Senkop (Bayılma)

Kısa süreli ani bilinç kaybının ardından hızlı ve tam olarak iyileşme bayılma olarak adlandırılır.Baş dönmesi veya sersemlik gibi belirtiler presenkop( bayılma öncesi durum) olarak adlandırılır;ancak bu belirtiler bayılma ile ilgili olmayan durumlarda da olabilir.

Ani kalp durması bayılma ile karıştırılmamalıdır;ani kalp durması olan kişilerde de ani bilinç kaybı gelişir ve tıbbi yardım almaz ise kaybedilir.Fakat senkop olan kişiler kısa süre içinde çoğunlukla tedavi almadan iyileşirler.Bununla birlikte bayılma sırasında oluşan  ciddi yaralanmalar korkutucu olabilir.Kalp hastalığı zemininde gelişen bayılmalar ilerde ciddi ritim bozukluklarına sebeb olur;ileride oluşabilecek olumsuz olayların önceden tespit edilebilmesi için kesinlikle ayrıntılı kardiyak değerlendirme gerektirir.Kan şekeri düşmesi,hiperventilasyon ve epilepsi nöbetleri de kişinin kendinden geçmesine sebeb olur ancak senkop değildir.

Sıklık:Senkop toplumda sık görülür ancak bir bireyde yaşamı boyunca nadiren birden fazla atak görülür.Yaklaşık olarak insanların üçte biri hayatının bir döneminde senkop atağı geçirmiştir.Çoğu durumda bayılma yaşamı tehdit eden bir durum değildir ancak bazı hastaların altta yatan medikal problemleri vardır.Genç senkoplu hastaların %75 inde altta yatan sebeb yoktur.Senkobu olan kişilerin %35 i ,özellikle yaşlılar kendini yaralamaktadır.

Bayılma sebebleri:

Bilinçli kalabilmek için beyne sürekli oksijen desteğinin sağlanması gerekir.Kısa süreli de olsa oksijen desteği kesildiğinde senkop oluşmaktadır.

-Vasovagal senkop:Bayılmaların en yaygın tipidir,nörokardiyojenik senkop da denir.Sıvı kaybı,kanama,fiziksel ve psikolojik stres,ağrı  gibi durumlar tetikler.Kalp hızının aniden düşmesi ve/veya vücuttaki damarların genişlemesi ile kanın bacaklarda göllenmesi sonucunda oluşan hipotansiyon senkop oluşturur.Bazı hastalarda aşırı sıcağa maruz kalma,kan görme,yaralanma korkusu,aşırı ağrı vasovagal senkop gelişmesini tetikler.Diğer bazı hastalarda ise yutkunma,idrara çıkma,bağırsak hareketi ve öksürme tetikleyici olabilir.Hastaların bir kısmında bayılma öncesinde sıcak veya soğuk hissi,aşırı terleme,tünel benzeri görüş,bulantı gibi semptomlar görülebilir.

-Kalp ritim problemleri:Kalbin hız ve/veya ritmindeki bir dizi bozukluklar bayılmaya sebeb olabilir.Kalpteki uyarı: sağ kulakçık üzerinde bulunan özelleşmiş hücreler içeren sinüs düğümünden başlatılır.Elektriksel uyarı kulakçıkları geçtikten sonra özelleşmiş iletim sistemi kalbin adelesini uyarır ve düzenli  kasılma başlar.

Kalbin iletim sistemindeki çeşitli noktalarda oluşan problemler bayılmaya sebeb olabilir.Bu problemler birincil kalp ritim problemi,kalp damar hastalıkları ve ilaç etkileşimi olabilir.Sinüs bradikardisi(sinüs düğümünden uyarı çıkışında azalma),kalp blokları(iletim sisteminde durakrama-gecikme),supraventriküler ve ventriküler taşikardi senkoba sebeb olabilir.

-Kalp içinde kan akışına engel olan durumlar:Hipertrofik kardiyomyopati,aort stenozu ,mitral stenozis,kalp içi tümör,kalp içi pıhtı oluşumu  gibi kalp içinde kan akıma engel oluşturan hastalıklar senkoba sebeb olabilir.Özellikle efor sırasında bu hastalıklara sahip olan kişilerde bayılma görülebilir bu durumun ciddi olduğunun göstergesidir.

-Ortostatik hipotansiyon:Oturur pozisyondan ayağa kalkınca kanın yerçekimi etkisi ile bacaklarda göllenmesi ve atardamarlarda kanın azalması sonucunda kan basıncı düşer.Bunun şiddetli olması durumunda beyne kanın az gitmesi sonucunda bayılma görülür.

Ortostatik hipotansiyona bazı hastalıklar ve ilaçlar sebeb olabilir;kan veya sıvı kaybı,bazı antidepresanlar,tansiyon ilaçları,opiat ilaçlar bunlardan bazılarıdır.Parkinson,şeker hastalığı,amiloidozis,shy-drager sendromu,karotis sinüs hipersensivitesi ve aşırı alkol tüketimi de ortostatik hipotansiyona sebeb olur.

Senkop Tanısı:

Senkop tanısı koymak için üç ana yol vardır:tıbbi hikaye,fiziksel muayene,kardiyak testler.Tıbbi hikaye ve fizik muayene tüm hastalara gereklidir,bazı hastalarda kardiyak testler gerebilir.

Tıbbi hikaye:Senkop öncesinde,senkop sırasında ve sonrasında oluşan semptomlar hakkında bilgi toplamak tanı hakkında fikir verir.Senkop önesinde bulantı ve terleme olması vasovagal senkop olabileceğini düşündürür.Buna karşılık herhangi bir işaret olmadan ani bilinç kaybı kalp ritim problemi şiddetle düşündürür.Egzersiz sırasında senkop gelişen kişilerde ise öncelikle aort stenozu ve hipertrofik kardiyomyopati düşünmek gerekir.Kişinin önceki sağlık durumu,kullandığı ilaçlar hakkında bilgi toplamak gereklidir.Anormal vücut hareketleri ve kasılma ile birlikte bilinç kaybı var ise epilepsi nöbeti düşünmek gerekir.

Fizik Muayene:Tüm hastaların rutin kardiyak muayeneleri klinisyen tarafından yapılmalıdır.Kalp ritim bozukluğuna bağlı senkop muayede saptanabilir.Ortostatik hipotansiyona bağlı senkobun tanısını koymak için oturur durum da ve yatarken kan basıncı ölçülmelidir.Aort darlığı ve hipertrofik kardiyomiyopati kalp seslerinin muayenesi sırasında saptanabilir.Karotis arter masajı yaparak nabız düşüklüğü oluşuyorsa karotis sinüs senkobu tanısı koyulur.

Testler:

-Elektrokardiyografi(EKG):Bayılması olan tüm hastalara mutlaka yapılmalıdır.EKG kalpteki elektriksel aktivitenin resmini gösterir.Hastaya hiçbir zararı yoktur.Normal EKG,bayılmanın kalp ritim probleminden olmadığı anlamına gelmez.Kalp ritim problemleri kısa süreli olduğu için o anda EKG normal olabilir.

-Ritim monitör:utin EKG de problem saptanmadı ise evde veya hastanede ritim izlenmesine imkan verir.24-48 saat izleme imkanı veren holter monitör ve daha uzun süre izleme imkanı veren loop recorder lar kullanılabilir.

-Ekokardiyografi:Bir nevi kalbin ultrasonografisidir;yapısal anormallikleri saptamamıza imkan verir.

-Tilt table test:Vasovagal senkop tanısı koymak için gerekli olan testdir

-Elektrofizyolojik çalışma:Kalp ritim problemine bağlı olduğu düşünülen senkoplu hastalarda yapılmalıdır.

-Efor Testi:Özellikle efor sırasında senkop tanımlayan hastalara gereklidir.

Tedavi:

Vasovagal senkop tanısı koyulan kişilerde öncelikle sıvı ve tuz alımı artırılmalıdır.Bacaklara veya kollara uygulanan izometrik ters basınç manevraları ile senkop gelişeceği anda kan basıncının yükselmesine sebeb olabilir.Birçok ilaç vasovagal senkop tedavisinde kullanılmaktadır ancak etkin tedavisi yoktur.Semptomatik ve yaralanma riski olan vasovagal senkoplu hastalarda kalıcı kalp pili düşünülebilir.

Vasovagal senkop ve ortostatik hipotansiyonu olan hastalarda,ayağa kalkmadan önce bacaklara masaj uygulaması,elastik çorap gibi ortostatik training egzersizleri faydalı olabilir.