OBSESİF KOMPÜLSİF BOZUKLUK

OBSESİF KOMPÜLSİF BOZUKLUK

Obsesif Kompülsif Bozukluk; kişinin irade dışı, kontrol edemediği düşünceler ve bazı katı kurallar çerçevesinde tekrarladığı, tekrarlamak zorunda hissettiği davranışlar sergilediği bir rahatsızlıktır. Bu ritüele dönüşen davranışlar dışarıdan fark edilebileceği gibi, fark edilemeyecek zihinsel aktiviteler de olabilir (içinden dua etmek, sayı saymak vb.). Bu kontrol edemediği düşünceler için geliştirdiği tekrarlayıcı davranışlar ancak geçici rahatlamalar sağlar ve bu düşünceler her seferinde daha rahatsız edici bir hal almaya başlar. Bunu gidermek için de daha katı ritüellere başvurulur ve bu ritüeller git gide daha fazla vakit alan, kişinin iş-sosyal-özel hayatında sıkıntılara sebep olabilecek durumlar doğurur. Fakat kişi bu davranışlara yönelik dürtülerini yok sayamadığı için yine de bu davranış ritüellerine devam eder. Bazen de bu olumsuz düşünce ve davranışlarını ortaya çıkarabilecek kişi, nesne ve mekanlardan uzak kalmaya, kaçmaya çalışır. Bu da yine kişinin iş-sosyal-özel hayatını olumsuz etkileyen bir faktördür. Bu davranışlara yol açan düşüncelere obsesyon, bu düşünceleri bastırmak için yapılan davranışlara kompulsif davranışlar denir.

Obsesyonlar sıklıkla karşımıza şu şekillerde çıkabilir;

• Kişinin kendisine mikrop/pislik/hastalık bulaşması veya başkasına bulaştırmakla ilgili korkular
• Kendine veya başkalarına zarar verip vermediğine ya da bir şeyleri doğru şekilde yapıp yapmadığına ilişkin yineleyen şüpheler
• Cinsellik ya da şiddet içeren rahatsız edici düşünceler/dürtüler/düşlemler
• Her şeyin doğru şekilde ve tam anlamıyla düzgün olmasına ilişkin düzen ve simetri düşünceleri
• Dini ve ahlaki konularda kabul edilemez düşünceler

Kompulsif davranışlar ise sıklıkla şu şekillerde görülebilir;

• Kilitler, cihazlar, prizler, düğmeler gibi nesneleri tekrarlayıcı ve aşırı bir biçimde kontrol etme
• Sayı sayma, bazı kelimeleri ve eylemleri tekrar etme gibi yineleyen davranışlar
• Uzun zaman alan el yıkama ve temizlenme davranışları
• Nesneleri ‘tam anlamıyla düzgün olana dek’ düzenleme
• Abartılı bir biçimde dua etme ya da diğer dini eylemleri tekrarlama
• İhtiyaç olur düşüncesiyle bazı değersiz nesneleri biriktirme

Nazar inancı ve dua etmek kişinin sosyal yaşantısının bir parçası olduğundan bu anlamdaki düşünce ve davranışlar obsesif kompülsif bozuklukla bağdaştırılmamaktadır. OKB tanısını koymak için kişinin bu düşünce ve davranışlardan dolayı kimlik karmaşaları yaşıyor, yoğun bir rahatsızlık ve suçluluk duygusu hissediyor, günlük işlevselliğinde, sosyal ve özel ilişkilerinde aksamalar ve sıkıntılar yaşıyor olması gerekir.

Araştırma sonuçlarına göre, bu rahatsızlığın genel görülme sıklığı %1-%3 arasında olduğu belirlenmiştir. Rahatsızlığa sahip olanların %65’inden fazlası hastalığı 25 yaşından önce, yalnızca yüzde 15’lik kısmı ise 35 yaşından sonra geliştirmektedir. Görülme sıklığı kadınlarda erkeklere göre daha fazladır.Temizlenme ve kontrol en sık karşılaşılan şeklidir. Başkalarına yönelik şiddet içeren eylemlerde bulunma ya da sapkın cinsel davranışlardan zevk alma düşünceleri ise en yaygın olarak görülen obsesyonlar arasında 3. sıradadır. Hastalığı geliştirenlerin ¾’ü çok sayıda obsesyona sahiptir. Çoğu vakada obsesyonlar ve kompülsiyonlar bir arada görülmektedir.

Rahatsızlığın oluşumunda biyolojik, sosyal ve psikolojik etmenler birlikte rol oynarlar. Yapılan araştırmalar rahatsızlığa sahip olan kişilerin ortak bazı inanç alanlarına ve düşünce biçimlerine sahip olduğunu göstermektedir. Buna göre bu kişilerin sıklıkla başvurduğu hatalı düşünce biçimleri şu şekildedir:

Siyah Beyaz ya da Ya Hep Ya Hiç Tarzında Düşünme

• ‘Okuduğum her şeyi mükemmel şekilde anlayamazsam, okuduğumdan hiçbir şey anlamamışım demektir.’
• ‘Eğer yaptığım şeyi mükemmel bir biçimde yapmadıysam, bu başarısız olduğum anlamına gelir.’

Felaketleştirme

• ‘Kolumdaki yara ve halsizliğim kesin olarak AIDS olduğumu gösteriyor’

Düşünce ile Eylemin Kaynaşması

• ‘Bir şeyi düşünmekle onu yapmak aynı şeydir.’

Büyüsel Düşünme Biçimi

• ‘Olumsuz bir şeyi düşünmek onun gerçekleşmesine yol açar.’

Ya Olursa Düşünce Biçimi

• ‘Ya ileride kanser olursam’
• ‘Ya onun zarar görmesinden ben sorumluysam’
• ‘ya yanlış yaparsam’

Batıl Düşünce Biçimi

• Davranışları yaparak ( yıkanma, tekrarlama, dokunma, sayma, dua etme vb.) benim ve sevdiklerimin başına gelebilecek kötülükleri engelliyorum.
• Şanslı ve şanssız sayılar vardır. Şanssız sayılar kötü şeylerin olmasına neden olur. Şanslı sayılar ise iyi şeylerin gerçekleşmesini sağlar ya da kötü şeylerden beni korur.

Aşırı Kontrolcü ve Mükemmeliyetçi Düşünme Biçimi

• ‘Hayatımdaki tüm şeyler gibi duygularım, düşüncelerim ve davranışlarım üzerinde kontrolüm tam olmalıdır.’

Aşırı Sorumluluk

• ‘Eğer sonuç üzerinde herhangi bir etkim varsa o sonuçtan tamamiyle ben sorumluyum.’

Düşüncelere Aşırı Değer Verme

• ‘ Kötü bir düşünce aklıma geliyorsa, bu benim kötü, tehlikeli ya da ‘aklını yitirmiş’ olduğumun göstergesidir.’
• ‘ Düşüncelerim kişiliğimin gerçekte nasıl olduğunu gösterir.’

Yapılan araştırmalar ilaç ve terapinin bir arada yapıldığı tedavi sürecinin oldukça faydalı olduğunu göstermektedir.

Obsesif Kompülsif Bozukluk, kişinin yakın çevresini de etkiler. Çevresindeki kişilerin dikkat etmesi gereken bazı noktalar vardır.

Örneğin;

• Olumsuz yorumlar ve eleştiriler yapılmamalıdır.
• Yaptığı davranışlardan vazgeçirmeye çalışılmamalıdır.
• Sabır ve şefkatle yaklaşılmalıdır.
• Davranışlarını destekleyen tavırlar sergilemeyin, bu rahatsızlığın alevlenmesine sebep olacaktır.