Safra Kesesi Taşları

Safra, karaciğerde yapılan ve yapısında su, bilirubin, kolesterol ve safra tuzları bulunan kompleks bir yapıdır. Safra, karaciğerden safra yollarıyla çıkar ve safra kesesinde konsantre edilmek üzere depolanır. Safra kanalıyla incebağırsağa dökülerek sindirime katkıda bulunur.

Safra kesesi taşları (kolelitiazis) normal veya anormal safra bileşenlerinin büyüme veya birleşmesi yoluyla oluşan kristal yapılardır. Toplumda yaygın olarak karşılaşılan bu durum oldukça önemli bir sağlık sorunudur. Taşlar kolesterol ve pigment taşları olarak iki guruba ayrılır. En sık görülenler kolesterol taşlarıdır. Oluşum mekanizmasına bakıldığında kabaca safra kompozisyonu içinde yüksek kolesterol ve düşük safra tuzu oranı olduğunda taş oluşumu başlamaktadır. Bunlar kolesterolden oluşurken, pigment taşları safradaki bilirubin ve kalsiyum tuzlarından meydana gelir ve koyu renklidir. Pigment taşları özellikle siroz, safra yolları iltihabı, bazı anemi türlerinde görülür. Her iki gurubun karışımından olan taşlar da (mikst) diğer tip taşları oluşturur. Kalıtsal faktörler, hamilelik, vücut ağırlığı (obezite), safra kesesi hareketi (durağan safra) ve bir olasılıkla da beslenmenin safra taşlarına neden olduğu gösterilmiştir. Safra kesesi taşları çeşitli boyutlarda ve şekillerde olabilirler.

    Safra kesesi taşları toplumda %15 oranında görülmektedir. Bunların önemli bir kısmı ‘sessiz’ olabilirken, bir kısmı komplikasyon yaratmaktadır. Sessiz taşlarda tedavi ihtiyacı yoktur. Kese taşı gaz yapmaz. Taşın safra kesesi kanalını tıkaması sonucu ‘biliyer ağrı’ atakları olur. Bu ağrı yarım saat ile birkaç saat arasında değişir. Özellikle ağır, yağlı bir yemekten sonra başlar ve karın sağ üst kadranı bölgesinde hissedilir. Bazen bu ağrı sağ omuza, iki kürek kemiği arasına yansır. Ağrı süresi 4-6 saati aştığında tablo artık ‘safra kesesi iltihabı’dır. Buna ‘akut kolesistit’ denir. Bunda ağrı yanında ateş, bulantı, şişkinlik, geğirti, kusma da eşlik eder. Safra kesesi taşları bazen ortak safra kanalına düşer ve bu kanalı tıkayarak sarılığa, kanal iltihabına (kolanjit) neden olur. Pankreas kanalı tıkanmasına bağlı da son derece ciddi seyir gösterebilen ‘akut pankreatit’ denilen pankreas iltihabı meydana gelebilir. Tanıda laboratuvar verileri ve ultrasonograi, MR gibi görüntüleme yöntemleri önemlidir.  

    Safra kesesi taşlarında tedaviye ancak taş ilişkili bir komplikasyon (problem) gelişmesi halinde karar verilir. Bunlar akut kolesistit, akut pankreatit, kolanjit, biliyer ağrı tablolarını kapsar. Aktif enfeksiyon aşamasında ilaç tedavileri verilir. Bundan belli bir süre sonra safra kesesi kapalı cerrahi yöntemle çıkarılır (kolesistektomi).  

     Aralıklı karın sağ üst bölgesinde ağrı çeken, buna ek olarak hazımsızlık, geğirti, ateş, vücutta sararma, şişkinlik ve kusma atakları olan kişiler safra kesesi taşı olasılığını hatırlamalı ve zaman kaybetmeden gastroenteroloji polikliniğine başvurmalıdır.