SIK RASTLANAN GEBELİK ŞİKAYETLERİ

Gebelik fizyolojisine bağlı annede hem fiziksel, hem hormonal, hemde biyokimyasal birçok değişiklik olmaktadır. Bazı şikayetler belli dönemlerde ön planda olmakla beraber kimi tüm gebelik boyunca görülebilir. Yine de bu konuyu ele alırken, gebeliği incelediğimiz üç aylık süreçlere göre şikayetleri irdelemek daha akılda kalıcı olacaktır.

Birinci trimesterde erken gebelik bulguları şikayet olarak algılanır. Halbuki bunlar annenin gebeliğe alışma sürecindeki tüm değişikliklerin sonucudur. Bunlar kasık ağrısı, aşırı yorgunluk, uyku hissi, bulantı, kusma, sıcaklık hissi, sık idrara çıkma, kabızlıktır.

İkinci üç aylık dönemde en sık bel ağrısı ve bacaklarda kramp görülür.

Üçüncü trimesterde ise mide yanması, varisler, hemoroidler (basur), ayaklar, ayak bileği ve el parmaklarında şişme ve idrar kaçırma en sık gebelik şikayetleridir.

 

ERKEN GEBELİK BULGULARI

Adet gecikmesi olduktan sonra ilk hissedilen gebelik bulguları, aşırı yorgunluk, uyku hissi, göğüslerde dolgunluk ve hassasiyet, karında şişkinlik ve gerginlik, sık idrara çıkma olup bunlar normal kabul edilir.

Diğer erken gebelik bulguları arasında olan bulantı-kusma, bağırsak alışkanlıklarında değişiklik, kasıklarda ağrı ve kramp, aşerme ve baş ağrısının şiddeti belli derecenin altında ise hastalık bulgusu kabul edilmez.

KASIK AĞRISI

Gebeliğin erken döneminde hormonal değişiklere, ilerleyen gebelik haftalarında ise rahimin büyümesine bağlıdır. Kasık ağrısının sıklaşma, şiddetlenmesi, düzenli olması veya kanamanın eşlik etmesi durumunda düşük tehtidi veya dış gebelik şüphesi akla gelmeli ve ayırıcı tanı için ileri tetkikler yapılmalıdır.

AŞIRI YORGUNLUK, UYKU HİSSİ

Erken gebelik döneminde en sık rastlanan şikayet, aşırı yorgunluk ve uyku hissidir. Gebeliğin bir çok değişikliği sonucu oluşur. Tansiyon düşmesi, kan şekeri düşmesi, progesteron hormonal etkileri, metabolik değişiklikler ve gebeliğin fizyolojik kansızlığı bu nedenler arasındadır. Doktorunuzla görüşerek ek tetkik, vitamin desteği veya demir takviyesi gerekip gerekmediğini tartışmalısınız. İşyerinde veya evde yardım tekliflerini reddetmeyin. Düzenli ve sağlıklı beslenin, sıkça dinlenin ve uykusuz kalmayın. Yorgunluk hissinin size veya bebeğe bir zararı yoktur, ancak henüz gebe olduğunuzu söylemediğiniz ortamlarda hayatınızı zorlaştırabilir.

BULANTI, KUSMA

En sık şikayetlerdendir. Bazen sadece bulantı, bazen buna eşilk eden kusma şeklindedir. İlk 12 haftada gebelerin yaklaşık yarısında kusma, %80’den fazlasında da bulantı görülür. Günün her saatinde olabilir. Bazen gün boyu devam eder. İlk trimesterde kilo almanız bebeğin gelişimi için gerekli değildir. Bu yüzden, bebeğinize zararı yoktur. Sıklıkla ilk 12 haftadaki hormonal değişiklere bağlıdır. 16-20. hafta arasında geçer. 0n gebeden birinde 20.haftadan sonra da devam edebilir. Çok şiddetli formu (hiperemezis gravidarum) tedavi, hatta hastaneye yatış gerektirebilir.

Birçok faktör gebelikte bulantı-kusma şikayetleri açısından riskinizi arttırabilir:

• önceki gebelikte bulantı-kusma öyküsü

• ailede gebelikte bulantı-kusma öyküsü olması

• araç tutma öyküsü

• östrojen içeren hap kullanırken bulantı öyküsü

• obez olmak (VKI≥30)

• stres

• çoğul gebelik

• ilk gebelik

İlk olarak öğün miktarını arttırıp daha az, ama daha sık yemek yiyin. Tercihan, kuru, katı ve karbonhidrattan zengin (ekmek, kraker, yağsız pilav ve makarna, haşlanmış patates) gıdalar tüketin. Yağlı yiyeceklerden uzak durun. Sıcak yemekler daha çok koktuğu için soğuk gıdaları tercih etmek mantıklıdır, çünkü koku da bulantıyı uyarır. Aç karnına çiğ yemek, örneğin salata, meyve gibi şeyler yemeğin. Suyu tok karnına ve azar azar için. Şekerli içecekler de bulantıyı uyardığı için önerilmez. Dinlenmeyi ihmal etmeyin çünkü yorgunluk bulantıyı şiddetlendirir. Mutlaka bir uğraş bulun. Sadece mide bulantısı-kusmaya konsantre olmanızın size bir faydası olmayacaktır. Yardım alabilirseniz yemekleri bu sürede başkası yapsın ki siz kokudan uzak durabilesiniz. Karını sıkan kıyafetler de giymeyin. Bol ve rahat şeyler giymeye dikkat edin. Bu işe yaramazsa, B6 vitamini 25 mg günde 3 defa önerilir. Ağızdan hiç gıda tüketilemez duruma gelirseniz hastaneye yatıp damaryolundan tedavi olmanız gerekir.

Mutlak doktorunuza başvurmanız gereken durumlar şunlardır:

• idrarınız çok koyu renk ise veya 8 saatetn fazladır idrara çıkmadıysanız

• 24 saat boyunca ne yerseniz veya içerseniz kusuyorsanız

• ayakta dururken şiddetli halsizlik, baş dönmesi veya göz kararması hissediyorsanız

• karın ağrınız varsa

• ≥38 o C ateş olursa

• kanlı kusma gelişirse

 

SICAKLIK HİSSİ

Gebelikte vücud ısısı normale göre bir derece artar. Hem hormonların hem de hızlanan metabolizma sonucu cilde olan kan akımının artışının bunda rolü vardır. Bu yüzden terleme ile daha fazla su kaybedersiniz. Rahatlamak için daha doğal dokusu malzemelerden yapılmış rahat kıyafetler giyin. Bunlar hem daha fazla ter emer, hem de cildin nefes almasına izin verir. Oda ısısını düşürün. Sık duş alın.

SIK İDRARA ÇIKMAK

Erken gebelik bulgularından biridir. Tüm gebelik boyunca da devam edebilir. Büyüyen rahimin mesaneye basısına bağlıdır. Gebelik sonlarına doğru da bebeğin önde gelen kısmının ki sıklıkla baştır basısı etkendir.

Ne yapabilirsiniz? Gece uyanmanıza neden oluyorsa geç saatlerde bir şey içmemeye çalışın. Bazen gebeler tuvalette mesanelerini tam boşaltamaz. Özellikle son dönemde tuvalette oturduğunuzda, öne-arkaya doğru hareket ederek mesaneyi tam boşaltabilirsiniz.

Ne zaman yardım almalısınız? İdrar yaparken yanma, kanlı idrar, idrar yaptıktan hemen sonra hala idrar yapma hissi varsa enfeksiyon olabilir. Bol su içerek idrarın yoğunluğunu azaltın ve doktorunuza haber verin.

KABIZLIK

Gebeliğe bağlı hormonal değişiklikler erken dönem de kabızlık da yapabilir. Önleyici olarak, tam buğday, meyve, sebze, kuru fasülye, mercimek gibi bol lifli yiyecekler tüketin. Düzenli egzersiz ile dolaşımını arttırın. Bol su için. Demir ilaçları da kabızlık nedeni olabilir. Ancak gebelikte demir takviyesi olmazsa olmazdır. Piyasada birçok alternatif olduğundan başka bir demir ilacına geçerek deneyebilirsiniz.

İKİNCİ TRİMESTER

BEL AĞRISI

Nedenleri:

• Rahim büyüdükçe, vücud ağırlık merkezini dengede tutmak için, bel kavsinin artması.

• Leğen kemiklerini birarada tutan ve omurgadaki bağlarda gevşeme

• Omurga etrafı kasların spazmı

Önlem olarak her gün hatırlamanız gerekenler şunlardır:

• ağır eşya kaldırmayın

• yerden bir şey alırken dizlerinizi kırarak, sırtınız dik olmalı

• dönme hareketini omurganızdan değil bacaklarınızla yapın

• topuksuz ayakkabı giyin ki ağırlığınız yere basarken eşit dağılsın

• otururken ayaklarınızı yüksekte tutmaya çalışın, altına destek alın

• eşya taşımanız gerekirse ikiye bölüp iki taraflı taşıyın

• otururken sırtınız düz olmalı ve arkadan desteklenmeli

• yeteri kadar dinlendiğinize emin olun, özellikle son dönemlerde

Yatak döşeğiniz sert olursa daha az sırt ağrısı çekersiniz. Karın kaslarınız güçlendiren egzersizler sırt ağrısına da iyi gelecektir. El ve dizlerinizin üstünde kutu pozisyonu alın. Dizler kalçanın, eller omuzun altında, el parmakları öne uzanıyor olmalı, sırtınız düz olarak yere paralel olmalı. Karın kaslarını içe çekin ve sırtınız tavana doğru yükseltin, gövdeniz kamburlaşırken başınızı öne doğru gevşek bırakın. 3-5 saniye böyle kalıp ilk pozisyona dönün. Sırtınız hiç boşta kalmamalı, hep düz pozisyona geri dönmeli. Bu hareketi 10 defa tekrarlayın ritmik olarak sırtınızı yapabildiğiniz kadar yukarı kaldırın her seferinde. En çok önerilen suda egzersiz ve sırtüstü yüzmedir. Masajın da faydası vardır.

BACAKLARDA KRAMP

Ani, keskin ağrılı kasılma şeklindedir. Sıklıkla dizaltı kasları veya ayaklarda görülür. En sık, geceleri oluri hatta, uykudan uyandırır. Nedeni tam belirlenmemiştir. Krampları önlemek için düzenli, hafif, özellikle ayak bileği ve bacak egzersizleri önerilir. Böylece, dolaşımınız iyileşecek ve kramplar önlenebilecektir. Şu egzersizi uygulayabilirsiniz: Ayaklarınızı 30 defa uzatıp gerin, ayağınızı saat yönünde ve aksi yönde 8 defa çevirin

ÜÇÜNCÜ TRİMESTER

MİDE YANMASI

Çeşitli nedenlere bağlıdır:

• Yavaş mide boşalması

• Hormonal etki (progesteron, motilin)

• Rahimin büyümesine bağlı mideye yaptığı mekanik bası

• Azalmış yemek borusu alt ucu kas tonusu

Gebeliğin her döneminde gelişebilir. Sıklıkla 27. haftadan sonra gelişir. Daha önce mide sorunu olanlarda daha erken gelişebilir. Önceki gebeliğinde bu şikayeti olanlarda tekrarlama riski artar. Yanma hissi, göğüs kafesine de yansır. Mide yanması ayrıca, karında şişkinlik, hazımsızlık, bulantı ve kusma hissi de uyandırır. Yeme alışkanlıkları ve yaşam tarzı değişiklikleri ile önlem alabilirsiniz. Sağlıklı beslenin. Öğünleri daha sık, ama az miktarda tutun. Dik pozisyonda yemek yiyin. Gece yatmadan en geç 3 saat önce yemek yemiş olun. Yağlı yiyeceklerden uzak durun. Sigara ve alkolden uzak durun. Gebelikte güvenle kullanabileceğiniz ilaç şeçenekleri (antiasidler, proton pompa inhibitörleri: ranitidin, omeprazol) de vardır.

VARİSLER

Toplar damarlardaki genişlemelere ‘varis’ denir. En sık bacak damarlarında görülür. Dış genital bölgede de olabilir. Sıklıkla doğum sonrası gerilerler. Uzun süre ayakta kalmaktan kaçının, bacak bacak üstüne atarak oturmayın, çok kilo almaktan kaçının, mümkün olduğunca bacakları yukarı kaldırarak oturmaya çalışın, varis çorabı giyin, yatarken bacaklar yukarda olsun, yürüyüş, yüzme ve ayak hareketleri ile dolaşımı hareketlendirmeye çalışın.

HEMOROİD (BASUR)

Kalın barsağın son kısmı ve makat etrafında genişleyen toplar damarlara ‘hemoroid’ denir. Gebelerde hormon etkisiyle damarlar daha gevşek olma eğiliminde olduğundan daha sıktır. Ele gelen kitle, kaşıntı, ağrı, hassasiyet, kanama, dışkılamada ağrı ve rahatsızlık, kanlı gaita ve sonrasında akıntı şikayetlerine neden olurlar. Sıklıkla doğum sonrası gerilerler.

Kabızlık, hemoroide neden olabilir. Bazı yaşam tarzı ve diyet değişiklikleri ile hemoroidleri geriletir ve önlersiniz. Bol lifli yiyecekler olan tam buğday, meyve ve sebze tüketin. Bol su için. Böylece kabızlığı önlersiniz. Uzun süre ayakta kalmayın. Dolaşımı hareketlendirmek için düzenli egzersiz yapın. Ağrı varsa buza sarılı bez uygulayabilirsiniz. Ele geliyorlarsa kayganlaştırıcı jel ile nazikçe geri itebilirsiniz. Çok fazla ıkınmamaya çalışın. Makat temizliğini ıslak mendil ile yapın. Makatı sürtme hareketi ile değil, nazik dokunuşlar ile temizleyin. Makat etrafi ağrı ve yangıyı alacak kremler kullanılabilir.

AYAK BİLEĞİ, AYAK VE EL PARMAKLARINDA ŞİŞME

Gebelikte vücud hormonların etkisiyle daha çok su tuttuğu için ayak bileği, ayaklar ve el parmaklarında sıklıkla şişme olur. Gün sonuna doğru vücudun alt kısımlarında ekstra su birikimi olur, özellikle hava sıcaksa veya çok uzun süre ayakta kalırsanız. Gün içinde yavaşça gelişen bu şişkinliklerin bir zararı yoktur. Sadece rahatsızlık uyandırır.

Önlem olarak ya da olan ödemi rahatlatmak için uzun süre ayakta kalmaktan kaçının. Rahat ayakkabılar giyin. Mümkün olduğunca ayaklarınızı uzatın. Günde bir saat kalp seviyesinden üstte olarak ayaklarınızı yükseltin. Ayak egzersizleri ayaktayken de otururken de yapabilirsiniz.

Ellerde, yüzde veya ayaklarda ani şişme olursa doktorunuza başvurun. Gebelikte hipertansiyon hastalığının bulgusu olabilir.

İDRAR KAÇIRMA

Hem gebelik hem de lohusalıkta sık rastlanan bir şikayettir. Gebeler özellikle karın içi basınç artışına neden olan gülme, öksürme, hapşırma, merdiven çıkma, otururken aniden ayağa kalkma gibi eylemler sırasında idrar kaçırır. Bu durum geçici olabilir, çünkü mesane etrafını döşeyen kaslar doğuma hazırlandığından hafif gevşeyebilir. Bu bölgedeki kas gücünü arttıran egzersizler gebelikde de önerilir.

SONUÇ

Gebelik dinamik bir süreçtir. Erken dönemde değişiklikler daha belirgin olduğundan şikayet sıklığı fazladır. Nelerin sizi alarme etmesi gerektiğini doktorunuzla görüşmelisiniz. Gebeliğin ikinci yarısı kısmen daha rahat geçer. Son üç ayda, rahimin iyice büyümesi sonucu, kitle ve basıya bağlı şikayetler daha sıktır.