Sanatın İyileştirici Gücü: Sanat Terapisi

Sanat, insanın hayal gücü ve yaratıcılığının estetik beceri yoluyla ifade edilmesi olarak tanımlanmaktadır. Yapılan arkeolojik kazılarda tarihte var olmuş ilk insanların bile duygu, düşünce ve yaşantılarını resim, heykel gibi çeşitli sanatsal yollarla ifade ettikleri görülmektedir. Bu da sanatın insan olmakla ne kadar iç içe olduğunu ve insan için ne denli önemli olduğunu gözler önüne sermektedir.

Estetik ve güzellik anlayışını ortaya koymakla birlikte insanların tüm duyu (görme, duyma, koklama, tatma, dokunma, hareket) ve duygularına hitap eden yönleriyle sanat; hem sanatı ortaya koyan sanatçı hem de sanatı takip eden birey adına bir nevi duyguları aktarma, duygudaşlık yaratma ve rahatlama aracı olmuştur.

Zaman içerisinde sanatın estetik kaygılarla gerçekleştirilmesi ya da duyguları ifade ederek rahatlama sağlamasının dışında, daha uzun soluklu psikolojik bir iyileştirme gücü taşıdığı fark edilmiş bu alanda yapılan çalışmalar sonucunda sanat terapisi ekolü geliştirilmeye başlanmıştır. Günümüzde sanat terapisi günlük yaşamın zorluklarıyla başa çıkmada ya da psikolojik problemlerin tedavisinde sıkça kullanılan bir terapi ekolü haline gelmiştir.

SANAT TERAPİSİ NEDİR?

Sanat terapisi; bu alanda eğitimlerini tamamlamış bir ruh sağlığı uzmanı eşliğinde (psikolog, psikolojik danışman, psikiyatrist), danışanların ruhsal anlamda iyileşmeleri ve kendilerini daha iyi hissetmeleri için resim, boyama, kil çalışması gibi çeşitli görsel sanat dallarını kullanan bir terapi biçimidir. Sanat terapisi bireysel terapilerde ya da grup terapilerinde, çocuklarla yapılan terapi çalışmalarında ve aile terapilerinde de aktif biçimde kullanılabilir. Sanat terapisi kişinin psikoterapi sürecinde baştan sona kullanılabileceği gibi, Bilişsel Davranışçı Terapi, Şema Terapi, Oyun Terapisi gibi yöntemlerin içerisinde de ihtiyaç duyulan noktalarda terapist tarafından uygulanabilir. 

Sanat terapisi yönteminde öncelikle duyguların sanat aracılığıyla dışa vurumu sağlanır. Bu dışavurumu yaparken sorunların hepsi sözel olarak anlatılmak zorunlu değildir. Sanat duyguları ve yaşantıları anlatma konusunda aracı rol üstlenir. Duyguları dışa vurum aşamasında dokunma, görme, denge ve hareket, koklama gibi pek çok duyu devreye girer. 

Sanat terapisinde elde edilen sanatsal ürünler aynı zamanda sembolik biçimlerde yorumlanarak ruh sağlığı uzmanı tarafından psikolojik yönden analiz edilebilir. Ortaya çıkan ürünlerin sembolik biçimlerde yorumlanabilmesi sayesinde, bilinçdışındaki içerikler de sanat terapisine yansır. Bu durumda birey kendisini duyusal, mental, duygusal, düşüncesel, davranışsal, yaşantısal ve kültürel anlamlarda daha objektif bir biçimde gözlemleyebilir. Üstelik bu gözlem hem bilinç hem de bilinç dışı düzeyde yapılabilir. Örneğin danışanın resminde genellikle siyah renkleri kullanması psikanalitik açıdan yorumlandığında genellikle karanlık, üzüntü, endişe veya depresyon gibi duyguları ifade eder. Ya da resmin kağıdın sol tarafında konumlanmış olması ise genellikle geçmişle, anne figürüyle ve kadınsı enerjiyle ilişkilendirildiği düşünüldüğünde, sanatçının geçmişle veya anne ile olan bağlantısını yansıtabilir. Danışanın çizdiği resimlere yapılan bu yorumlar genellikle danışanın bilinç dışı duygusal içeriklerini ortaya çıkarmakta oldukça etkilidir.

SANAT TERAPİSİ NE DEĞİLDİR?

Sanat terapisi, sanatı aktif biçimde kullanması nedeniyle aslında tam olarak ne olduğu konusunda kafa karışıklığı yaratabilir. Bu nedenle sanat terapisinin ne olmadığı konusu da oldukça önemlidir. Öyleyse sanat terapisi ne değildir?

Sanat kursu değildir.

Sanat terapisi, sanat kursları gibi öğretim amaçlı bir yöntem değildir. Örneğin bir resim kursu, resimlerin nasıl yapılması gerektiği üzerine öğretici çalışmaların yapıldığı ve estetik ürün yaratmanın ön planda olduğu bir yapıya sahiptir. Ancak sanat terapisinde danışanlar istedikleri materyali istedikleri gibi kullanma özgürlüğüne sahiptirler. Herhangi bir estetik kaygı içermez. Hedef danışanın iç dünyasını yansıtabilmesidir.

Sanattan anlayan veya sanatçı olan her kişi tarafından uygulanamaz.

Sanat terapisi bir psikoterapi ekolü olduğundan sanat terapisi eğitimi almış psikoterapistler tarafından uygulanabilir.

Sınırlandırıcı ve kuralcı değildir.

Danışanlar terapide mevcut olan tüm ürünleri iç dünyalarını yansıtacak şekilde istedikleri gibi özgürce kullanabilirler.

Hobi değildir.

Sanat yapılması keyif veren ve hobi olarak da kullanılabilen bir alandır. Ancak sanat terapi yalnızca hoşa giden bir etkinliği yapmak değildir. Sanat bir psikoterapi aracı olarak kullanılır. Terapi yöntemi olması nedeniyle sanat terapisi sonucunda duygu, düşünce ve davranış anlamında psikolojik iyi oluşun arttırılması hedeflenmektedir.

Her şeyin anlatılması ve konuşulmasını gerektiren  bir yöntem değildir.

Sanat terapisinde danışanlar yaşantılarının istedikleri kadarını paylaşabilirler. Sözel dışavurumum çeşitli nedenle sürdürülemediği alanlarda sanat yoluyla dışavurum sağlanır. Sanat yoluyla iç dünyanın aktarımı sağlanabilir. Bu nedenle özellikle yaşadığı problemleri anlatmakta güçlük yaşayan, duygularını bastıran kişilerde etkili bir yöntem olarak kullanılmaktadır.

SANAT TERAPİSİNDE HANGİ TEKNİKLER VE MALZEMELERDEN KULLANILANİLİR?

Sanat terapisi uygulamalarında görsel sanatlardan yararlanılır. Görsel sanatlarda kullanılan pek çok materyal de terapi esnasında kullanılır. Terapide kullanılan teknikler ve malzemeler aşağıda sıralanacaktır ancak hayal gücü ve yaratıcılığa bağlı olarak daha farklı materyaller de kullanılabilir. 

Kullanılan Teknikler:

• Boyama
• Çizim
• Kil çalışmaları
• Heykel
• Fotoğraf

Boyama, çizim, heykel gibi tekniklerle psikolojik sağaltım uygulamaları bir araya getirilerek kullanıldığından sanat terapisinin kendine has farklı yöntemleri oluşmuştur. Bu metodlardan bazıları şunlardır:

Boş Sayfa Tekniği: Bu teknikte, danışanlar boş bir sayfaya herhangi bir şey çizmeden önce, sayfayı sadece doluymuş gibi hayal ederek zihinlerinde canlandırmaları istenir. Daha sonra, sayfayı tamamen dolduracak şekilde çizim yapmaları söylenir. Bu teknik, danışanların hayal güçlerini kullanarak kendilerini ifade etmelerini sağlar.

Çizgi ve Şekil Tekniği: Bu teknikte, danışanlara belirli şekillerin veya çizgilerin yer aldığı bir sayfa verilir. Danışanlar, bu şekilleri kullanarak kendi çizimlerini yaparlar. Bu teknik, danışanların yaratıcılıklarını ve düşünsel becerilerini kullanarak kendilerini ifade etmelerini sağlar.

Temsil Tekniği: Bu teknikte, danışanların belirli bir konuyu resimleştirmeleri istenir. Bu konu, danışanın iç dünyasındaki bir sorun veya yaşadığı bir travma olabilir. Danışanlar, bu konuyu resimleyerek duygusal durumlarını anlamalarına yardımcı olurlar.

Renk Terapisi: Bu teknikte, danışanların belirli bir renk veya renk kombinasyonunu kullanarak resim yapmaları istenir. Her renk, belirli duygusal durumlarla ilişkilendirilir. Bu nedenle, danışanların seçtiği renkler üzerinden duygusal durumlarını anlamalarına yardımcı olur.

Kullanılan Malzemeler:

• Kuru/Sulu/Pastel Boya
• Guaj Boya
• Parmak Boya
• Yağlı Boya
• Tuval
• Kurşun kalem
• Kil
• Kağıt
• Doğa Ürünleri (yaprak, dal, kozalak gibi)
• Karton, renkli kağıtlar
• Makas
• Fırça
• Sim, pul
• Gazete kağıtları
• Stickerlar

SANAT TERAPİSİ KİMLERE UYGULANABİLİR?

Sanat terapisi, çocukluk çağından yaşlılık dönemine kadar her yaş grubuna uygulanabilir. Özellikle çocuklara uygulanması çok önemlidir. Çünkü çocuklar, genellikle sözel ifade ile duygularını ifade etmekte zorluk çekerler. Sanat terapisi, çocukların duygularını ifade etmelerine, streslerini atmasına ve özgüvenlerini artırmalarına yardımcı olur.

Sanat terapisi aynı zamanda, hastalık veya travma sonrası iyileşme sürecinde de kullanılır. Örneğin kanser hastaları, travma sonrası stres bozukluğu olanlar, kronik ağrıları olanlar ve diğer sağlık sorunları olanlar için sanat terapisi, tedavi sürecinde çok faydalı olabilir. Sanat terapisi, danışanlarda duygusal rahatlama, yaratıcılık geliştirme, özgüven artırma gibi birçok fayda sağlar.

Sanat terapisi, psikolojik rahatsızlıkları olan kişilere de uygulanır. Örneğin, depresyon, anksiyete, obsesif-kompulsif bozukluk ve diğer psikolojik bozuklukları olan kişiler için sanat terapisi, tedavi sürecinde önemli bir rol oynar. Sanat terapisi bu kişilerde; duygusal rahatlama, stres azaltma, duygusal yaraların iyileştirilmesi, yaratıcılık geliştirme ve özgüven artırma gibi birçok fayda sağlar.

Sonuç olarak, sanat terapisi, insanların duygusal, sosyal ve psikolojik sağlığını iyileştirmek için kullanılan bir terapi türüdür. Her yaşta insana uygulanabilir ve danışanların duygusal rahatlama, stres azaltma, anksiyete tedavisi, depresyon tedavisi, yaratıcılık geliştirme, özgüven artırma gibi birçok faydası vardır. 

Sanat terapisi, özellikle şu durumlarda kullanılabilir:

Anksiyete ve Stres: Sanat terapisi, anksiyete bozukluğu olan danışanların sakinleşmesine ve  stres seviyelerini azaltarak rahatlamalarına yardımcı olur.

Depresyon: Sanat terapisi, depresyonlu danışanların duygusal durumlarını iyileştirmelerine yardımcı olur. Aynı zamanda kendilerini ifade etmelerine, hayatlarına anlam katmalarına ve motivasyonlarını artırmalarına yardımcı olur.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Sanat terapisi, travmatik bir olaydan sonra stres yaşayan danışanların duygusal durumlarını iyileştirmelerine yardımcı olur. Danışanların travmatik deneyimlerini ifade etmelerine, stres seviyelerini azaltmalarına ve duygusal rahatlama yaşamalarına yardımcı olur.

Bağımlılık: Sanat terapisi, bağımlılıkla mücadele eden danışanların tedavisinde de kullanılır. Danışanların kendilerini ifade etmelerine, stres seviyelerini azaltmalarına ve duygusal rahatlama yaşamalarına yardımcı olur.

Otizm Spektrum Bozukluğu: Sanat terapisi, otizm spektrum bozukluğu olan danışanların iletişim becerilerini geliştirmelerine yani duygusal olarak kendilerini ifade etmelerine ve duygusal bağ kurmalarına yardımcı olur.

NEDEN SANAT TERAPİSİ ALMALISINIZ?

Bu sorunun cevabı olarak öncelikle sanat terapisi; günlük yaşam zorluklarıyla duygusal anlamda mücadele etmede, psikolojik sağlık ve sağlamlığı iyileştirmede oldukça etkili bir terapi yöntemidir. Sanat terapisinden diğer yararları şunlardır:

Kendini ifade etme ve farkındalık kazanma

Sanat terapisi, danışanların kendilerini ifade etmelerini sağlar.  Bu duygusal ifadeyi ise söze dökmek dışındaki çeşitli tekniklerle yaptırır. Bu, danışanların duygusal durumlarını anlamalarına yardımcı olur. Kendini sanat yoluyla ifade eden danışanlar sonucunda kendi duygu, düşünce ve davranışları hakkında farkındalık kazanırlar.

Stres azaltma

Sanat terapisi, stres azaltmaya yardımcı olur. Boş bir kağıda veya tuvale çizim yapmak veya boyama yapmak, stresli bir günün ardından gevşemeye yardımcı olur. Sanat terapisi aynı zamanda, stres kaynaklarını anlamaya yardımcı olarak gelecekteki streslerle baş etmeyi öğrenmeye yardımcı olabilir.

Özgüven artırma

Sanat terapisi, özgüveni artırmaya yardımcı olur. Yapılan bir çizim veya boyama, danışanın duygusal farkındalığının, duygularıyla kalabilme becerisinin artmasına kanal oluşturur. Bu farkındalıkla beraber hayatında olumlu yönde duygusal, düşüncesel, davranışsal ve ilişkisel değişimleri sağlayabilir.  Sonucunda da, danışanların özgüvenlerinin artmasına yardımcı olabilir.

Terapide esnekliğini arttırma

Sanat terapisi, esnek bir şekilde kişiye ve duruma özel olarak şekillendirilebilir. Danışanlar, kendilerini ifade etmek için daha az kural ve sınırlamaya tabii olurlar. Bu, danışanların daha rahat ve özgür biçimde kendilerini ifade edebilmelerine olanak tanır.

Yeni bakış açıları kazandırma

Sanat terapisi, danışanlara yeni bakış açıları kazandırabilir. Danışanlar, sanat terapisi aracılığıyla kendilerini ifade ederken, duyguları ve düşünceleri hakkında yeni bir perspektif kazanabilirler. Bu, danışanların hayatı daha iyi anlamlandırmalarına katkı sağlayabilir.