Öz-şefkat, Depresyon ve Benlik Saygısı Kavramları İlişkisi

Öz-şefkat kişinin kendisiyle sağlıklı bir ilişki kurmasının yoludur. Kendi hislerine zarar vermek yerine kendine yardım etme isteği duymasıdır(Ferrari ve ark., 2019). Kişinin zor zamanlarda geçtiğinde kendisini yargılaması yerine sorunlarına anlayışlı ve destekleyici bir şekilde yaklaşmasını içerir. Yapılan araştırma sonuçlarına göre yüksek öz-şefkat seviyesine sahip olmak depresyon ve anksiyete için önleyici bir rol oynamaktadır(Wilson ve ark., 2019). Öz-şefkat koşulsuz olumlu kabulü, bilinçli farkındalığı, tüm insanların benzer deneyimlerden geçtiği bilgisini ve kendine karşı nazik bir yaklaşımı içermektedir(Coyne ve ark., 2019). Kişinin kendisine ve hatalarına sevecen yaklaşması öz-şefkat ile yakından ilişkilidir. Öz-şefkat yaklaşımı kişinin kendi acısını hafifletme becerisini kolaylaştırmaktadır. Bu beceri depresyon ve anksiyete gibi ruh sağlığı hastalıklarında koruyucu bir rol oynamaktadır. Şefkat odaklı yaklaşımlar kişinin kendisine karşı yargılayıcı ve eleştirel yaklaşmasının depresyon ve kaygıya neden olduğunu iddia etmektedir. Öz-şefkat yaklaşımı kişinin kendisini ve yaşananları olduğu gibi kabul etmesini sağlayarak suçlayıcı tutumlarla baş etmeyi kolaylaştırmaktadır. Öz-şefkat duygu düzenlemeyi sağlayarak zihinsel sağlığı olumlu yönde etkilemektedir(Inwood ve Ferrari, 2018).

Bilişsel Davranışçı Kurama göre kişinin benlik ile ilgili olumlu düşüncelere sahip olması depresyon semptomlarının gelişmemesi adına büyük bir öneme sahiptir(De Raedt ve Schacth, 2006). Benlik saygısı kişinin kendisini değerlendirmesi sonucu kendisiyle ilgili sahip olduğu olumlu ve olumsuz görüş ve yargılardan oluşmaktadır. Kişi kendisini olduğundan daha aşağılık ya da üstün bir şekilde tanımlamaz. Benlik saygısı kişinin kendisinden memnun olmasını, kendine güvenmesini, kendisini sevilmeye değer bulmasını ve beğenmesini içermektedir. Kendinden hoşnut olma durumudur. Yapılan araştırmalar depresyon ile benlik saygısı arasında bir ilişki olduğu sonucuna varmıştır(Özcan ve ark., 2013). Değersizlik duyguları ve düşük benlik saygısı depresyon hastalarında görülen en belirgin özelliklerdir(Köroğlu, 2006). Ümitsizlik, işe yaramaz hissetme ve yoğun utanç duyguları gözlenmektedir(Ghatovi, Nicolson ve Macdoland ,2002). Depresyon belirtileri arasında kötümserlik, değersizlik hissi, kişinin kendisiyle ilgili olumsuz düşünceleri, geleceğe ve problemlerin çözümüne dair umutsuz bir bakış açısı, yetersizlik hissi ve abartılı suçluluk duyguları bulunmaktadır(Yaygır, 2018). Depresif hastalarda çok sık intihar eğilimine ve denemesine rastlanmaktadır. İntihar davranışının nedenleri arasında bireyin geçmişte yaşadığı olumsuz deneyimler sebebiyle kendini suçlaması, geleceğe yönelik bir umut taşımaması ve benlik saygısının yitimi gösterilmektedir(Fenichel, 1945). Depresyona yakalanmamak için benlik saygısını arttırmayı hedefleyen müdahaleler yapılması mümkün kılınmalıdır(Sowislo ve Orth, 2015).

Öz-şefkat sahibi bir birey yaşadığı problemlerin evrensel olduğunun farkındadır ve eleştirel bir tutum yerine çözüm odaklıdır. Sorunlarının geçici olduğunun farkındadır ve geleceğe umutla bakabilir (Macbeth ve Gumley, 2012). Sıkıntılara katlanma ve sabır toleransı yüksektir. Çektiği acıyı inkar etmek yerine onunla yüzleşebilir ve gerçekçi bir bakış açısıyla değerlendirebilir. Kendisine ve hayatta yaptığı hatalara karşı sevecen, destekleyici ve anlayışlıdır(Gilbert, 2009). Leary ve arkadaşları (2007) yaptığı araştırma sonuçlarına göre öz-şefkat sahibi olmayan insanlar daha fazla olumsuz düşünmekte ve yaşadıkları olumsuz deneyimler sonucunda kendilerine karşı yargılayıcı bir tutum sergilemektedirler. Benlik saygısı kişinin kendisini pozitif bir açıdan değerlendirmesi ihtiyacını içermektedir. Öz-şefkat yaklaşımında ise bu ihtiyaç söz konusu bile değildir. Yüksek öz-şefkat tutumu ve yüksek benlik saygısı psikopatolojilerde önleyici bir rol oynamaktadır (Neff, 2011). Düşük benlik saygısına sahip bireylerin kendilerine olan inançları yeterli değildir. Gelecekte başarı sahibi olacaklarına dair bir umutları ve beklentileri bulunmamaktadır. Kendilerine karşı eleştirel, sevecen ve destekleyici olmayan bir yaklaşıma sahiptirler. Sosyal ortamlarda öne çıkmaktan ve düşüncelerini ifade etmekten çekinirler(Taşgit, 2012). Benlik saygısı düşük insanlar kendilerini onaylama konusunda problem yaşarlar. Benlik saygısı yüksek kişilerin kendilerine ve çevrelerine yönelik farkındalıkları yüksektir. Koşulsuz olumlu kabüle sahip oldukları için kendilerine yüklenmek yerine çözüm odaklı davranırlar(Balat ve Akman, 2004). Benliğin gelişiminde öz anlayış önemli bir rol oynamaktadır(Kandemir ve Çetiner, 2019). Öz-şefkat ve benlik saygısı yaşamda karşımıza çıkan olumsuz deneyim ve duygulardan kaçmamızı sağlamaktadır(Leary ve Downs, 1995). Kişinin kendisini yeterli ve değerli hissetmesi öz-şefkat ve benlik saygısı kavramları ile doğrudan ilişki içerisindedir(Yöyen, 2017).