Okul Öncesi Dönemde Gelişim

Gelişim kavramı beyin gelişimi, fiziksel gelişim, cinsel gelişim, ahlak gelişimi, psikososyal gelişim, bilişsel gelişim, motor gelişim, dil gelişimi gibi fizyolojik, psikolojik ve sosyal birçok alanı içermektedir.

Tümü birbiri ile bağlantılıdır. Birinde yaşanan aksaklık hem diğer gelişim alanlarını etkiler hem de bir sonraki yaş düzeyinde beklenen gelişimde sorunlar yaşanmasına neden olur. Çocuğunuz içinde olduğu yaş grubundan beklenen özellikleri göstermiyorsa; gelişimde bireysel farklılıklar olduğunu unutmadan endişeleriniz için uzman desteği almak yararlı olacaktır.

Bunun için öncelikle sağlıklı gelişimi bilmek gerekir. Bu sayede aksaklıklar hızlı fark edilerek erken önlem almak kolaylaşır. 

Gelişim Özellikleri

* 0-1 yaş dönemindeki bebekler ilk 6 ayda başını dik tutmayı, yüzüstü yatarken başını kaldırmayı, yan yatarken sırtüstü dönmeyi, elleri ile oyuncak kavramayı, insan seslerini, özellikle annesinin sesini ayırt etmeyi, agulayarak sesler çıkarmayı, sosyal gülümsemeyi öğrenir. Günün yaklaşık 16 saatini uykuda geçirir. Gece 3-4 saatte bir uyanırken 4 aydan sonra gece 6-8 saat uyur ve gündüz 3 saat aralıksız uyanık kalabilir.

6 ay ile 1 yaş aralığında; sırtüstü yatarken yana dönebilir, desteksiz oturabilir, biberonunu kendisi tutabilir. Nesneleri bir elinden öbür eline alabilir. Anlamlı olmayan heceler söyler, ses taklitleri yapabilir, 1 yaşa doğru kelime taklitleri yapabilir. 1 yaş öncesinde ilk kelimelerini söyler. 

Yaklaşık 6 aydan sonra ek gıdaya geçiş süreci başlar. Bu hem bebek hem de anne/bakım veren kişi için uyumlanması gereken bir yolculuktur. 

Zihinsel gelişim ilk 1 yıl çok hızlıdır. İlgi, uyaran ve oyun ne kadar çoksa zihinsel gelişim de o denli hızlıdır. İlk 1 yıl her şeyi ağzına götürür. Bu rahatlama biçimidir. Anneyi emerek hem karnı doyan hem de duygusal olarak rahatlayan çocuk dünyaya uyum sürecinde her şeyi ağzına götürme eğilimindedir. 

Bu dönemde güven duygusu gelişir. Hem kendine güveni hem de çevreye karşı güvenme becerisi gelişir. 

*  1-3 yaş erken çocukluk döneminde yürüme, merdiven çıkma, 2 yaş civarında koşma, zıplama, 2-3 yaş arasında merdiven inme öğrenilir. 1-2 yaş aralığında kaşık çatak kullanmaya başlanır.  Aynı nesneleri de eşleştirebilir. Giderek kelime dağarcığı artar. 1-2 yaş aralığında 50-60; 2,5-3 yaş aralığında 300 civarında kelime kullanması beklenir. 2 yaş itibari ile 2 kelimelik cümleler kurması, 3 yaş civarında ise konuşulanları anlaması, karşılıklı sözel iletişim kurması beklenir. Bu dönemde belki de anne babayı en çok yoran (!) şey ise durmaksızın soru sormasıdır. Sözel iletişimin gelişmesi aynı zamanda sosyal becerilerin gelişmesine yardımcı olur. Yaşıt ilişkisi gözlenmeye başlar. Bununla birlikte daha bağımsız ve karar verebilen biri olmaya çalışır ve inatçılık kendini gösterir. Kararsızlık ve inatlaşma süreci tuvalet eğitimi ile ilgili karmaşaları da beraberinde getirir.

2-3 yaş aralığında büyük küçük olarak nesneleri ayırabilir, 3 yaşta ana renkleri de öğrenir. 

Bu dönemde özellikle dil alanında gözlenen aksaklıklar oldukça önemlidir. Zamanla geçer demeden önce bir uzman ile mutlaka görüşülmelidir. 

* 3-6 yaş artık oyun çağıdır. Oyun oynamak için gereken tüm becerileri gelişmiştir. Yürüme, koşma, atlama, zıplama, tutma, atma gibi hareketleri rahatlıkla yapabilmesi, top oyunlarını oynuyor olması beklenir. 4 yaşa gelmeden yemeğini kendisi yiyebilir, dişlerini fırçalama, ellerini yıkama ve giyinme gibi konularda bağımsız hareket edebilir hale gelmiştir. 6 yaşa gelmeden sağ ya da sol elini kullanmada tercihi oluşmuş, boyama, kesme, çizme gibi becerileri her geçen gün ilerleme göstermelidir. 3-6 yaş aralığında dili yetişkinler ve yaşıtları ile iletişim için rahatlıkla kullana  bilmektedir. Anlatım becerisi gelişir ve kitaplara ilgisi artar. 6 yaşta yetişkine yakın bir dil kullanımı vardır. Bu yaş döneminde aileleri zorlayacak olan ayıp ve küfürlü sözlere olan ilgisidir. 

Sosyal becerileri yoğun şekilde ilerler, ikili ilişkilerden grup arkadaşlığına geçiş olur, kuralları kavrama ve uyma becerisi gelişir, cinsiyet kavramını, kadın-erkek farklılığını ayırt eder. Hemcinsini model almaya başlar. İyi-kötü, doğru-yanlış gibi kavramları algılamaya başlar. Ahlaki gelişimin başlangıcındadır. 

Bu dönemde sayma becerisi, benzerlik kavramı, renkler öğrenilir. Gün içindeki zaman kavramlarının ve sağ-sol gibi kavramların öğrenilmesi beklenir.  

0-6 yaş aralığında her şey yolunda bile gitse yılda bir kez gelişimin değerlendirilmesi çocuğu tanımada yararlı bir yoldur. Erken fark edilen her durum kolay çözülebilmektedir. Gelişim değerlendirmeleri için, detaylı öykü alma ve gözlemin yanı sıra; Ankara Gelişim Tarama Envanteri (AGTE), Denver II Gelişim Tarama Testi, Gessel Figürleri Görsel Motor Algı Testi, Bir İnsan Çiz Testi, Peabody Resim Kelime Testi gibi tarama testleri kullanılmaktadır ve tüm bunlar çocuğu yormayan, zorlamayan ama tanımaya yardımcı araçlardır.