Rüya Analizi

Rüyalar bilinçdışı istek ve arzuların deşarj edildiği fizyolojik bir döngüdür. Yapılan araştırmalarda o gece REM uykusu engellenen kişilerin ertesi gün REM (rüyanın görüldüğü uyku dönemi) dönemlerinin iki kat uzadığı saptanmıştır. Yani insanlar rüyasız (REM dönemsiz) bırakıldığı dönemdeki fizyolojik ihtiyacını kapatmak zorundadır. Eğer bireylerin REM dönemleri uzun süreli engellenirse gündüz uyanıkken hayal ve halüsinasyon görmeye başladıkları bilinmektedir. Bu da rüyaların ne kadar elzem olduğunu kanıtıdır.

Rüyalar, farklı psikolojik ekollere göre farklı değerlendirilir. Ancak rüyaların psikiyatrik yönüyle en derinlemesine ilgilenen ekol psikanalizdir. Psikodinamik kuramın kurucusu Freud rüyalar için “Bilinçdışına giden kraliyet yoludur.” demiştir.

Psikodinamik yaklaşıma göre rüyalar, bilinçdışındaki dürtülerin simgeler aracılığıyla deşarj olma yoludur. Süperego tarafından kabul edilemez bulunan dürtüler ego tarafından bilinçdışına itilir. Ancak bilinçdışına itilen dürtüler deşarj olmak ihtiyacından dolayı egoya baskı yapar ve bu kişide iç sıkıntısına ve gerilime sebep olur. Rüyalar bu bastırılmış dürtülerin boşalmasını sağlayarak gerilimin azalmasını sağlarlar. Ancak dürtülerin rüyada da olsa açıkça ifade edilmesi yani bilinçdışı içeriğin bilinç düzeyine gelmesi süperego tarafından yasaklandığından sansüre uğrarlar ve sembollerle ifade edilirler. Bu sembollerin deşifre edilmesi rüya analizi ile olur. Böylece rüya analizi danışanın bilinçdışı içeriğine terapistin ulaşması için bir araç görevi görür.

Kabul edilemez bulunan, ancak deşarjı da şart olan dürtü rüyanın özünü oluşturur. Sansür mekanizması ile rüyanın özü dolgu maddesi görevi gören içeriklerle saklanır ve hedef şaşırtılmaya çalışılır. Rüyada açık ve net görülen kısımlar rüyanın özü değildir, bilincimizin dikkatini rüyanın özünden uzaklaştırmaya yönelik gereksiz dolgu malzemeleridir.

Anlatılan sansüre uğramış içerik olduğundan analizde rüyanın kişide oluşturduğu duygulara odaklanılır.

Rüyada sansür deformasyon ile sağlanabilir. Rüya senaryosu ego tarafından oluşturulurken sansür çeşitli şekillerde yapılabilir.örneğin deformasyon yöntemi kullanılabilir ve esas öz silikleşebilir ya da değiştirilebilir. Rüya analizinde flu olan yerlere odak yapılır  ve kişide oluşan duygu üzerinden giderek öze ulaşılmaya çalışılır. Değiştirmeye örnek olarak babasına öfkelenen biri rüyasında başka biri ile kavga ettiğini görebilir.  Babaya karşı öfke sıkıntı yaratacağından babanın yerini rüyada kişi için nispeten daha önemsiz biri alabilir. Ya da silikleştirme ile kavga edilen kişi flulaştırılabilir. 

Rüyada ekonomiklik ilkesi ise başka bir büyüleyici özelliğidir. Tek bir figürde birden fazla olay canlandırılarak az malzeme ile çok yarar sağlanabilir. Buna rüyanın ekonomiklik ilkesi denir. Örneğin birden fazla kişiye duyulan öfke rüyada görülen tek kişi üzerinde deşrj imkanı bulabilir. Rüyadaki figürün saati babanın saati, saçı kardeşinin saçı, ceketi patronun ceketidir ve bu şekilde birden fazla kişiyi temsil eden tek figür üzerinden üç farklı kişiye olan öfke deşarj  edilebilir. 

 Rüyalarda tüm insanlarda ortak bir olan simgesel dil de bulunmaktadır. Bazı simgeler her kültürde  ortak olup, insanoğlunun tabiatında mevcuttur. Örneğin sivri cisimleri erkek genital organlarını, yeşilin huzuru, aydınlığın ferahlığı, karanlığın korkuyu, toprağın bereketi temsil etmesi gibi.  Bazı simgeler ise kültürlerden kültüre farklılık gösterebilir. Örneğin yaşlı kadın bazı kültürlerde bereketi bazı kültürlerde ise ölümü temsil edebilir.  Evrensel ve kültürel simgeler rüyanın özünü saklamakta yeterili olamadıklarından her kişinin kendine has simgeleri mevcuttur. Bu bireysel simgeleri çözümü analizde çok daha önem kazanır. Bunları çözebildiğimiz oranda rüya tam olarak yorumlanabilir. Bu da kişinin terapi sürecinde daha yakınen tanınması ile mümkün olur. 

Bazen rüyadaki temsil edilmek istenen materyal bir rüya ile ifade edilemeyecek kadar uzun olabilir. Bu durumda adeta dizi gibi peşpeşe gelen rüyalar olabilir. Bu durumda peşisıra gelen bu rüyaları takip etmek ve senaryonun bütününe ulaşmak için parçaları birleştirmek gerekir. 

Bazen de tekrarlayan rüyalar ile ruhsal sıkıntı uzun vadeli anlatılabilir. Süreç içinde bu rüyalarda değişiklikler olabilir. Bu durum kişilik değişminin ve psikoterapinin etkilerinin takibinde yol göstericidir. Özellikle ayakkabı ve araç kişilik değişimini gösteren rüyalarda sık karşılışan figürlerdir. 

Bazen de yaşanmış travmanın işlemlenmesi, sindirilmesi için rüyalarda görülmesi durumu olabilir. 

Korkulan bir duruma hazırlık amacıyla görülebilen rüyalarda vardır. Örneğin yakınlarının kaybı konusunda çok kaygılı olan biri sık sık ölüm temalı rüyalar görerek egosunu bu kayba hazırlayabilir. 

Bazen de istenen bir şey süperego tarafından baskılanmaz, ancak gerçeklik engeline takılır. Bu durumda istenen şeye ulaşıldığının rüyada görülmesi kişiyi bir nebze yatıştırır. Örneğin babasından bilgisayar isteyen bir çocuk maddi sebeplerden dolayı bu isteğini ertelemek zorunda kaldığında maddi düzenlemeler yapılıp gerçek hayatta bilgisayarına kavuşana kadar  ki sürede rüyasında bilgisayar alındığını görerek bir miktar rahatlama ile ertelenmeye dayanma kapasitesini arttırabilir. Ya da “Rüyalar gerçek olsa seni her gün görürdüm” diyerek başlayan şarkı da dediği gibi rüyalarımızda özlenen kişiyi görebiliriz ve bu da hasrete dayanıklılığımızı arttırır. 

Rüya analizi psikoterapi sürecinde hem danışanı daha iyi tanımamızı ve anlamamızı sağlaması açısından hem de tedavinin takibi açısından önemlidir.