Prostat Kanserinde Radyoterapi

RADYOTERAPİ

Radyoterapi (ışın tedavisi) kanser hastalığının iyonize radyasyon kullanılarak tedavi edilmesidir. Radyoterapinin amacı normal dokuya mümkün olduğunca az zarar vererek kanserli hücreleri öldürmek ve ya bölünüp çoğalmalarını engellemektir. Radyoterapi cerrahi yöntemlere benzer şekilde lokal bir tedavi yöntemidir; etkisini de, yan etkisini de uygulandığı yerde göstermektedir.

Tedavi Planlaması

Radyasyon Onkoloğu Doktorunuz ile ilk görüşmede size tedaviyi ve olası yan etkileri anlatacak ve sonrasında tedaviyi onayladığınıza dair bir onam formunun imzalanmanızı isteyecektir. Onayınız alındıktan sonra planlama aşamasına geçilecektir.

“Planlama” denilen aşamada, doktorlar, hastalıklı dokuların en fazla, normal dokuların ise en az radyasyona maruz kalması için gerekli çizimleri yaparak tedaviyi yönlendirmektedir. Tedavi planını bilgisayarlı tomografi ile yapmak tümörlü ve/veya tümörün yayılımı için en riskli bölgelerin belirlenmesinin yanısıra korunması gereken normal dokuların da tespitine izin verir. Bu işlem için öncelikle Medical Park Bahçelievler Hastanesi Radyoterapi Bölümünde bilgisayarlı tomografi eşliğinde tedavi edilecek bölgenizin görüntüsü alınacaktır.

Planlama Tomografisinden Önce

Tomografi çekimi ve daha sonraki tedavi seansları sırasında sizden üst tarafınızdaki kıyafetlerin tamamen çıkartılması istenecektir. Bu nedenle soyunma kabininden tedavi salonuna geçerken giymeniz gereken bir önlük verilecek ve bu önlüğü tedavi seansları boyunca beraberinizde getirmeniz istenecektir.

Tomografi çekimlerinden ve sonraki tüm tedavi seanslarından önce idrar torbanızın ve bağırsaklarınızın tamamen boşaltılması gerekmektedir. Daha sonar sizden 500 ml su içmeniz istenecektir. İdrarınızın sıkıştığını hissettiğiniz zaman da tomografi çekimine geçilir. Bu işlem her tedavi seansından önce tekrarlanacaktır. Bağırsağınızın boş idrar torbanızın dolu olması oluşabilecek tadavi yan etkilerini azaltmaya yöneliktir.

Tomografi çekimine geçildiğinde öncelikle radyoterapi seansları sırasında cihazın içinde almak zorunda olduğunuz pozisyonunuz belirlenir, daha sonra bu pozisyonda bilgisayarlı tomografi çekilir.

Radyoterapi seanslarında tanımlanan dozun en hassas şekilde verilip ışınların vücutta doğru yere ulaşması, tedavi boyunca hasta pozisyonunun bozulmayıp her tedavide aynı pozisyonun sağlanması ve hastanın konforunun en iyi şekilde sağlanması gerekmektedir. Bu sebeple Radyoterapi Teknikeriniz sizi sırtüstü yatırdıktan sonra ellerinizi göğsünüzün üstünde birleştirmenizi isteyecektir, dizlerinizin altına da bir diz altı aparatı yerleştirecektir. Doğru pozisyonu sağlamak için Teknikeriniz size yardımcı olacaktır. Her tedavi seansında aynı pozisyonu almanız gerekmektedir.

Planlama Tomografisi Esnasında

Sabitleme sistemi ile size uygun pozisyon verildikten sonra tomografiniz çekilecektir. Çekim sırasında tomografi masası yavaşça cihazın içinden geçer, siz hiçbir şey hissetmezsiniz. Odada yalnız olacaksınız, ama her zaman Radyoterapi Teknikeriniz cam pencerenin gerisinden sizi izleyecektir. Çekim esnasında sabit durmanız ve normal nefes almanız gerekmektedir. Eğer acil bir şeye ihtiyacınız olursa, lütfen elinizi kaldırıp Radyoterapi Teknikerinizden yardım isteyin.

Planlama Tomografisi Sonrasında

Bir radyoterapi seansından diğerine hedef hacmin aynı şartlarda ışınlanmasını sağlayabilmek amacıyla cildinize işaretlemelerin yapılması gerekmektedir. Bu amaçla kolay çıkmayan mürekkepli kalemler kullanılır veya çok daha uzun süre kalan “tatuaj” dediğimiz uygulama yapılabilir. Bu sebeple tomografi çekimi sonrasında sabit yatmaya devam etmeniz ve Radyoterapi Teknikerinizin işaretlemeler yapmasına zaman tanımanız gerekmektedir. Bu işaretlere tedaviniz bitene kadar ihtiyaç duyulması gerekmektedir. Yıkanırken bu işaretlerin çıkmamasına özen göstermek gerekir. Silinme olursa Radyoterapi Teknikerinize mutlaka haber vermeniz gerekir. Lütfen silinmiş işaretleri kendiniz tamamlamaya çalışmayın.

Tedaviniz için gerekli radyasyon miktarı küçük günlük dozlara (fraksiyon) bölünürek normal dokuların ve hücrelerin korunması sağlanmaktadır.

Doktorunuz, tomografi kesitleri ile hedef hacim ve normal doku belirlemeleri yaptıktan sonra Dozimetrist ve Medikal Fizik Mühendisi ile görüşerek ne kadar doz verileceğini, bu dozun nasıl verileceğini ve kaç seans süreceğini belirler. Bu planlama safhası genelde 2-5 gün sürer.

Toplam tedavi süresi genel olarak 8 haftadır. Aksi söylenmezse, tedavi her gün Pazartesi’den Cuma’ya kadar olacaktır. Her seansta tedavi odasında 15 – 30 dakika kalınmakla birlikte, radyasyon dozunun verilmesi 1 – 5 dakikalık bir sürede gerçekleşmektedir.

Radyoterapi seansları sırasında ağrı, acı hissetmezsiniz.

Cihazdan çıktıktan sonra radyasyon yaymazsınız, başkaları ile temas etmenizde bir sakınca yoktur.

Tedaviye aç gelmenize gerek yoktur. Radyoterapi sırasında daha önce kullandığınız ilaçları almaya devam ediniz.

İlk randevunuza geldiğiniz de, lütfen danışmaya başvurun. Danışmadaki görevliler sizi tedavi odasına yönlendireceklerdir.

Tıpkı tomografide olduğu gibi her tedaviden önce bağırdaklarınızı ve idrar torbanızı önce boşaltıp daha sonra 500 ml su içmeniz gerekecektir.

Tedavi Esnasında

Tedavi sırasında hareketsiz durmanız, normal nefes almanız gerekmektedir. Radyoterapi Teknikerleriniz tedavi masasının üzerine bilgisayarlı planlama tomografisindeki pozisyonunuzu almanıza yardımcı olacak, tedavi makinesi içerisinde masa yavaşça hareket ettirilecektir ancak makine size dokunmayacaktır.

Radyoterapi teknisyeni, ışın verilmeden önce odadan ayrılacaktır. Ancak bir monitör yoluyla dışardan izleneceksiniz.Tedavi sırasında yalnız olsanız da, konuştuğunuzda sesiniz hoparlörden duyulabilir ve teknisyen sizinle iletişim kurabilir.

Radyoterapi cihazları oldukça büyüktür ve tedavi alanı etrafında değişik açılarda dönerken gürültü çıkarabilirler. Başlangıçta cihazların büyüklüğü ve gürültüsü ürkütücü gelebilir. Cihazların ilgili teknisyenlerce çalıştırıldığı ve düzgün çalışmalarının sürekli olarak kontrol edildiği unutulmamalıdır. Tedavi odası ya da cihazlarla ilgili olarak sormak istediğiniz soruları teknisyen ya da doktorunuza sorabilirsiniz.

Tedavinin Değerlendirilmesi

Tedavi süresince düzenli şekilde Hemşire veya Radyasyon Onkoloğu Doktorunuz tarafından yan etki takibiniz yapılır. Tedaviye bağlı olarak muhtemel yan etkileri tespit edip, gerektiğinde pratik tavsiye ve ilaçlarla bu istenmeyen etkilerin azaltılmasına veya engellenmesine çalışılmaktadır. Siz de her zaman durumunuz hakkındaki soru ve endişelerinizi doktorunuza veya takibinizi yapan hemşirelere iletebilirsiniz.

Işın Tedavisinde Görülen Yan Etkiler

Yan etkiler genellikle ilk günlerde değil, ilerleyen günlerde, doz arttıkça başlar. Her zaman meydana gelmeyeceği gibi kişilere göre de değişiklik gösterebilir. Ayrıca sadece radyoterapinin uygulandığı bölgede görülmektedir. Muhtemel yan etkiler Radyasyon Onkoloğu Doktorumuz ile ilk buluşmada size aktarılacaktır. Tedavi boyunca Doktor ve Hemşireler sizlere yardımcı olacaklardır, soru ve sorunlarınızı onlarla konuşmaktan çekinmeyiniz.

Yorgunluk

Çoğu hasta tedavi başladıktan sonra bir kaç hafta içinde yorgunluk hisseder. Radyoterapi sırasında, vücut kendini yenilemek için büyük enerji harcar. Hastalığınızın yarattığı stres, tedavi süresince gidiş gelişleriniz ve radyasyonun etkileri ile birleşince güçsüzlük ve yorgunluk hissi oluşur. Bu durum tedavinin tamamlanması sonrasında giderek azalır.

Tedaviniz süresince yorucu aktivitelerden kaçınmanız, yorgunluk hissedince aktiviteleri kısıtlamanız daha uygundur.

Cilt Reaksiyonu

Akciğer kanseri radyoterapisinde genel olarak çok ciddi bir cilt reaksiyonu gelişmemektedir. Tedavi alanındaki cilt dokusunun daha kırmızımsı, koyu renkte, hassas ya da güneşte yanmış gibi olduğunu farkedebilirsiniz. Bu tip rahatsızlıklar ya da kaşınma şeklindeki yakınmaların tedavisi için Doktorunuz yada Hemşireniz öneride bulunacaktır.

Bağırsak Alışkanlıklarında Değişiklik

Tedavi sırasında bağırsak alışkanlıklarında değişiklikler gözlenebilir. Bu genellikle gayta yaparken zorlanma olarak ortaya çıkmaktadır ve ilerleyen dönemlerde kabızlık ve kanama görülebilir.

Sık İdrara Çıkma ve İdrar Yaparken Yanma

Işın tedavisinin en yaygın yan etkilerinden biri de sık idrara çıkma ve idrar yaparken yanmadır. Bu durumda Hemşire ve Doktorunuza danışın; idrar yolları enfeksiyonu için antibiyotik verilecektir.

Genel Öneriler

Ilık su ve sabun ile temizlik yapın, tedavi edilecek bölgede duş jeli, banyo yağları veya banyo köpüğü kullanmayın, ovalamaktan, keselemekten ve kaşımaktan kaçının. Epilasyon kremi, ağda, talk pudrası, vs. tedavi edilen bölgede kullanmayın. Vücudunuzun tedavi alanı dışındaki bölgelerinde bunları kullanmanızda sakınca yoktur.

Tedaviniz süresince ve tedavi bitiminden sonra en az 1 yıl süre ile bu bölgedeki cildinizi güneşe maruziyetten koruyun. Güneşe çıkmanız gerekli ise sıkmayan hafif giysiler ile bölgeyi koruyun. Güneşten koruyucu kremler için doktor veya hemşirenizin önerilerini alın.

Tedavi süresince yan etkiler bitinceye kadar asla yüzme havuzlarına, denize, saunaya veya hamama gitmeyin.

Günde 1.5 – 2 litre sıvı tüketmeye özen gösterilmelidir ve aşağıda belirtilen içeceklerin tüketilmesi azaltılmalıdır:

Kafeinli içecekler (çay, kahve, kola gibi)

Çok soğuk ve sıcak içecekler

Asitli meyve ve meyve suları

Alkol

Enerji içecekleri

Süt ve özel probiyotik destekler

Mümkünse her saat başı, sıvı tüketmeniz gerekmektedir.

İshal gelişmesi durumunda sebze ve lifli gıdalardan kaçınılması gerekmektedir. Ayrıca çiğ sebze, baklagil yemek ve çorbaları, acı ve yoğun baharat, ıspanak-semizotu gibi piştiği halde barsakları hızlandıran sebzelerden uzak durmak yararlı olabilir.

Eğer diyetle ishaliniz durmuyorsa Hemşire ve Doktorunuzu bu durumdan haberdar edin ve gerekli reçetenin düzenlenmesini sağlayın.

Tedavi Sonrasında

Tedaviniz bittikten sonra radyoterapinin yan etkileri 7 – 10 gün arası zirveye ulaşabilir. Bu süre içerisinde oluşan yan etkilerin şiddeti artabilir, hatta tedavi sırasında hiçbir yan etki görülmese bile tedavi bittikten sonra ortaya çıkabilir. Bu yan etkilerin çoğunluğu tedavi sonrasındaki birkaç aylık süreçte iyileşecektir.

Tedavinin son günü 2 ay sonrasına kontrol muayenesi için randevu almaya unutmayın. Yan etkilerin şiddetli görülmesi durumunda 1 hafta içerisinde tekrar Radyasyon Onkoloğu Doktorunuza başvurmaktan çekinmeyiniz.