Sebebi Açıklanamayan Kısırlık

Çocuk sahibi olma zorluğu yaşayan hastalarımızda, standart kısırlık testlerinin yapılmasına rağmen her hangi bir sorun bulunamaması durumuna sebebi açıklanamayan kısırlık olarak değerlendiriyoruz. Başka bir deyişle herşey normal olmasına rağmen bebek sahibi olmada zorlanmak olarak tanımlayabiliriz.

Çocuk sahibi olmakta zorlanan çiftler arasında ortalama %20-25’ini bu grup oluşturmaktadır. Jinekolojik muayenede ve ultrasonografide bir sorun saptanamaz, erkek eşin sperm sonucu normal bulunur. Ancak açıklanamayan kısırlık kategorisindeki hastalarımıza laparoskopi yaptığımızda bir grup hastamızda endometriosis ve pelvik yapışıklık saptanmaktadır ve bu hastalarımız artık açıklanamayan kısırlık kategorisinden çıkıp sebebi bilinen kısırlık sınıfına geçmektedir. Dolayısı ile gerçek açıklanamayan kısırlık oranı %10-20 civarındadır.

Aslında sebep bulunamayan genel bir tabirdir. Tabiiki bir sebebi vardır ama bunu saptamak bazen çok zordur. Çünkü gebelik bir çok faktörün ve aşamanın başarı ile geçilmesi gereken bir süreçtir ve oldukça karmaşık bir olaylar zinciridir. Biraz örnek vermek istiyorum :

Gebelik nasıl oluşur, hangi aşamaların kusursuz geçilmesi gerekir;

• Hormonlar beyinden hipotalamus ve hipofiz dediğimiz merkezlerden salgılanarak yumurtalıklarda yumurta gelişimi için emir verirler.(GnRH,FSH,LH)

• Gelişen yumurta muhakkak iyi kalitede olmalı ve kusursuz genetik materyal taşımalıdır

• Bu kusursuz yumurta beyinden gelen hormonların emri ile yumurtalıklar tarafından iyi şekilde büyütülüp, olgunlaştırılıp, preantral follikül dediğimiz aşamadan olgun yumurtaya dönebilmeli ve en az 4-5 aşamadan geçerek son matürasyona hazır hale gelmelidir.

• Beyin mutlaka yeterli miktarda LH hormonunu, yumurta son olgunluğuna eriştirebilmek için doğru zamanda salgılamalı ve son matürasyon için tetiği çekmelidir. Bu tetik ne erken çekilmelidir, ne de geç...

• Follikül dediğimiz ve olgunlaştırılmış yumurtayı ihtiva eden küçük yumurtlama kistçiği yırtılarak ihtiva ettiği olgun yumurtayı tüplere doğru, fimbria dediğimiz tüp açıklığına doğru atabilmelidir.

• Olgunlaştırılan ve atılan yumurtayı karşılamakla görevli tüp ve fimbria dediğimiz organ yumurtayı yakalama görevini tam yapmalıdır.

• Bu arada doğru zamanda yapılan cinsel ilişki ile vaginaya bırakılan sperm canlı kalmayı başararak rahim ağzındaki jel halindeki mukus tabakasını yüzerek geçip rahim içine oradanda tüplere doğru gidip tüpe alınan ve rahime doğru taşınan yumurtayı bulmak zorundadır.

• Yumurtaya ulaşınca olgun yumurtanın çevresini tıpkı bir kar topu gibi saran cumulus hücrelerini geçip yumurtanın zona pellucida denilen koruyucu kalkanına yapışmak ve bağlanmayı başarabilen bir akrozom organeline sahip olan sperm bu bağlanmayı başarı ile yapabilmelidir.

• Bağlanmayı başarabilen sperm, biyokimyasal enzimlerini salgılayarak zona dediğimiz kalkanı delmeyi başarmalı ve 23 kromozom taşıyan genetik çekirdeğini yumurtanın içine koyabilmelidir.

• Anne ve baba adayının genetik çekirdekleri 23er kromozomu birleştirip 46 kromozomlu ve cinsiyet kromozomlu sağlıklı embryoyu oluşturmalı ve bölünmeye başlamalıdır. 2 hücreli hale 24. Saatte geçmelidir.

• Bölünmeye ve çoğalmaya başlayan embryo devam etmeli ve blastomer adını verdiğimiz hücre sayısı hızla artarak 64 hücreli hale dönüşmelidir. Bu dönüşümüde kusursuz nitelikte tamamlamalıdır.

• Döllenmenin 72.saatinde tüpler embryoyu rahime doğru taşıması gerekmektedir. Embryo 6. günde anne rahimine ulaşmış olmalı ve tutunmaya hazırlanmalıdır.

• Embryo ise gelişmeye devam edip genişleyerek blastokist dediğimiz forma dönüşmelidir.

• Blastokist anne rahimine tutunmayı başlatmak için koruyucu kalkanını eritmeli ve tutunma başlamalıdır.

• Rahim zarı son hazırlığını tamamlayıp tutunmaya çalışan embryoya tıpkı bir yorgan gibi sarmalı ve tutunmasına destek olmalı ve yeterli kalınlıkta olmalıdır.

• Anne rahimine tutunma başarı ile tamamlanmalı ve gebelik başlamalıdır. Gebelik başlayacak ve kanda saptanabilir gebelik hormonu üretimi oluşacaktır. Artık anne adayı için gebelik yolculuğu başlamıştır.

Kusursuz ve mucizevi embryo yolculuğu, gebelik oluşumu kısaca böyledir. Bu süreçte binlerce biyokimyasal ve moleküler olay gerçekleşmektedir. Son derece karmaşık ve bir çok aşamadan geçilen bir süreçtir. Bu aşamalarda bir sorun var ise gebelik oluşamamaktadır ve kişi gebe kalma sorunu yaşarken biz doktorlar neden gebe kalamadığını bu aşamaları açıklamaktaki güçlük ve sorunun mikroskopik düzeyde, testler ile saptanamayacak veya zor saptanacak olması nedeni ile bu duruma sebebi açıklanamayan kısırlık olarak genelleme yapılmaktadır. Mevcut kısırlık tahlilleri aslında yüzeyel ve genel bir değerlendirme sunmaktadır.

Yani :
•    Sperm sayımı
•    Rahim filmi
•    Jinekolojik ultrasonografi ve muayene 
•    Hormon tahlili  
gibi yüzeyel testler tabii ki yukarıdaki karmaşık olaylar dizisinin sağlıklı çalışıp çalışmadığını ortaya çıkaramaz. Tabii ki bir sebebi var gebe kalamamanın ancak bunu saptamak, belirlemek zordur bazı sebepler için imkansızdır.

Sebebi açıklanamayan kısırlık ve kadın yaşı :

Bunun altında yumurta kalite ve sayısındaki yaşa bağlı bozulmalar yatmaktadır. Kadın yaşı gebe kalabilmek yolunda en önemli faktörlerden birisidir. İleri yaşda olup bebek sorunu yaşayan hastalarımızda bu sebepten dolayı açıklanamayan kısırlık oranı artmaktadır ve hastalarımız 40’lı yaşlardan sonra bebek istemesine ve hiç bir sebep saptanamamasına, hormonların normal olmasına rağmen gebe kalmakta zorlanmaktadırlar. Bunun yanında yumurta kalitesini gösteren bir testte bulunmamaktadır.

Sebebi açıklanamayan kısırlık ve hafif endometriosis :

Hafif endometriosisin kadınlar arasında görülme olasılığı %25-30 civarındadır ve bunun kısırlığa yol açmadığını gösteren bir test yoktur. Endometriosisin doğasında kadınsal tüm organlara saldırmak vardır ve doğurganlık ve gebe kalabilmekte bundan nasibini almaktadır. Bu  nedenle bu hastalarımızda hafif endometriosis yerine açıklanamayn kısırlık sınıfında değerlendirilmektedirler.

Sebebi açıklanamayan kısırlık sorunu olan çiftlerin hiç bir kısırlık tedavisi görmeden kendiliğinden gebe kalma şansları nedir ?

Sebebi açıklanamayan kısırlık sorununda Tedavi Seçenekleri :

Anne ve baba adayının yaşına kısırlık süresine bağımlı olmakla beraber genel olarak :
1.    Haplar ile yumurtlama tedavisi
2.    Aşılama
3.    Tüp bebek veya mikroenjeksiyon