Ortodonti

Ortodonti, alt yüz bölgesinde diş lerden veya iskelet gelişiminden kaynaklanan yüz bozukluklarının teşhis ve tedavisiyle ilgilenen bilim dalıdır.

• Dişlenme dönemine göre ortodonti

1- Süt diş lenme dönemi: Okul öncesi yıllarda parmak emme, dudak yeme, ağıza yabancı cisim sokma gibi alışkanlıklara bağlı olarak ortaya çıkan sorunların mümkün olduğu kadar azaltılmasına yönelik uygulamalardır. Bu alışkanlıklar süt diş lenme döneminde ortadan kaldırılırsa iskelet yapıda kalıcı bir bozukluk oluşmadan iyileşme sağlanır. Bunun için de birtakım ağız içi veya ağız dışı aygıtlardan yararlanılır.
2- Karışık diş lenme dönemi: İlkokul çağı çocuklarını kapsar, ağızda hem daimi hem de süt diş lerinin bulunduğu dönemdir. Bu dönemde zamanından önce veya sonra süt diş lerinin kaybedilmesi, alttan gelen daimi diş lere rehberlik edememesi sonucunda bir takım yer darlığı problemleri oluşabilir. Oluşan çapraşıklığın (çarpıklığın) giderilmesi ortodontinin ilgi alanına girer. Yine bu dönemde başlayıp ergenlik çağının sonuna kadar devam eden çeneler arası uyumsuzlukların giderilmesi de ortodontinin konusudur.
3- Daimi diş lenme dönemi: Diş dizilerindeki bozukluklar diş çekimi yapılarak veya yapılmadan sabit ya da hareketli aygıtlarla düzeltilebilir.

• Ortodontiste ne zaman gitmeli?

Süt diş lerinin ağıza çıkıp çiğneme fonksiyonuna girdiği 2.yaştan itibaren çocuklar diş hekimine kontrole götürülmelidir.
Diş hekimi çocugun çene-yüz gelişimini ve diş lerin sağlığının yanı sıra, konumlarını çok yönlü değerlendirir. Olası sorunları önceden görmek ve önlem almak koruyucu hekimliğin olmazsa olmazıdır.
Çocuklarda iskeletsel sorunlara erken yaşlarda müdahale etmek gerekir.
Süt diş leri arasında bulunan boşluklar, doğal gelişim göstergesidir. Erişkinlerin diş lerindeki gibi sıkı temaslar, ileride meydana gelebilecek yer darlığı ve dolayısıyla diş lerde çapraşıklığın (çarpıklığın) göstergesi olabilir.
Daimi diş ler 6-7 yaşlarında sürmeye başlarlar ancak 8-12 yaşları arasında, süt azı diş leri değişene dek pek fazla problem gözlenmez. Ancak süt diş lerinin tümü, daimileriyle yer değiştirinceye kadar yerinde tutulmalıdır.
Bu nedenle süt diş lerindeki çürükler erkenden tedavi edilmelidir.
Süt diş inin çekilmesi gerekiyorsa, çekilenin yerini tutacak yertutucu dediğimiz protezlerin yapılması ileride ortodonti tedavisine ihtiyaç duyulmasını önler.

• Ortodontik sorunların sebepleri

1. Beslenme Bozuklukları: Yeterli beslenemeyen kişilerde, çene ve yüz yapısında hacimsel küçülme meydana gelebilir ve normal hacimdeki diş ler küçük çenelerde gerekli yeri bulamayacakları için çapraşıklıklar, rotasyonlar (dönme), hatta gömüklük olguları görülebilir.

2. Ağızdan Nefes Alma: Bademciklerde kronik iltihaplar ve benzeri nedenler,uzun süre devam ederse bademcikler aşırı derecede büyüyebilir. Bu durumda solunum yolları daralır ve nefes alma güçlüğü meydana gelir. Bu güçlüğü yenebilmek ve o bölgedeki hava geçiş yolunu genişletebilmek amacıyla çocuk alt çenesini ve buna bağlı olarak dilini öne alma zorunluluğu duyar. Bu durum, uzun süre devam edecek olursa alt çenenin öne doğru konumu yerleşir. Dil ön diş ler arasına girer ve diş lerin sürmelerine engel olursa açık kapanış meydana gelir. Hasta burundan nefes alamıyor ise ,üst çenenin büyüme potansiyeli üzerinde negatif etki oluşabilir.

3. Yanlış yutkunma: Bazı çocuklarda yutkunma anında çocuk dilini ön diş lerinin arasına sıkıştırır. Bu da ön diş lere istemsiz fazladan kuvvet vermek, yani diş leri devamli ittirmek demektir. Sonrasında diş ve damak gelişimi istenmeyen şekilde gelişir. Çoğu zaman ailelerin, hatta bazen hekimlerin de gözden kaçırdığı bir durumdur.

4. Parmak Emme: Yeni doğmuş bir bebekte oldukça gelişmiş bir emme mekanizması vardır. Emme içgüdüsü tatmin edilmemiş bir bebek, bu ihtiyacını gidermek için bazı alışkanlıklar edinir. Anne sütü ile 9-18 ay beslenen çocuklarda çoğunlukla bu alışkanlık görülmez.

Yapılan araştırmalar parmak emmenin yaşamın ilk birkaç haftasında açlığa bağlı olarak geliştiğini göstermiştir. Dişlerin sürmeye başladığı dönemde bölgesel tahrişlerden doğan ağrı, parmak emme yoluyla giderilebileceğinden bu alışkanlığın diş lenmeye yardımcı olduğu düşünülebilir.

• Çocuklar niçin parmak emer?

- Bebek ani olarak anne memesi veya biberondan kesilirse
- Bebek beslenirken emmesi çok kısa sürede sonlandırılırsa
- Bebek uzun aralıklarla beslenirse

Parmak emme alışkanlığında erken dönemde hiç önlem alınmaz. Bu dönemde alışkanlığı önlemek, çocuğun psikolojisini ve fizyolojisini etkileyeceği için zararlıdır.

Parmak emme alışkanlığının tedavisi için kesin bir yaş söylenemez. Uygun zaman ayarlanması her çocuk için ayrı ayrıdır. Alışkanlığın derecesi, çocuğun geçmişi zamanın ayarlanmasını etkiler.

Genel olarak parmak emme 3.5 yaşından sonra da devam ederse tedaviye başlanmalıdır.
Bu alışkanlığı devam ettiren çocukta, emilen parmağa ve sayısına göre etki alanında bulunan alt ve üst diş lerde yer değiştirmeler ve iskeletsel kapanış bozuklukları görülebilir.

5. Yalancı Emzik: Fizyolojik özellikleri olan bir emziğin 1.5 yaşına kadar emilmesi zararlı değildir. Hatta çocuğun parmak emme gibi kötü bir alışkanlık edinmesini önleme yönünden faydalıdır. Yalancı emzikler devamlı olarak kullanıldıkları zaman, etki alanları içindeki dokulara uzun süreli etki yapacağı için o bölgelerde düzensizlik ve çeşitli kapanış bozukluklarına sebep olabilmektedir.

6. Yatış Şekli: Yatma şekli, genellikle alt çenenin yatma sırasındaki pozisyonunu belirler. Bu da bize alt çenenin ortalama günde 8 saat hangi konumda olduğu hakkında işaret verir. Örneğin, yüz üstü yatan bir çocuk ile sırt üstü yatan bir çocukta alt çenenin konumu farklıdır. Ayrıca çocuğun yatarken çene altına elini koyarak uyuması çenede eklem kaymalarına da yol açabilir.

7. Kötü alışkanlıklar: Diş sıkmak, tırnak yemek, kalem ısırmak, dudak ısırmak vb.

8. Dişeti problemleri: Diş etrafındaki dokuların enfeksiyonları ve kemik kayıpları diş in desteğini azattığı için diş ler istenmeyen konumlara gelebilir.

9. Süt diş lerinin erken kaybı: Daimi diş lere rehberlik görevi yapan süt diş leri erken kaybedilirse yerlerine gelecek olanlar gömülü kalabilir veya farklı yerlerden ağıza sürebilir.

10. Yirmi yaş diş leri: Öndeki diş leri sıkıştırmasına bağlı düzensizlikler olabilir.

11. Daimi diş kaybı: Eksilen diş in boşluğuna kayan komşu diş ler düzensizlikler yapabilir.

12. Hormonal düzensizlikler, sistemik hastalıklar: Diş ve çevre dokularının sağlığını bozmak suretiyle düzensizliklere zemin hazırlayabilir.

13. Genetik olarak yatkınlık: Diğer aile bireylerinde ortodontik sorunlar varsa
çocukta da olma ihtimali artar.

• Çene-yüz bozukluklarının sınıflaması

İskeletsel bozukluklar:

İskelet bozukluğundan kaynaklanan sorunlarda tedaviler çocuklarda kemik gelişimi tamamlanmadan yapılmalıdır.
Kemik gelişimi tamamlanmış yetişkin bireylerde tedavi için ortodonti ayrıca cerrahi yöntemlerden yardım almak zorundadır. (Ortognatik Tedavi)

Dişsel bozukluklar:

Dişlerin konumlarından kaynaklanan sorunlarda tedaviler çocuk/yetişkin farketmeden her yaşta yapılabilir.
Tedavide esas olan, istenilen ideal konuma gelinceye kadar diş lerin kemik içinde hareket ettirilmesidir. Dolayısıyla bu tedavide çocuk hastalarda tedavi süresi yetişkinlere nazaran daha kısa olabilmektedir.

Ortodontik tedavi yöntemleri

Hareketli tedavi yöntemi

• Invisalign plak yöntemi, genellikle daha az çapraşıklığın olduğu veya diş aralanmalarının az olduğu durumlarda uygulanır. Tamamen şeffaf, diş lerin üzerine kılıf şeklinde takılan, takınca dışarıdan belli olmayan plaklardan oluşmaktadır.
• Fonksiyonel tedavi, kasları ve bazı iskeletsel yapıları hareketlendirerek yapılan tedavilerdir. Bu tedaviler çenenin önde ya da arkada olduğu durumlarda veya çenelerde darlık varsa genişletmek için kullanılmaktadır.
• Ağız dışı apareyler, hastanın kendisinin takıp çıkardığı apareylerdir. Bunlar bazı maskeler, headgear denilen enseden çeneye gelen, alt-üst çenenin büyüme ve gelişimin kontrollü ve istenilen şekilde seyretmesini sağlayan apareylerdir. Bu apareyler genelde çocuklarda ya da ergenlerde kullanılabilmektedir.

Ortodonti

Sabit tedavi yöntemi
- Dişlerin yüzeyine yapıştırılan braketler kullanılmaktadır. Kimisi metal, kimisi diş renginde porselenden yapılan, kimisi de şeffaf olan uzaktan görünmeyen diğer deyişle daha estetik görünen braketlerdir.
- Dişlerin görünmeyen iç taraflarına takılan braketlerle de (lingual braket) tedavi mümkün olabilmektedir.
Braketlerle daha büyük bozukluklar, diş lerin dönmüş olduğu, aralanmaların çok daha fazla olduğu tedaviler yapılmaktadır.

Ortodontide sık sorulanlar

• Ortodontik tedavi yetişkinlere de (tel tedavisi) uygulanabilir mi?

Evet. Gelişen teknoloji, çocukken yapılamayan ortodontik tedaviyi yetişkinlikte mümkün kılmakta; kendi düzgün diş leri ile gülümsemesi kişileri daha mutlu etmektedir. Aslında diş leri ilgilendiren tedaviler hemen her yaşta yapılabilir; yeter ki diş ler ve çevre dokuları (periyodonsiyum) sağlıklı olsun. Fakat çene kemiklerini ilgilendiren sorunlar ileri yaşlarda ancak ameliyatla düzeltilir.

• Çene ortopedisi ne anlama gelir?

Çenelerin yüze veya birbirine göre bozulan ilişkilerini özel araçlarla düzeltmeyi amaç edinen bir ortodonti alanıdır. Mesela alt çenenin ileri konumlanması (prognatizm), alt çenenin geride olması veya üst ileri itim küçük yaşlarda “ortopedik tedavi” ile düzeltilebilir.
Sadece diş lerin düzeltilmesi ise “ortodontik tedavi” ile elde edilir; fakat çoğu zaman ortopedik tedavi ve ortodontik tedavi birlikte yürütülür.

• Ortognatik cerrahi nedir?

Ortodontik veya ortopedik tedavi ile diş lerin düzgün sıralanması gerçekleştirilebilir. Çeneler arası ilişkiler de bir sınıra kadar düzeltilebilir. Fakat bazı vakalarda ortodontik tedavi yetersiz kalır. Böyle durumlarda bir çene-yüz cerrahı ile ortodontist birlikte çalışarak ağır bir vakayı cerrahi metotla düzeltebilir. Çok kısa sürede elde edilen estetik sonuç başarılı olmakta ve günümüzde ortognatik cerrahi tedavi gittikçe yaygınlaşmaktadır.

• Ortodontik tedavi (tel tedavisi) sırasında diş ler nasıl hareket eder?

Diş üzerine yay, tel veya özel lastiklerle bir kuvvet uygulanırsa kuvvetin yönünde bir hareket oluşur. Hareket eden diş in önünde geçici bir süre için kemik dokusu yıkımı olur, hareketin aksi yönde ise yeni kemik dokusu yapılır. Böylece yeni yerlerini alan diş ler, yeni bir kemik yuvasına da otururlar.

• Pekiştirme tedavisi nedir?

Ortodontik tedavi yaklaşık 2 yıl sürer. Dişler düzeldikten hemen sonra etrafındaki yapılar (periodonsiyum) diş lerin yeni konumuna uyum sağlayamamıştır. Ayrıca kemik dokusu olgunlaşmamıştır. Bu nedenle apareyler çıkarılırsa diş ler eski yerlerine dönebilirler. Bunu önlemek için düzelmiş diş leri yapılacak başka aygıtlarla yerlerinde pekiştirmek gerekir. Tedavinin bu son aşamasına pekiştirme tedavisi denir. Bu dönemde de çocukların diş lerine gereken özeni göstermesi şarttır.

• Ortodontinin dışarıdan bakıldığında daha az farkedilmesi mümkün mü?

Günümüzde daha az fark edilen malzemelerle ortodontik tedavinin en çekinilen özelliği olan tel görünümünden kurtulmak mümkün olabilmektedir. Dişin üst yüzlerine yapıştırılan apareyler metal renginde, beyaz, şeffaf veya diş renginde olabilirler. Hatta bazı durumlarda diş in görünmeyen arka kısımlarına da uygulanabilirler.Ortodonti

• Ortodontik tedavi öncesinde ve sonrasında dikkat edilmesi gerekenler

1- Ortodontik tedaviye başlamadan önce çürük diş lerin tedavi edilmesi ve diş etinin tam sağlıklı duruma getirilmesi gerekir.
2- Apareyin ve diş lerin düzenli fırçalanması şarttır. Hele sabit aygıtlarda diş lerin üzerine yapıştırılan olukların etrafında diş plağı çok çabuk yerleşir. Buna imkan verilmemesi gerekir.
3- Hekim tedaviye başladıktan sonra hastasını ortalama ayda bir görür. Dolayısıyla ortodontik tedavide büyük görev, çocuklara düşer. Bu nedenle diş leri düzeltilecek çocuklarda tedavi isteği olması gerekir. Ailenin zorlaması çoğu zaman olumsuz etki uyandırmaktadır.
4- Hekimin kontroller sırasındaki tavsiyelerine dikkatle uyulmalıdır.
5- Randevular aksatılmamalıdır.
6- Apareylerde kırılma, kopma veya ağıza yapışan düzeneklerde çıkma varsa tedavi kesintiye uğrar. Böyle durumlarda hemen hekime başvurulmalıdır.
7- Pekiştirme tedavisinde bıkkınlık gösterilmemeli; uygulanan aygıt ağıza düzenli takılmalıdır.

• Ortodontinin faydaları

- Diş boşlukların kapatılması
- Çene (Diş, Damak) kapanış bozukluklarını gidermek
- Dişlerin konumlarını ve duruşlarını düzeltmek
- Diş ve dudakları düzgün olarak hizalamak.
- Ortodonti tedavisi estetik diş hekimliğinde çok önemli bir yer tutar.
- Ortodonti tedavisi ile diş ler çene kemiği üzerinde muntazam bir biçimde yerlerini alırken çene kapanış bozukluklarının neden olduğu eklem, baş, boyun ağrıları da giderilebilir.
- Ortodonti tedavisi kişiye tam bir çiğneme fonksiyonu kazandırarak mide problemleri ve sindirim sistemi sorunlarının giderilmesinde de etkin rol oynar.
- Ortodonti tedavisi diş leri daha düzgün sıralarken, diş lerinize daha iyi bakım yapabilmenize olanak sağlar, böylelikle diş lerinizde çürük riski azalmış olur.
- Dişlerin estetik görünmesi ve çiğneme fonksiyonunu kazanabilmek için yapılacak ortodontik tedavi, alternatif protetik tedavilere nazaran daha pahalı tedavi olmakla birlikte diş lerin ve çevre dokularının doğal haliyle korunması / kullandırılması açısından paha biçilmez bir kazanç sağlamaktadır.
- Ortodontik tedavide fiyatlar ve süreç vakanın şiddetine göre değişmektedir. ayrıca kullanılacak aparey çeşitlerine göre de fiyat ve süreç değişebilir.

Yapılan bir araştırmada aynı sürede Türk kadınlarının kuaför masrafının aynı uzunluktaki ortodontik tedaviden daha fazla tuttuğu hesaplanmıştır.
Ortodonti sayesinde, kendi diş lerinizle her yaşta daha güzel gülümsersiniz.