Psikolojik Travma Nedir, Çocukluk Çağında Nasıl Görürüz?

Psikoloji de travma, ‘Bireyin gerçek ya da algılanan bir ölüm ya da yaralanma içeren, ya da kendisinin veya başkalarının fiziksel bütünlüğüne tehdit oluşturan olay veya olaylar yaşaması, tanık olmasıdır.’ Bu yaşanan olaya karşı birey çok yoğun korku, çaresizlik ve dehşet duyar.

Bunlar genellikle herkes için ağır stres olabilecek olaylar sayılmaktadır. Travmalara örnek verecek olursak; trafik kazası geçirmek, saldırıya uğramak ya da saldırıya şahitlik etmek, deprem yaşamak birer travmatik olay olarak değerlendirilebilir.

Travma Türleri 

Travma alanında çalışmaları ile tanınan Dr. Claudie Herbert tarafından travmalar üç türde inceleniyor.

1. İnsan kaynaklı, büyük ölçekli travmalar: Tren kazaları, savaşlar, nükleer felaketler gibi.

2. Doğal afetler: Depremler, seller, volkanik patlamalar ve tsunami gibi.

3. Bireysel travmalar: Aile içi şiddet, suç, terör, soygun, hırsızlık, tecavüz gibi. 

Travmatik olayların 18 yaş altında yaşanması, çocukluk çağı travmaları olarak adlandırılır. Bunlara bazen gelişimsel travmalar olarak literatür de görebiliyoruz. Doğal afete maruz kalma, savaşa şahit olma, saldırıya uğrama, kaçırılma, kaza geçirme gibi yukarıda bahsedilen travma türlerinin yanı sıra, psikolojide sıkça çalışılan çocukluk çağı travmalar istismarlar ve ihmaldir. Bunlar genellikle; fiziksel, cinsel, duygusal istismar ve ihmal olmak üzere 4 başlık altında incelenir. Bu çocukluk çağı travma türleri anne, baba, bakıcı ya da diğer yetişkinler (akraba, öğretmen, komşu vb.) tarafından, bilinçli olarak çocuğa fiziksel zarar verme, çocuğun kötü beslenmesine yol açma, çocuğun gelişimine uygun olmayan cinsel faaliyetlere çocuğu dahil etme veya bu amaçla çocuğu kullanma, bireysel çıkar için çocuğu kullanma gibi durumlarla görülen, çocuğun fiziksel, zihinsel ve psiko-sosyal gelişimini kısıtlayıcı, zarar verici veya geriye gitmesine sebep olabilecek her türlü faaliyette bulunmayı içerir. 

Çocukluk çağında yetişkinler tarafından sebep olunabilecek travmatik deneyimler fiziksel istismar, cinsel istismar, duygusal istismar ve ihmal olarak dört grup altında değerlendirilebilir.

1. Fiziksel istismar: 18 yaşından küçük çocuk veya gencin, yetişkin tarafından vücut bütünlüğüne zarar gelecek şekilde fiziksel hasara uğratılması, yaralanması ya da yaralanma riski taşımasıdır. Fiziksel istismara örnek olarak; yakma, ısırma, bağlama, tokat atma, sarsma gösterilebilir. 

2. Cinsel istismar: 18 yaşından küçük çocuk veya gencin, kendisinden en az 5 yaş büyük olan birey(ler) tarafından cinsel faaliyetlere dahil edilmesidir. Örnek olarak; çocuğun vücuduna ve cinsel bölgelerine dokunma veya kendi vücuduna dokunmasını isteme/zorlama, cinsel faaliyete şahitlik ettirme, pornografi izletme cinsel istismar örneklerindendir. 

3. Duygusal istismar: 18 yaşından küçük çocuk veya gencin, yetişkinler tarafından tutum ve davranışlara maruz bırakılması ya da gereksinim duydukları ilgi, sevgi ve bakımdan mahrum bırakılarak toplumsal, kültürel ve bilimsel açıdan psikolojik hasara uğratılmaları durumudur. Çocuğa bağırma, küfretme, korkutma, tehdit etme, duygusal ihtiyaçlarını karşılamama, kardeş ayrımı yapma, önemsememe, alay etme, lakap takma, baskı kurma, aşırı koruyucu olma, korkutucu cezalar verme duygusal istismar örneklerindendir. 

4. İhmal: Çocuğun, yetişkin tarafından, temel ihtiyaçlardan (beslenme, güvenlik, eğitim, tıbbi bakım, barınma) ya da duygusal ihtiyaçlardan (sevgi, ilgi, bağlanma vb) mahrum bırakılması olarak tanımlanabilir. Ebeveynin koruyucu, yönlendirici desteğinin çocuğun üzerinde olmaması ya da ender olması, çocuğun fiziksel bakımının yapılmaması, giyiminin önemsenmemesi, evde bakım verenin olmaması, okul devamsızlığı olması ve okul konusunda çocuğun takip edilmemesi, desteklenmemesi, eve giriş çıkış saatlerine dikkat edilmemesi ihmal örneklerindendir.