Şiddet Haberlerinde Medya Dilinin Etkileri

Sosyal bir varlık olan insan; dünyada, kendi toplumunda neler olup bittiğini merak ediyor ve bilmek istiyor.

Modern toplumda bir parçamız haline gelen kitle iletişim araçları bizi birçok konuda bilgilendiriyor ve yönlendiriyor. Dolayısıyla bizlerin ruh sağlığını yoğun derecede etkileyen bu araçlarda medyanın dili, haberleri verme biçimi oldukça önemli.

Teknolojinin gelişmesiyle internetten, sosyal medyadan gündem takip edilebilse de ana haber bültenlerinin önemi toplumumuzda devam ediyor ve kişileri belli bir an için de olsa bireysellikten çıkarıp toplumsallığa sürükleyebiliyor. Haberin verilme süresi, kullanılan görseller, kullanılan dil gibi birçok etken bizlerin hangi yönde etkileneceğini de belirliyor.

Zaman zaman bizi korkutan/ cesaretlendiren; harekete geçiren/köşemize çekilmemize sebep olan medyanın dili bizleri olumsuz anlamda nasıl etkiliyor, bu etkileri en aza indirgemek için neler yapabiliriz daha yakından ve ayrıntılı bir biçimde bakalım.

 

1. Yoğun empati kurulabilir

 

Kitle iletişim araçlarında oldukça ayrıntılı bir şekilde verilen şiddet, taciz, afet vd. haberler insanlarda ikincil travmaya sebep olabilir. İkincil travmada kişi direkt olarak bir olaya maruz kalmaz, ancak gördüğü duyduğu şeylerle olayı sanki kendisi yaşamışçasına hislere sahip olur ve o yönde tepkiler geliştirir.

 

Medyada; yaşanan olumsuz olayın ayrıntılı akışı, maruz kalanın görüntüleri, suçlu ve maruz kalan arasındaki ilişki ve benzeri şeyler ayrıntılandırıldıkça bu travmanın oranı artacaktır ve kişi maruz kalanla yoğun empati kurarak sanki kendisi yaşamış gibi benzer duygu ve düşüncelere sahip olacaktır.

 

2. Travmalarımız tetiklenebilir

 

Bizlerin de direkt maruz kaldığımız ya da bir yakınımızın maruz kaldığı olaylardan dolayı travmalarımız olabilir.

 

Belki daha taze olan belki de henüz iyileşme aşamasında olan travmalarımız yukarda bahsettiğim şekilde verilen haberler dolayısıyla tetiklenebilir ve daha yoğun yaşamamıza ya da ilerlediğimiz süreçte başa dönmemize sebep olabilir.

 

3. Şiddeti meşrulaştırabilir, şiddet eğilimi olan kişilere dayanak olabilir

 

Benzeri oldukça çok olan bu iki görselde verilen detaylar; okuyucular, izleyiciler için şiddette sebepler olabilirmiş algısı yaratıyor.

 

‘'Aynı evde kaldığı’’ vurgusu şüphelinin/katilin suçlanmasından ziyade şiddete maruz kalanın/hayatını kaybedenin suçu varmışçasına bir algı yaratabiliyor. Ya da diğer örnekte olduğu gibi ‘’Beni aldattı’’ cümlesi, bu cinayetin işlenmesi için haklı sebeplerin olabileceği düşüncesini yerleştirebiliyor.

 

Ortadaki suça odaklanmak yerine sebeplerine -hiçbir cinayetin nedeni olamaz- odaklanarak algıyı çok farklı noktalara çeken bu haberler maalesef yaşanan, yaşanacak olan şiddetleri meşrulaştırabiliyor. Bunun yanı sıra, benzer olayı yaşayan bir kişi -partneri tarafından aldatılan- yapması gereken şey şiddet uygulamak hatta partnerini öldürmekmiş gibi bir düşünceye sahip olabiliyor ya da hali hazırda şiddet uygulayan bir kişi bu şekilde verilen haberler dolayısıyla yaptığının haklılığını savunabiliyor.

 

4. Toplumsal bağları zayıflatabilir

 

Doğduğumuz, büyüdüğümüz ve yaşamaya devam ettiğimiz topluma az ya da çok bir şekilde bağlıyız.

 

Topluma vermemiz gerektiğine inandığımız ve toplumdan almayı beklediğimiz belli başlı şeyler var, bunlar herkes için değişebilen kişisel şeyler. Günden güne artan travmatik haberler topluma olan güvenimizi ve inancımızı zedeleyerek toplumla aramızdaki bağı zayıflatmaktadır.

 

Topluma karşı kuşku ve korkunun hakim olduğu hislerle, düşüncelerle hayata devam ettikçe zaman zaman kendimizi ait hissedemediğimiz anlarımız olacak ve bu da maalesef kopukluklara sebep olacaktır.

 

Neler Yapılabilir?

 

- Medya kuruluşları tarafından olayın haber değerine dikkat edilmelidir.

 

- Habere her yaştan kesimin maruz kalacağı göz önünde bulundurularak çalışmalar yapılmalıdır.

 

- Verilen haberleri dramatize etmekten ziyade 5N1K sorularına yanıt vermeye özen gösterilmelidir.

 

- Afet, terör, saldırı, taciz vd. olaylarda kişilerin mahremiyeti göz önünde tutulmalıdır, bunlara maruz kalan insanları istismar etmekten kaçınılmalıdır.

 

- Travmatik haberlerde seçilen dile özen gösterilmeli.

 

- Çoğu davranışı izleyerek, duyarak da öğrenebileceğimizi unutmamak gerekir ve verilen haberlerde şiddet olaylarını açık açık yayınlamaktan kaçınılmalıdır.

 

- Bunların yanı sıra izleyicilerin de bilinçli olması ve kendini etkileyebileceğini bildiği haberlere maruz bırakmaması, zarar verici haberlerin yayınlandığını fark ettiğinde de gerekli yerlere şikayetini bildirmesi önemlidir.