Sorularla Covid Aşısı

1.Koronovirüsler nedir? Neden önemlidir?

İnsanlık var olduğu sürece virüslerin enfeksiyon yapmaları riski vardır. SARS-CoV-2 virüsünün insan yapımı bir virüs olduğunu ileri süren komplo teorileri ortalıkta dolaşmakta. Bunun doğru olmadığı , genom diziliminin doğal olduğu ve insan eliyle yapılamayacak düzeyde iyi dizayn edilmiş bir virüs olduğu ispatlanmıştır. Bu tür komplo teorileri hastalıkla mücadele enerjisini, disiplinini azaltmaktadır. Tarihte viral pandemi yapan pek çok salgın görülmüştür. 1918-1920 yılları arasındaki İspanyol gribinde 50 milyon insan ölmüştür.

Koronavirüsler, hayvanlarda veya insanlarda hastalığa neden olabilecek büyük bir virüs ailesidir. Bu aileden olan SAR-CoV-2 virüsü Yeni  Koronavirüs Hastalığına (COVID 19) neden olur. Yeni Koronavirüs Hastalığı  (COVID-19), ilk olarak Çin’in Vuhan Eyaleti’nde 2019 yılı Aralık ayının  sonlarında solunum yolu belirtileri (ateş, öksürük, nefes darlığı) gelişen bir  grup hastada görüldü. İlk olarak 13 Ocak 2020’de tanımlandı. Dünya  Sağlık Örgütü (DSÖ), 11 Mart 2020'de, yeni koronavirüs salgınını (COVID  19) PANDEMİ olarak tanımlanmıştır. İnsanlarda bir viral salgının  pandemi olarak tanımlanabilmesi için kabaca 3 ölçüt olmalı: 1.yeni bir  virüs olmalı, 2.insandan insana kolay ve sürekli bir şekilde bulaşmalı,  3.çok sayıda ülkeyi etkilemeli. Bu tanımlara uyduğu için PANDEMİ olarak  tanımlanmıştır.  

Türkiye'deki ilk tespit edilen COVID-19 vakası Sağlık Bakanlığı  tarafından 11 Mart 2020 tarihinde açıklandı. Bu tarih, aynı zamanda DSÖ  tarafından pandemi ilan edilen tarih oldu. 

1 Mart 2021 tarihi itibari ile tüm dünyada 114 milyon COVID 19  hastası ve 2,53 milyon ölüm olmuştur. Ülkemizde: 2,69 milyon COVID 19  hastası ve 28,5 bin ölüm olmuştur. 

2. COVID-19 enfeksiyonu nasıl seyretmektedir?  

Hastalık, genellikle 60 yaş ve üzerindeki kişileri daha fazla  etkilemektedir. Çocuklarda hastalık nadir ve hafif görülmektedir.  Çocuklarda şimdiye kadar ölüm görülmemiştir. Ama her yaş grubunda  görülüp ölümcül sonuçlara neden olmaktadır.  

- Vakaların yüzde 80'i hastalığı hafif geçirmektedir. 

- Vakaların %20’si hastane koşullarında tedavi edilmektedir.

- Ölüm oranı %2 dir. 

3. Hastalıktan En Çok Etkilenen Kişiler kimlerdir? 

- Sağlık çalışanları : en yüksek riskli grup, ülkemizde PCR pozitifliği  %30 lara ulaşmış durumda 

- 60 yaş üstü olanlar 

- Ciddi ilave kronik tıbbi rahatsızlıkları olan insanlar: Kalp hastalığı,  Hipertansiyon , Diyabet, Obezite, Kronik Solunum yolu hastalığı ,  Kanser , böbrek hastalığı 

-Toplu yerde yaşayanalar: okullar, kışlalar, cezaevleri , bakım  yurtları 

4.Hastalığın yayılmasının önlenmesi için neler yapılmalı? -Kişisel tedbirler: maske, mesafe, hijyen  

-Toplumsal: aşılama 

5. Aşı Nedir, Nasıl Etki Eder? 

İnsan ve hayvanlarda hastalık yapma yeteneğinde olan virüs, bakteri  vb. mikropların hastalık yapma özelliklerinden arındırılarak, zayıflatılarak  ya da bazı mikropların salgıladığı toksinlerin etkileri ortadan kaldırılarak  geliştirilen biyolojik ürünlere aşı denir. Aşı, sağlam ve risk altındaki  kişilere uygulanır. Vücut bu şekli ile kendisine zarar vermeyen mikrop ya  da toksinleri tanır ve onlara karşı bir savunma geliştirir. Böylece daha  sonra gerçek mikropla karşılaştığında; önceden geliştirilmiş savunma  sistemi ile savaşır ve kişi hastalığa yakalanmaz. Bu kişi artık o hastalığa  karşı bağışıktır. Aşı ;sağlıklı kişide hastalık YAPMAZ.Bu nedenle  hastalıktan korunmada en önemli silahımız aşıdır. 

6.Kaç çeşit COVID 19 aşısı vardır?  

3 yöntemle üretilen aşılar mevcuttur: 

1.İnaktif aşı: Aşı formülüne virüsün zayıflatılmış, etkisi azaltılmış  bir versiyonu konuluyor. Virüsün zayıf haliyle karşılaşan vücudun bağışıklık  sağlayacak savunmaları geliştirmesini amaçlayan bu türden aşılara "inaktif  aşı" adı veriliyor. 

2. mRNA aşıları: RNA gibi genetik yapı taşları içeren aşı formülleri  geliştiriliyor. Bu aşılar virüsten alınmış genetik bileşenlerle bağışıklığa  yardımcı bazı enzimleri harekete geçirmeyi ve hücre düzeyinde bağışıklık  tepkilerini uyandırmayı amaçlıyor.  

3. Vektör aşılar:virüs türlerinden hedef virüse genetik bileşenler  ekleniyor. Virüs vektörleri, başka bir virüsün zayıflatılmış ve kendini  çoğaltmayan versiyonuna aktarılan virüs bileşenleri aracılığıyla vücutta  bağışıklık tepkisi yaratmayı hedefliyor.  

Aşı olanlar burun mukozasında hastalığı taşıyabilirler. Bu nedenle  maske, mesafe gibi konulara dikkat etmesi gerekir. Aksi halde kendisi  hasta olmadan yakınlarına bulaştırırlar. 

7.COVID-19 Aşısı Sonrası Yan Etkiler nelerdir?  

Bugüne kadar COVID-19 aşılarına yönelik gerek yürütülen klinik  çalışmalarda gerekse mevcut aşı uygulamalarında ciddi yan etkilere  rastlanmamıştır. Aşılama sonrasında görülen yan etkiler sıklıkla  hafiftir. Bunlar; yorgunluk, baş ağrısı, ateş, titreme, kas/eklem ağrısı,  kusma, ishal, aşı uygulanan bölgede ağrı, kızarıklık, şişlik gibi hafif yan  etkilerdir. Ancak nadir de olsa alerjik reaksiyonların olabilmektedir.  

Yan Etkilerle Karşılaşıldığında Yapılacaklar:  

•Aşı uygulanan bölgede ağrı/şişlik/kızarıklıkta : soğuk uygulama ve  parasetamol tablet kullanılabilir  

• Yorgunluk:İstirahat ve yeterince sıvı alımı 

• Hafif ateş, titreme : İstirahat , yeterli sıvı alımı, parasetamol tablet 

• Baş ağrısı , kas-eklem ağrıları: parasetamol  

• Kusma, ishal : Bol sıvı takviyesi gerekirse serum verilebilir. 

 

8.Covid 19 aşısı nerelerde yapılıyor? 

Aile Sağlığı Merkezleri , kamu ve üniversite hastaneleri ve özel  hastanelerde oluşturulan Covid-19 aşı uygulama birimlerince yapılmaktadır. Aşısı yapılan her vatandaşımız olası yan etkilerin  gözlenmesi için aşı yapıldıktan sonra en az 30 dk kadar bekletilmektedir.  

 2. Aşı: ilk aşıdan 30 gün sonra yapılmaktadır. 

9.COVID-19 Aşısı Ulusal Uygulama Stratejisi nedir?

Sağlık bakanlığı aşı uygulanacak vatandaşlarımızı öncelik sırasına  göre gruplara ayırarak 4 aşamada aşılama planlaması yapmıştır  

Aşılama sırasında  aşağıdaki sıralamaya göre sırası ile aşılama yapılmaktadır.  

1.Aşama:  

A.sağlık çalışanları  

B.Yaşlı, koruma evlerinde kalanlar ve çalışanları  

C.65 yaş üstü bireyler (sırayla 90 y üstünden başlamak üzere  5 er yaş düşerek azalıyor) 

2.Aşama: 

A.Hizmetin sürdürülebilmesi için öncelikli sektörler (MSB,  içişleri bakanlığı, kritik görevlerdeki personel, zabıta-özel  güvenlik, Adalet bakanlığı, cezaevleri, Öğretmenler ve öğretim  üyeleri, gıda sektörü çalışanları, taşımacılık sektörü çalışanları 

B. 50-64 yaş arası vatandaşlarımız 

 3.Aşama: 

A.kronik hastalığı olanlar (A1:40-49 yaş, A2:30-39 yaş,A3:18-29  yaş) 

B.Diğer gruplar (B1:40-49 yaş, B2:30-39 yaş, B3:18-29 yaş) 

4.Aşama: 

Aşılama sırası geldiğinde yaptırmayanlar 

10.Kimlere Covıd 19 aşısı yapılmaz? 

* Aşının içeriğinde bulunan herhangi bir maddeye karşı alerji/anafilaksi  öyküsü bulunması durumunda aşı uygulanması önerilmemektedir. 

*yüksek ateş (38ºC ve üzerinde), tablosu netleşmemiş hastalık ve  kronik hastalıkların atakları sırasında aşının uygulanmasının bir süre  (15 gün kadar) ertelenmesi önerilmektedir. 

* Grip ve/veya zatürre aşısı olduktan en az 2 hafta sonra aşı yapılabilir 

*Öncesinde COVID-19 geçirmiş ve sistemde pozitif PCR testi olan  kişilerde; hastalığı geçirdikten 6 ay sonra aşı uygulanabilecektir. Sağlık  çalışanları yüksek risk grubunda olduğundan dolayı bu kuraldan muaf  tutulmuşlardır.

* Emzirme döneminde inaktif COVID-19 aşısının uygulanmasına ilişkin  veri bulunmamaktadır. COVID-19’u ağır geçirme riski yüksek olan  emziren kadınlara kendi istekleri halinde aşı uygulanabilir. 

* Sağlık Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu tarafından belirlenmiş  öncelikli risk grubunda 18 yaş altındaki kişiler yer almadığından şu an  için çocuklara COVID-19 aşısı uygulanmamaktadır. 

* Temaslı kişiler karantina sürecini tamamladıktan sonra öncelikli risk  grupları içinde yer alıyorsa aşı olabilirler. 

*Türkiye’de çocukluk aşıları dâhil, aşı uygulaması zorunlu değildir. Aşı  olmak, kişinin topluma karşı sorumluluğudur.