaman aşırı veya mantıksız bulmasına ragmen kişinin yapmaktan kendini alamadığı tekrarlayıcı davraışIardır. El yıkama, silme, kapıyı kontrol etme, musluğu kontrol, donüp tekrar bakma, başkasına sorma, aynı düşünce veya istek akla gelmeden hareketi tekrar yapma veya belli sayıda bazı hareketleri tekrarlama veya zihinsel işlemler sayı sayma, dua etme, tersini söyleme, rahatlatıcı kelimeler tekrarlama, konuyu zihinde tekrar canlandırarak inceleme, konu üzerinde düşünerek analiz etme, soruya cevap bulmaya çalışma gibi. Temizleme, kontrol etme, hareketleri tekrarlama gibi kompulsiyonlar-zorlantılar (yapmak zorunda hissettiginiz, yapınca sıkıntınızı azaltan hareketler) sıkıntıyı azaltmanın tek yolu gibi gorünmekle birlikte bütün vaktinizi işgal eder. Obsesif kompulsif rahatsızlığı olan bir çok kişi bu düşüncelerin ve yaptıkları davranışIarın anlamsız ve gereksiz olduğunu bilmekle beraber kendilerine engel olamazlar. Bu rahatsızlığı olan bazı kişiler ise (özellikle de çocuk ve ergenlerin bir kısmı) yaptıklarını anlamlı ve gerekli görürler. Böyle kişiler kendi istekleriyle tedaviye başvurmazlar. Bu gruptaki kişilerin rahatsızlığı “içgorüsü olmayan tip obsesif kompülsif bozukluk” adını alır.

Obsesif Kompulsif Bozukluğun Alt Tipleri

Otonom Obsesyonlar

– Agresyon veya zarar verme obsesyonları;

Küçük çocuklar, yaşlılar veya sevilen kişi ve akrabalara zarar verme

– Seksüel obsesyonlar;

Toplum içinde hoş karşılanmayacak seksüel bir davranış, uygunsuz partnerlerle cinsel ilişki imgeleri.

– Günah obsesyonları;

Dini toplantı ya da ortamlarda küfür etme, ibadet ederken dine aykırı düşünceler, imgeler.

Reaktif Obsesyonlar

– Kirlilik, Bulaşma

– Yanlışlık yapma şüphesi (obsesyonu) ve Kontrol

Diğer

–Eksiklik yarımlık hissi, bilme gereksinimi

Obsesif Kompulsif Bozukluğun Tedavisi

OKB tedavisinde etkisi kanıtlanmış olan davranışçı tedaviler ve bilişsel davranışçı tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Bilişsel davranışçı yöntemlerle obsesyon (takıntı) ve bilişsel kaçınmalarla bilişsel düzeyde çalışılırken, ayrıca davranışsal ritüeller (kompulsiyonlar) davranış deneyleri ve maruz bırakma, yüzleştirme gibi yöntemlerle dışsal kaçınmalarla çalışılır. Belirtilerin şiddetine göre psikoterapi ilaçla tedavi ile birlikte (kombine tedavi) tercih edilebilir.