Okula Uyum ve Oryantasyon Süreci

Çocuklar yaşamlarının erken dönemlerinden itibaren yeni bir çevreye uyum sağlayabilmelerini gerektiren önemli geçiş dönemleri yaşarlar.Okula başlamak,çocuğun evden dış dünyaya ilk açıldığı gelişimsel açıdan önemli bir dönemdir.Okula uyum, çocukların yeni bir eğitimsel ekolojiye geçiş sürecini kapsar.Aynı zamanda akranla ilişkileri,yeni bir kural sistemi,empati kurma,problem çözme becerileri,grupça hareket etme,model alma,gözlemleme gibi önemli sosyal beceri ve etkileşimlerin kazanıldığı, eş zamanlı olarak dil becerileri,hayal gücü,psikomotor beceriler,özbakım becerileri gibi kişisel becerileri kazandığı öğrenme süreçlerinin ise hızlı geliştiği bir dönemdir.

Okula alışma dönemi çocuğun mizacı,aile tutumları,okula başlamadan önceki süreci nasıl geçirdiği,öğrenme deneyimleri,gelişimsel öyküsü,ebeveynden ayrılma konusunda tutumları gibi birçok faktörden etkilenir.Bu alışma süresi çocuktan çocuğa farklılık göstermekte; bazı çocuklar daha kısa sürede uyum sağlarken diğerleri içinse bu süreç daha zorlu ve uzayan şekilde ilerleyebilir.Burada unutulmaması gereken her çocuğun farklı olduğu ve diğer çocuklarla kıyaslama yapılmaması gerektiğidir.Yaklaşık olarak 1-1.5 ay gibi bir süre çocuğun uyum süreci olarak kabul edilebilir ve bu süreçte gözlemlediğimiz bu değişkenlerin normal olduğunu ve ebeveynin de hazırlıklı ve kararlı olmasının çocuğa çok destek olacağını söyleyebiliriz.

Çocuğun okulda geçireceği ilk gün ve saat planlaması öğretmen veli işbirliğiyle yapılır.Okula yeni başlayan çocuğun ;

• Okula neden geliyorum?

• Okulda benden neler bekleniyor?

• Evimize ne kadar uzaklıktayım?

• Annem/Babam beni alacak mı? Ne zaman alacak?

• İhtiyaçlarımı nasıl karşılayacağım? gibi soruları olacaktır.İlk güne özel küçük bir hazırlık faydalı olacaktır.

Bu konular hakkında çocuğa bilgi verilmediği taktirde; çocuk, büyük bir belirsizlik ile karşı karşıya kalacağı için kaygı yaşayacaktır.

Örneğin,

• Okula başlama sürecinde günlük rutinlerin (yemek, uyku vb) saatlerini okula paralel gidecek şekilde yavaşça değiştirebilirsiniz.

• Ev içinde yapabileceği küçük sorumluluklar vermek, özbakım becerilerini yapabilmesini teşvik etmek çocuğun bu süreçte kendine yeterlilik duygusunu geliştirecektir.

• Okula gelmeden önce okulumuzun resimlerle veya video ile küçük bir tanıtımını yaparak

• Okulla ilgili sorularını net ve somut bir şekilde cevaplayarak (nasıl ve ne kadar süre geçireceği gibi)

• Okula onun seçtiği bir oyuncağını getirerek

• Birlikte okul çantası hazırlayarak

• Okula yeni başlayan resimli bir çocuk hikayesi anlatarak

• Okul çantasında taşıyabileceği bir aile fotoğrafı getirerek vb yöntemlerle ilk günü onun için kolaylaştırabilirsiniz.

• İlk günün sonunda ise bu çabası üzerine konuşmak ve küçük bir ödüllendirme yapmak pekiştirici olacaktır.

Bazı çocuklar hissettiği zorlanmaya bağlı olarak ilk günlerde okulda tuvaletini yapmak istememe, yemek yemek istememe, sınıfa girmek istemeyip annenin yanında oturmak isteme gibi davranışlar sergileyebilirler ve bu davranışlar sizin de kaygılanmanıza sebep olabilir.Eve gittiklerinde zaman zaman okulla ilgili konuşmak istemeyebilir.Tüm bu davranışlar okula uyum sürecinin başlarında gayet normaldir.Ayrıca ilk haftalarda geçici olarak bazı davranış ve duygusal değişimler (öfke,hassasiyet gibi) görülebilir.Bu süreçte sabırlı ve kararlı olmak önemlidir.Çocuğunuzun duygularını olduğu gibi kabul etmek, dinlemek, yanında olduğunuzu hissettirmek güvenli bağlanma ilişkisini destekleyecektir.Okula uyumda zorlanan çocuklara; kaygı yaratmaması adına “Böyle ağlarsan arkadaşların seninle oynamak istemez” , Bak sadece sen ağlıyorsun, sen artık büyüdün ağlamaman gerekir” gibi ifadelerden uzak durmaya dikkat etmelisiniz.Evde “Bunu yapmazsan öğretmenine söylerim” gibi ifadeler kullanmak, okula uyum sürecini olumsuz etkileyebilir.Çocuğunuza, okulda en çok neyi sevdiğini sorabilirsiniz.Böylelikle okulun sevilecek yanlarını fark etmesini sağlayabilirsiniz.

Devam eden uyum sürecinde çocuktan ayrılmayı kısa tutmanız, ne zaman alacağınızla ve onu beklediğinizle ilgili net bilgi vermeniz güven ilişkisini destekleyici olacaktır.Bu süreçte okul dışında çocuğunuzla ilgili gözlemlerinizi bize aktarmanız tanışma sürecinde bize ön bilgi olacaktır.

Sevdiği, sevmediği şeyler, güçlü yanları, desteklenmesi gereken yanları gibi bilgiler vermeniz uyum sürecini pekiştirecektir.