Psikolojik İyi Olma ve Psikolojik Danışma

İyi bir yaşam nedir, yaşamın anlamı ve amacı nedir? Gibi sorular, insanoğlunun geçmişten günümüze cevabını aradığı; değişik kuramcılar, ekonomistler, bilim adamları, filozoflar ve din bilginlerinin de kendi bakış açılarına göre cevabını vermeye çalıştığı sorulardır. Örneğin Antik Yunan filozoflarından Sokrates, iyi oluşu mutluluk olarak değerlendirmekte ve mutlu olmayı, bilgili ve erdemli olmakla eş değer görmektedir. Aristotales ise, mutluluğu insanın ulaşabileceği iyi oluşun en üst seviyesi olarak tanımlamaktadır. Pozitif Psikoloji yaklaşımının oluşmasında katkısı olan Jung, Rogers ve Maslow ise psikolojik iyi oluşu açıklarken ruhsal sağlık, yaşam doyumu ve mutluluk gibi olumlu kavramların üzerinde durmaktadırlar. İyi bir yaşam ve yaşamın anlamı gibi temel soruların psikolojik iyi oluşla ilişkisi düşünüldüğünde, bu çerçevede iyi oluşun ne olduğuna dair geçmişten günümüze kadar birçok açıklamasının bulunduğu söylenebilir.

Psikolojik iyi oluş (well-being), bireyin hayatındaki amaçlarının farkında olup olmamasını, potansiyeli konusunda farkındalığını ve diğer bireylerle ilişkisinin niteliğini ifade eder. Başka bir açıdan psikolojik iyi oluş, insanın hayattaki anlamlı amaçları sürdürmesini, kişisel gelişimi ve çevresi ile kurduğu kaliteli ilişkilerini yönetme olarak da tanımlanmaktadır. Psikolojik iyi oluş düzeyi artan insanın kendi yaşamını pozitif olarak değerlendirmesi de artabilecektir. Psikolojik iyi oluş düzeyinin yükselmesi, olumlu duygularının artması, olumsuz duyguların azalmasına ve bireyin yaşamının kalitesine ilişkin düşüncelerinin olumlu olmasına bağlıdır.

Aynı zamanda psikolojik iyi olma kavramı mutluluğun bir çeşidi olarak da değerlendirilmektedir. Psikolojik olarak mutluluğun ise iki kısımda incelendiği görülmektedir. Birinci tür mutluluk, hazzı ve duyguları temele alan hedonik mutluluk, ikinci tür mutluluk ise, psikolojik iyi oluştur. Psikolojik iyi oluş, değerlere dayalı, yaşamın anlamı ve amacını bulmayı esas alan bir mutluluk anlayışıdır. Psikolojik iyi oluşları yüksek insanların hayatlarında bir anlam ve amaç vardır. Kendilerini her yönüyle kabullenmişlerdir ve özsaygıları da yüksektir. Hem kendisiyle hem de diğer insanlarla iyi ilişkiler içindedirler, günlük hayatın stres ve kaygısıyla pozitif bir şekilde baş edebilirler. Ayrıca bu bireyler, yaşamı bir gelişim ve öğrenme süreci olarak görürlerken, özerk ve bağımsız kişilikleriyle de dikkat çekerler.

Psikolojik İyi oluş ve Psikolojik Danışma

Psikolojik danışma hizmeti veren uzmanların, önleyici ve koruyucu ruh sağlığı hizmeti sunduğu düşünüldüğünde ruhsal problemler kadar, bireyin iyi oluş durumu hakkında da bilgi sahibi olmaları önemlidir. Psikolojik iyi oluş, danışanların anlam ve amaç bütünlüğü bulmasına yardımcı olmakla birlikte; psikolojik danışmanlar için müdahale ve hedef belirlemelerini sağlayarak rehber niteliği taşırlar. 

İnsanların psikolojik iyi oluş seviyelerini yükseltebilmek aynı zamanda içinde bulundukları psikolojik problemlerin de çözümü anlamına gelir. Psikolojik danışma ve psikoterapide amaç; danışanın farkındalığını arttırıp, probleminin çözümünde ona yardımcı olmaktır. Bunun için psikolojik iyi oluş çok önemli kavram olarak dikkat çeker. Hatta Seligman’a göre psikoterapi sürecinde yalnız sorunun giderilmesi değil, birey için en iyi olanın da ortaya konması gerekmektedir. Bu yönüyle psikoterapi sonlandırılsa da olumlu değişim ve gelişim devam eder. Sonuç olarak, psikolojik danışmada nihai amacın, danışanın psikolojik bir problemini çözmenin yanı sıra, kendi yaşamından doyum sağlaması ve mutlu hissetmesi olmalıdır.

Psikolojik İyi Oluşu Psikolojik Danışma Sürecinde Arttırabilmek İçin Neler Yapılabilir?

         Bireylerin psikolojik iyi oluş seviyesini arttırabilmek için birçok yöntem paylaşılabilir. Bu yöntemler her bireyde aynı etkiyi oluşturmayıp, farklı etkiler oluşturabilirler. Genellikle iyi oluş kavramını araştıran uzmanların ifade ettikleri bazı yöntemleri danışma sürecinde kullanabiliriz. 

Bu yöntemlerden ilki, hayatın anlamını bulmak

Dünyadaki varlığımıza dair bir anlam ve amaç bulmak tatminkar ve mutlu bir yaşam için önemlidir. Anlamlı bir yaşama sahip olmak, düzen, ilişkiler ve umut açısından insanın en temel ihtiyacını yansıtmaktadır. Yaşamda en önemli iki an olduğu söylenir. Doğduğunuz an, Nedenini bulduğunuz an.

Aşağıdaki sorular üzerine düşünülebilir.

• Sizin için derin bir anlama sahip olan şey nedir?

• Sebebini biliyor musunuz?

• Bu sebebinizi kişisel ve iş yaşamınıza nasıl uygularsınız?

İkincisi, iyimser olmaktır.

Seligman, iyimserliğin öğrenilebilir olduğunu ifade etmektedir. Bunun için iyimserlikle ilgili düşünce egzersizi yapılabilir ve aşağıdaki soruların yanıtlarına cevap aranarak başlanabilir.

• Her akşam o günün en güzel olayı ile ilgili bir cümle yazın

• Güçlü ve olumlu yanlarınız nelerdir?

• Şimdiye kadar neleri başardınız?

• Başkalarına zor gelen ancak size kolay olan durumlar nelerdir?

• Az da olsa yaşamınıza iyi gelen şeyler nelerdir?

• Hayatınızda olduğu gibi kalmasını istedikleriniz neler?

Bu sorulara verilen cevaplar sizi iyimserliğe götürecektir.

Üçüncüsü, minnettarlık-şükran egzersizi 

Bir araştırmada haftalık olarak şükran duydukları şeyleri not alan insanların mutluluk seviyeleri, şikayetlerini not alan ya da günlük olayları yazanlara göre yüzde 25 daha yüksek bulunmuştur. Bu egzersizlerden birkaçı ise;

• Şükran güncesi tutmak, her gün şükran duyduğunuz şeyleri yazabilirsiniz.

• Şükran ziyaretinde bulunmak, size yaptığı iyilikle hayatınızı olumlu yönde değiştiren birisine ziyarette bulunabilirsiniz.

• Teşekkür notu yazmak

• Sıradan ve sıra dışı şeyler için teşekkür etmek

Dördüncüsü, olumlu duygular edinmek

Mutlu bir yaşam olumlu duygular (ilgi, şefkat, neşe, mutluluk, huzur, sevgi, rahatlama, memnuniyet) hissetmekle ilgilidir. Bunun için, bazı çalışmalar yapılabilir?

• Sizi mutlu eden nedir? Sorusunu sormak ve aldığınız cevapların listesini yaparak, içinden seçmiş olduğunuz bir veya birkaçını günlük olarak tekrarlamak.

• Pozitif ilham panosu yapmak. İlham alabileceğiniz durumları belirleyerek görselleştirmek.

• Kendinizle ilgili olumlu önermeler düşünmek. Örneğin;  “bu durum yeni şeyler öğrenmek için bir fırsat; farklı bir yol deneyeceğim; önceliklerimi belirlemeliyim gibi. 

• Daha çok gülümseyin

• Yeşile bakın

• Bitki, çiçek veya evcil hayvan sahiplenin. 

Beşincisi, iyilik davranışlarında bulunmak

Altı hafta boyunca haftada bir gün iyilik dolu davranışlarda bulunacağınız beş hedef belirleyebilirsiniz. Örneğin,

• Eşinize ev işlerinde yardımcı olmak,

• Yürüme problemi olan komşunuzun market alışverişini yapmak 

• Kan bağışında bulunmak gibi.  

Belirleyeceğiniz iyilik davranışlarının bir fark oluşturacağına ve sizden bir şeyler içermesine dikkat edin. 

Bunların dışında, tatmin edici ve sağlıklı ilişkiler kurmak, affedici olmak, umudunu hiçbir zaman kaybetmemek psikolojik iyi oluş seviyesini yükseltecek etkenlerdendir.