Şizofreni Nedir?

Şizofreni kişinin duygu düşünce ve davranışlarını etkileyen yaşam boyu tedavi gerektiren ciddi bir ruhsal hastalıktır. Şizofreni hastası gerçeği anlayamaz; insanlar, hatta arkadaşları, aile üyeleri ile bile etkileşiminde ciddi stres yaşar. Ayrıca hastalık tedavi edilmediğinde kendiliğinden iyileşmez gittikçe daha kötüye gider ve kişi hastalıklı geçirdiği dönemde yapması gerekenleri yapamaz en sonunda bağımsız yaşayamaz hale düşer.

Tüm bunlara rağmen şizofreni tanınarak, ilaçları iyi düzenlenerek sağlanan tedavi ile, etkili ve tam olarak tedavi edilebilir. Etkin tedavi ile kişi bağımsız yaşayacak hale gelir  eğitimini tamamlar işe girer diğer insanlarla ve ailesi ile sosyal diyalogunda  sapmalar ve sorunlar olmadan huzurlu  yaşar.

      Şizofreninin başlangıç belirtileri:

     Şizofreni de en önemli konu tanı konulması ve tedavi alımının sağlanmasıdır. Şizofreninin erken ve geç tanınması  başlangıç belirtilerini ve genel belirtilerini  iyi anlamaktan geçer.

  Şizofreni hangi yaş diliminde başlar?

  Şizofreni genelde ergenliğin sonları  ergenlik erişkinlik geçişinin erken döneminde başlar.Bir başka deyişle   16 yaşı ile 22 yaşı  arası dönem en erken başlama yaşıdır. Bu dönemde tanı konulmasını zorlaştıran psikososyal etmenler vardır.  Ergenlik döneminde normalde bazı davranış sorunları olması erken erişkinlik döneminde ise  kişinin hayatının en zorlu döneminde olması ile şizofren belirtileri ortama ve çevresel faktörlere bağlanabilir.Sonuçta erken tanı atlanır.

  Erken tanı ve genel tanı alma aşaması şizofreni seyrindeki en önemli konudur. Burada aksama olmaması genelde kişinin ve yakınlarının şizofreniyi tanıyabilmesi gerekir.  Özellikle ailede şizofren bireylerin olması gibi durumlarda şizofreni  belirtilerinin gözlenmesi durumunda   mutlaka bir psikiyatrik muayene gerektiğinin önemini vurgulayalım.  

         Şizofreni yaşamın herhangi döneminde de başlayabilir Kadınlarda  daha geç başlangıç sözkonusudur.

 

    Şizofreni hastalarının ilk  aldığı tanı Psikoz tanısıdır. (  Kavram yazının devamında açıklanacaktır.) Kişinin düşüncesinde ve duygularında tedrici değişiklikler olur. Sosyal   işlevselliğinde bozulmalar olur.  Daha somut hale getirirsek kişi içine kapanır  insanlarla daha az  ve temkinli konuşur ketum davranır  çekingen  gibidir ve okul başarısı düşer ve acı çeker. Üstte anlattığımız gibi bu başlangıç belirtileri  kişinin ergenlik ve stresli yaşam döneminde oluşur dışarıdan anlaşılmaz yada strese bağlanabilir. Bu nedenle  çoğu kezde hakettiği dikkat ve incelemeyi bulamaz. Sonuçta  profesyonel gözle ele alınmazsa gözden kaçar.  Bunun için  tanının önemini bir kez daha vurgulayalım.

 

Şizofreni belirtileri nedir ?

  Şizofreni belirtileri   3 öbeğe ayrılır.  

•    Psikotik belirtiler 

•    Negatif belirtiler 

•    Bilişsel belirtiler 

 Kavramlar :

  Hezeyan (Delüzyon  sabuklama) Kişinin gerçekte olmayan bir duruma  inanması ile ortaya çıkan düşünce bozukluğudur.  Örnek annesinin gerçek olmadığı ve düşmanlarının kılığına girmiş bir sahte olduğunu düşünmesi  gibi.

  Halüsinasyon : ( sanrı ) Algı sisteminin gerçekte olmayan algıları algılaması ve veya algılamaması  ile ortaya çıkan algı bozukluğu  örneğin odasında gerçekte olmayan kişileri var olarak görmesi

 

 Psikotik belirtiler Nelerdir ?

  Psikoz kişinin gerçeğe tutunamaması ve  gerçeği tam olarak değerlendirmesinin bozulması  olarak tanımlanır.  Kavram daha da açılırsa  psikozda algı değişimi düşünce değişimi ve bozulması davranış bozulması vardır. Algı kendi içinde işitme görme dokunma koku ve tat alma olarak alt kısımlara ayrılır  Algı bozulması  bu alanların tümünde olabilir.(iç organlarının çalındığını sanmak gibi.)

  Bu bozulmaların sonucunda  şu belirtiler ortaya çıkar 

    Algı bozulmasında  halüsinasyonlar düşünce bozulmasında  hezeyanlar ve düşüncenin genel olarak  bozuk çalışması   ortaya çıkabildiği gibi ayrıca düşünce genel olarak bozulur fakirleşir.

   

 

Şizofrenide negatif belirtiler nedir ?

   Kişinin istekliliği girişkenliği  kısacası motivasyonunda  değişiklik oluşur; gündelik hayatında   keyifle yaptığı etkinliklerinde  etkileşimlerinde  değişme, içe kapanma, insanlardan uzaklaşma, duygularını ifadede zorlanma, genel işlevselliğinde azalma ile kendini gösterir. 

  Bunların sonucunda şu belirtiler ortaya çıkar

    Kişi duygularını ifade edemez sanki duygusuz muş gibi görülür. Yada hiç bir şeyden etkilenmiyor ve ilgilenmiyor gibi. Dışında ne olup bittiğinden ziyade daha farklı  iç gündemi vardır. Sosyalitesinde büyük bir değişme olur  daha az konuşur içine kapanır planlama yapmaz.  dolayısıyla  bir okulu bitiremez. hayattan zevk almaz   konuşması azalır. 

   Şizofrenide  bilişsel belirtiler nedir ?

    Dikkat konsantrasyon ve bellek işlevleri bozulur. Bu bozulma  konuşmaya yeni şeyler öğrenmeye ve insanlarla etkileşime yansır Sonuçta karar verme yargılama mekanizmaları bozulur dikkat  iç gündeme koşut bazı noktalara saplanır.

 

 Kimlerde şizofreni olması beklenir.Şizofrenide risk faktörleri nelerdir?

   Herkeste her yaşta olabilir.  yaşam boyu şizofreni olma riski yüzde birdir.

  Genetik faktörler: Şizofreninin genetik tarafı vardır. yapılan araştırmalarda  şizofreni genetiğinin tek bir gen üzerinden yürümediğini ortaya koyar. Genetik şizofreni yatkınlığı gibi çalışır 

   Çevresel faktörler: Çevresel faktörler yatkın kişilerde  daha etkili olur.  Örneğin  stresli  bir ortamda yaşama  gibi.

   Beyin yapısı  ve fonksiyonlarında  değişiklikler :Beyin iç yapısında  çalışmasını etkileyen bazı nörotransmitter denen kimyasal maddeler( özellikle dopamin) vardır. Bunların derişimi  ve dağılımında değişiklikler şizofrenide etkili bulunmuştur. Doğum öncesi dönemde gelişen sinirsel bağlantılar ve devreler şizofrenide farklı olarak bulunmuştur. Doğum öncesi geçirilen viral enfeksiyonlar bu durumlardan sorumlu tutulmuştur.  Ergenlik döneminde beyinde sinirsel bağlantı  değişimleri olması nedeniyle de şizofreni belirtilerinin ortaya  çıkması sıktır.

    Şizofreni  tedavisi:

•      İlaç tedavisi

•      Psikososyal   yaklaşımlar 

•      Aile eğitimi ve ailenin tedaviye katılması

•      Tüm bu yaklaşımlarda koordinasyonu

 

 

 Şizofreni hastası olabileceğini düşündüğünüz bir sevdiğimiz için ne yapmalıyız?

  Şizofreni hastalığının   düzenli sürdürülen tedavi ve  ilaçlarının iyi düzenlenmesi durumunda  etkili ve tam tedavisi mevcuttur.Onun için yapacağımız her şey hayati önemdedir. Bunun önünde bazı zorluklar vardır. 

   Hastanın içgörüsü olmadığından durumunu tam olarak doğru anlayıp değerlendiremez. Hasta olmadığını düşünebilir tedaviyi reddedebilir. Hastanın stresli içine kapanık yoğun duygusal tepkiselliği ve kendisini anlamamasından dolayı bizler  empatik olarak hastayı yanlış anlayabiliriz.  Yaşam olayı etkilenmesi, gelip geçici bir durum olarak değerlendirebiliriz.. 

    Bunun için mutlaka profesyonel yardım alınması gerekir. Şüpheli belirtileri var olduğu düşünülen bireylerin mutlaka psikiyatrist muayenesi gerekir.