Oyun Terapisi Nedir?

Oyun terapisinin ülkemizde yeterince tanınmayan bir yöntem olması, ailelere, öğretmenlere, okul çalışanlarına, çocuk doktorlarına ve çocuklarla çalışan diğer profesyonellere doğru şekilde anlatılmasını ve tanıtılmasını gerektirmektedir.

Oyun terapisi; çocuğun gelişimsel düzeyine uygun olarak tasarlanmış direktif olmayan, 3 yaşından 10-11 yaşına kadar uygulanabilen bir yöntemdir. Çocukların zihin gelişimleri ve dil gelişimleri devam etmekte olan süreçler olduğundan kendilerini sözel olarak ifade etmede biz yetişkinler kadar yetkin değildirler. Öte yandan çocuklar oyun aracılığıyla etkili bir şekilde iletişim kurabilmekteler çünkü oyun onların iletişim dilidir ve oyun terapistleri de bu dili öğrenmek için eğitim almışlardır. Çocuklar oyun terapisi esnasında oluşan güvenli ortamda iç dünyalarını farklı temalar şeklinde kurdukları oyuna yansıtır ve nerelerde zorlandıkları bu şekilde anlaşılır. Seanslarda terapist çocuğu takip eder, gözlemler, dinler, yansıtır ve gerekli oldukça sınırlar koyar. Yetişkin terapisinde olduğu gibi terapist çocuğa; samimiyet, koşulsuz ilgi ve kabul ile birlikte vempatik bir ortam sunar.

Çocuk Merkezli Oyun Terapisi (Child Centered Play Therapy) gelişimsel açıdan çocuklar için uygun olarak geliştirilmiş bir yönlendirilmemiş (non-directive) terapi yöntemidir. Yönlendirilmemiş şu anlama gelmektedir; terapist kendi ajandasını oluşturup çocuğu belli adımları takip etmesi gereken bir programa sokmadan ona özgürce seçim yapabileceği ve kendi gündemini oluşturabileceği bir ortam sağlar. Böylece çocuk en çok zorlandığı ve desteğe ihtiyaç duyduğu alanda çalışmaya başlayabilir. Yönlendirilmiş (directive) oyun terapisi yöntemlerinde seansta çalışacağı konuya göre oynanacak oyunları terapist hazırlar ve çocuğa sunar. Her iki yöntemin de uygulanmasının daha elverişli olduğu durumlar söz konusudur. Bazen aileler pek çok şikayetle birlikte başvurabilir ve bunlar arasından da öncelikli gördükleri başlıklar olabilir. Fakat yönlendirilmemiş oyun terapisinde çocuk ailenin değişmesini istediği davranışlardan farklı bir konuyu ya da ailenin daha az önemsediği bir sorunu çalışabilir. Bu durumda ilerleyen seanslarda aile değişim gördüğünü ancak bekledikleri alanlarda olmadığını söyleyebilir. Bu durumda şöyle düşünebiliriz; bir çok kere aslında sorunlu davranışların birbiriyle bağlantılı olduğunu görmekteyiz, çocuk bir alanda ilerleme kaydettiğinde diğer konular için daha çok özgüven ve cesaret bulabilir, terapide daha sağlam adımlarla ilerleyebilir. Kısaca yönlendirilmemiş oyun terapisinde çocuğun yolunu takip ettiğimiz, onun hızına güvendiğimiz ve ailelerden de bu konuda destek aldığımız bir süreç.

Yönlendirilmiş terapi ise daha davranış odaklı, örneğin dikkat dağınıklığı ve dürtüsellik davranışları için hazırlanmış bir ajandaya bağlı kalınarak sürdürülen bir yöntemdir. Yönlendirilmiş terapi kimi zaman görünürde olan davranışların daha altında saklanmış duygusal karışıklığı görmemizi zorlaştırabilir. Bu yöntemlerden hangisi ile yola devam edileceği hem değerlendirme sürecine hem de çocuğun bireysel ihtiyaçlarına göre karar verilir. İki yöntem bir arada da kullanılabilir ancak bu durumda dikkat edilmesi gereken bir husus var. iki yöntemde kullanılacaksa önce yönlendirilmemişle başlamak uygun olur, çünkü belli yapısı olan bir oyun sunulduktan sonra çocuğun spontan olarak kendi oyun dünyasını kurması zorlaşır.

Oyun odasının özgür ortamı çoğu zaman ailelere de çocuklara da şaşırtıcı gelebilir, ancak aslında oldukça belirgin bir çerçevenin içinde olan bir özgürlük ortamıdır bu ki güvenli ortam olmasının en önemli göstergesi de bu bahsettiğimiz çerçevedir. Çerçeve bize sabitlik ve süreklilik sağlar. Oyun odası, seans süresi ve terapist bu çerçevenin önemli unsurlarıdır. Oyun odası çocuk için güvenli bir şekide hazırlanmıştır, oyuncaklar terapötik amaçla seçilmiş belirli oyuncaklardır ve mümkün olduğunca değişmezler. Seans süresi, ilk seans itibariyle belirlenmiştir ve terapi süreci boyunca seanslara saatinde başlayıp bitirmeye dikkat edilir. Belirlenen saatte belirlenen oda belirlenen terapistle birlikte o çocuğa aittir. Bu onun zamanıdır ve bu zamanda ne yapmak istediğine o karar verebilir. Ideal koşullarda seans günleri ve saatinin devamlılığını sağlanabilir. Terapi sürecine uyum sağlayan bir çocuk bunun kendisi için önemini kavrayacaktır.

Tam da burada terapi sürecinde terapiye düzenli devam etmenin de çok çok önemli olduğunu vurgulamak gerekir Terapinin sonlandırılması aşamasında (termination) görüşme sıklığı terapist, aile ve çocuk arasında bir anlaşmayla düşürülebilir ancak genel olarak oyun terapisi haftada bir görüşme olarak devam eden bir süreçtir.