PSİKOLOJİK STRESLE İLİŞKİLİ BAYILMALAR (Konversiyon Bayılmaları)

Konversiyon’un kelime anlamı “dönüştürme” demektir. Can sıkıcı bir olay sonrasında kişilerde kısa zaman içinde gelişen öfke, üzüntü, korku ve hayal kırıklığı gibi olumsuz duyguların bedensel bir hastalığı (özellikle de nörolojik bir hastalığı) çağrıştıracak şekilde beden belirtilerine dönüşerek dışa yansımasına konversiyon bozukluğu denir. Klinik ortamlarda konversiyon bozukluğunun 10-15 kadar farklı türüne rastlanabilir, en sık görülen tipi bayılma tipidir.

Konversiyon bayılmalarının nedeni ani gelişen ve kişiye ağır gelen psikolojik streslerdir. En sık gördüğümüz tetikleyici olay; sevgililerarası veya eşlerarası tartışmalar, ebeveyn - çocuk kavgaları, gelin - kaynana kavgaları ve diğer yakın çevre sorunlarıdır. Şahsın kişilik yapısı (daha çok immatür ya da histerik kişilik), zeka seviyesi, sorunlara çözüm üretebilme yetisi ve strese dayanıklılığı önemli bir etkendir. Kişi ortaya çıkan problemleri aşamıyorsa, duygu ve isteklerini sözle ifade edemiyorsa, konuşarak bir çözüm oluşturamıyorsa, kendince ortaya koyduğu çözümler çevresindeki muhataplarınca dikkate alınmıyor ve tıkanma yaşıyorsa konversiyon bayılmalarının ortaya çıkma ve devamlılık kazanma riski artar.

Konversiyon bayılmaları kadınlarda erkeklerden daha sık görülür, Acil Servislere başvuranların çoğu genç ya da orta yaş grubundaki kişilerdir. Bayılma sırasında mırıldanmalar, ağlamalar, dövünmeler, el ve ayaklarda düzensiz kasılmalar sık gözlenir. Konversiyon bozukluğuna ait belirtiler kasıtlı ve biliçli oluşturulmaz, yani kişi hastalık tiyatrosu oynamamaktadır ve bu nedenle kişiye ̏ sen numara yapıyorsun, hasta rolü oynuyorsun ya da yalancıktan bayılıyorsun˝ gibi bir suçlama yöneltilmemelidir. Bazı kişiler belli bir menfaat elde etmek için ya da belli bir sorumluluktan kaçmak için kasıtlı hasta rolü oynayabilirler, onlarda ortaya çıkan klinik tabloya konversiyon bozukluğu değil Temaruz denir ve onlar bunu çevrede bulunanları kandırma amaçlı ve kasıtlı olarak yaparlar.
Bedensel hastalık kaynaklı bayılmaların en temel nedeni; beyinde bilincin açık olmasını sağlayan sinir hücrelerinin geçici olarak görevini yapamaz hale gelmesidir. Bedensel hastalık kaynaklı bayılmalardan önce; halsizlik, sendeleme, göz kararması, konuşma zorluğu, bilinç sislenmesi ve uykuya eğilim görülebilir. Sara hastalığı (Epilepsi), kalp-damar hastalıkları, düşük ya da yüksek tansiyon, kan şekeri değişiklikleri, beyin damarlarında tıkanma ya da kanama, yüksek ateş ve enfeksiyon hastalıkları, beslenme bozukluğu, zehirlenme, aşırı yorgunluk, aşırı uykusuzluk, alkol ya da uyuşturucu madde alma vb. etkenler bayılmalara sebep olabilir. Bu yüzden önce bayılmanın nedeni saptanır, daha sonra nedene göre tedavi uygulanır.

Konversiyon bayılmaları en sık sara-epilepsi nöbeleri ile karıştırılır. Bazı sara hastalarında her iki bayılma türünün birlikte görülmesi de olasıdır. Konversiyon bayılmaları sara bayılmalarından daha uzun sürer, bazen 25-30 dakika bazen de birkaç saat sürebilir. Konversiyon bayılmaları kişinin bilinci açık iken ve çevresinde insanlar varken olur, yalnızken olmaz. Epilepsi bayılmaları uyku dahil her zaman, her yerde, her durumda ortaya çıkabilir ve 30-60 saniyeyi pek aşmazlar. Sara nöbetlerinde kişi aniden düşebilir, aniden nöbet geçirebilir, yanma ya da yaralanmalar söz konusu olabilir. Konversiyon bayılmalarında böyle bir yaralanma söz konusu olmaz, kişi yere yumuşak iniş yapar. Sara bayılmalarında kişi dişini sıkabilir, dili ve dudağı yaralanabilir, idrar ve dışkı kaçırabilir.

Konversiyon bayılmalarında bu tür durumlar nadirdir. Konversiyon bayılmaları şekil değiştirebilir. Aynı kişideki bir atak farklı zamanda oluşan diğer bir ataktan farklı bir görünümde olabilir, fakat epilepsi atakları büyük çoğunlukla ilk başlangıcından itibaren benzer görünümdedir.
Konversiyon bayılmalarının tedavisinde şahsın sorun çözme ve sözel iletişim becerileri geliştirilmeye çalışılır. Hastanın yakın çevresi de tedavi süreci hakkında bilgilendirilmeli ve tedavi sürecine dahil edilmelidir. Aile içi ve yakın çevredeki psikolojik çatışmlar ele alınıp çözülmeye çalışılmalıdır. Eğer hastada ek olarak depresyon, kaygı bozukluğu, somatizasyon bozukluğu da varsa, ilaç dahil diğer tedavi seçenekleri etraflıca gözden geçirilmelidir.