Sağlıklı Çocuk Kontrolü Nedir?

Sağlıklı çocuk kontrolü çocuğun hasta olması beklenmeden büyüme ve gelişmenin takibi için yapılan doktor ziyaretleridir.  Bu muayenelerde çocuk hekimleri, çocukların büyüme ve gelişmesini toplum standardını gösteren çizelgeler ve testler ile izler, varsa bunlardaki gecikme ve anormallikleri belirler, tedavi eder, anne babalara birçok konuda danışmanlık ederler.

Çocuğu erişkinden ayıran en önemli fark devamlı fiziksel olarak büyümesi ve zihinsel olarak gelişmesidir. Büyüme ve gelişme sırasında olan gecikmeler bakım yetersizliğine, genetik, metabolik veya hormonal hastalıklara bağlı olabilir. Bunların erken aşamada tespiti ve tedavisi çocuğun ilerdeki hayatı için çok farklı sonuçlara yol açabilir.

Çocukluk çağı kendi içinde evrelere ayrılır:

0-28 gün : Yenidoğan Dönemi

0-1 yaş: Süt çocuğu

2-3 yaş: Oyun çocuğu

3-6 yaş: Okul öncesi dönem

6-12 yaş: Okul çağı

12-20 yaş: Ergenlik dönemi

Bu evrelerin her biri kendi içinde çok farklı fiziksel ve gelişimsel özelliler barındırır. Bu nedenle her dönem kendi içinde değerlendirilmelidir. Bu dönemlerin içinde fiziksel gelişimin en hızlı olduğu dönem 0-1 yaş yani süt çocukluğu dönemidir. Bu nedenle özellikle ilk 1 yaşta çocuklar yakından takip edilmelidir.

Sıfır-1 yaşta da ilk 28 gün birçok nedenle diğer aylardan ayrılarak yenidoğan dönemi olarak adlandırılmıştır.  Bu ay hem anne baba hem de bebek için zorlu bir süreçtir. Dokuz ay anne karnında büyüyen bebeğin dünyayla ilk tanışması bu ayda olur. Anne kanından beslenir ve oksijenlenirken doğumdan sonra bunun yerini akciğerler alır ve kan dolaşımı bile doğumla değişikliğe uğrar. Yenidoğan döneminde sarıktan beslenme problemlerine, göbek kanamasına kadar bir çok problem karşımıza çıkabilir. Bir taraftan bebeğini yeni kucağına almanın mutluluğunu yaşayan anne baba, diğer taraftan bebeğin sağlığı ve bakımı ile bir çok endişeyi taşır. Bence bu yüzden en ideal çocuk doktoru ziyareti bebek henüz doğmadan olmalıdır. Henüz akrabalar, arkadaşlar işin içine karışıp farklı önerilerle kafanızı karıştırmadan ve doğum sonrası ağrılarınız, duygusal karışıklıklarınız yokken, önceden emzirme ve doğum sonrası bakım için bilgileri öğrenmek, doğum ve sonrasının daha keyifli bir süreç olmasını sağlayabilir. Bu daha sonra sağlıklı çocuk takiplerine gideceğiniz güvenilir ve iletişim kurabileceğiniz bir doktor bulmak için bir fırsat olabilir.

Yenidoğan dönemindeki muayeneler mümkünse doğumda, doğumdan sonraki ilk 3 gün, ilk hafta, 15. gün ve 1. ayda olmalıdır. Bu muayenelerde bebeğin boyu, ağırlığı, baş çevresi ölçülmeli, annenin emzirmesi gözlenmeli ve emzirme eğitimi verilmelidir. Muayenede doğumsal anomaliler, doğumsal katarakt, hipotirodi, işitme testi taranmalıdır. Bebeğin sarılığı, göbek kanaması ve iltahabı, kusması olup olmadığı kontrol edilmelidir. Yeterli kilo alımı olmayan bebeklerde bunun sebebi araştırılmalıdır.

Büyüme çocuğun kütlesel olarak büyümesini, gelişme ise bebeğin ayına uygun hareketleri (başını tutma, oturma, yürüme, konuşma gibi) yapmasını kapsar. Büyümenin değerlendirilmesinde binlerce Türk çocuğunun ölçüleri alınarak hazırlanmış büyüme çizelgelerinden, anne ve baba boyundan, çocuğun daha önceki ölçümlerinden yaralanılır. Bunlarda normalden sapma olursa nedeni araştırılmalıdır. Örneğin boy büyümesinin geri kalması beslenme yetersizliği nedeni ile olabileceği gibi, büyüme hormonu yetersizliği, hipotiroidi, metabolik hastalıklar, tekrarlayan enfeksiyonlar gibi birçok hastalığa bağlı olabilir. Baş çevresinin hızlı büyümesi hidrosefali dediğimiz bir hastalık sebebiyle olabilir ve bunun zamanında ameliyat edilerek düzeltilmesi çocuğu ilerde sekelli bir yaşam geçirmekten kurtarır. Gelişmeyi ise Denver gelişim testi gibi testlerle izlemek uygundur.

İlk bir yaştaki takipler büyüme gelişme takibinin yanında beslenme, uyku düzeni, bakım, kazalardan korunma, çocukla iletişim, hastalıklardan korunma, aşıların uygulanması ve takibi konularını da içermelidir. Sağlık bakanlığına ilave olarak rotavirüs (ishal), ve menejit aşıları özel olarak yapılmaktadır. Aşıların takibi konusu titizlikle yapılmalıdır.     Malesef son yıllarda toplumuzda bazı aşılara karşı olmak gibi tutumlar gelişmeye başlamış, hatta ne yazık ki ünlü insanlardan da bu akıma katılanlar yanlış örnek oluşturmuşlardır. Tıbbın en faydalı tarafı koruyucu hekimlik kısmıdır. Bir hastalığın oluşmasını engellemek, hastalığı tedavi etmekten hem çok daha ucuz, daha da zararsızdır. Temiz su kaynaklarına ulaşmak ortalama insan ömrünü 30 yıl, aşıların bulunması ise 12 yıl uzatmıştır. Aşılama proğramları sayesinde çiçek, çocuk felci, kızamık gibi insanlık tarihinde birçok kayıba sebep olan hastalıklar tarihe karıştığı gibi, daha önce çocukların olmasını normal bulduğumuz kabakulak, suçiçeği gibi hastalıklara bile artık ender rastlar olduk. Çocukların aşılarını yaptırmamak, veya yapılmamasını tavsiye etmek onları bilerek çok büyük riske atmak demektir.

İlk 6 ayda ayda bir yapılan sağlıklı çocuk takiplerine 2. altı ayda 2-3 ayda bir olmak üzere devam edilmelidir. 1 yaşından sonra 2 yaşına kadar en az yılda iki defa muayene etmekte fayda vardır. 2 yaşından sonra ergenlik sonuna kadar yılda bir kere kontrol etmek yeterlidir. Ergenlikte büyüme gelişmenin tekrar hız kazandığı, oluşan hormonal değişimlerle kişinin vücudunda ve ruhunda çok büyük gelişmelerin olduğu bir dönemdir. Bu dönemde büyüme, pubertal değişimler, kazalara karşı korunma, okul problemleri, anne baba ile ilişkiler, madde kullanımını önleme, cinsel kimliğin gelişimi, arkadaş ve karşı cinsle ilişkiler gibi konuların üzerinde durulmalı, sorular saptanarak gerekli yönlendirmeler yapılmalıdır.

Maalesef şu andaki sağlıklı sistemimizde hasta yoğunluğu hasta çocuklar üzerinde olduğundan yetersiz poliklinik sürelerinde sağlıklı çocuk kontrollerine gereken ilgi gösterilememektedir. Aileler bu açığı, büyüklerinden, arkadaşlarında internetten edindikleri bilgiler ile kapatmaya çalışmaktadırlar. İnternetten bilgi edinirken bilginin güvenirliği konusunda emin olunmalı, bilimsel sitelerden yaralanılmalıdır. Yoksa insanların kendi kişisel görüşlerini paylaştıkları siteler gereksiz ve geri dönüşsüz hataların yapılmasına neden olabilir.

Sağlıklı anne babalar ve sağlıklı çocuklarla güzel yarınlara..