Sosyal Kaygı Bozukluğu

Kişi, eleştirilip, beğenilmeyeceğini düşünür. Bu durum kişi için tehdit niteliğindedir. Kişinin bu durumlarda kaygı seviyesi artıyor ve anksiyete yaşıyor.

Bu durumu sağlık anksiyetesinde, ayrılık kaygısından ve panik bozukluğundan temel farkı şudur; kişi sonrasında “ kalp krizi geçireceğim şeklinde “ paniğe kapılmıyor. Çünkü, bunun ne olduğunu biliyor.

Not : çocuklarda, korku yada kaygı, ağlama, bağırıp çağırarak tepinme, donakalma, sıkıca sarılma, sinme ya da toplumsal durumlarda konuşamama ile kendini gösterir.

Ör: Kadın bir öğretmen düşünelim, öğretmenin herhangi bir sorunu yok ardından deprem haftası geldiği için okul müdürü de hocam siz Fen öğretmenisiniz bu konuda bir seminer verin diyor. Bu noktada öğretmen için tehlike çanları çalıyor. Çünkü güvenli alanın dışında kalıyor. Başka bir örnekte, kişi çok dindar hayatı boyunca hiçbir kadınla tanışmamış ve tanıdığı 2 kadın var ; annesi ve ablası ancak kadınlarla konuşurken heyecanlanıyorum. Bunun dışında herhangi bir sorun yok diyor. Bu tür durumlara, “ izole tip sosyal kaygı bozukluğu” diyoruz.

Jeneratif Tip sosyal kaygı bozukluğu: Hayata çok daha yayılmış ve problemlere yol açan kaygı bozukluğudur. Bu durum gözlere üzerinize döndüğü anlardır. Örneğin, son zamanlarda zoom uygulaması kişilerde sosyal kaygı bozukluğuna yol açmıştır.

 

Sosyal anksiyete bozukluğunun tek gerekçesi kişinin kafasında kurmuş olduğu “ beğenilmeme durumu” değildir. ( yüzü yara içinde olan çocukla kimsenin konuşmaması, gözlerinde sorunun olması gibi) bazı durumlar kişilerin sosyal anksiyete bozukluğu geliştirmesini tetikler.

Örneğin, üzerinde erkeklikle ilgili fazla baskı olan kişilerde, acaba nasıl yürüyorum? Kadın gibi mi yürüyorum? Düzgün yürüyor muyum? Gibi düşüncelere aklında geçer.

 

Kişi toplumsal durumlardan kaçınır ve yoğun kaygı yaşar. Örneğin, okul bitiyor ve Beşiktaş’ta parti veriliyor. Öncesinde sen rahatken daha sonra böyle bir ortama girmekten çekiniyorsun ve özelden hocaya mesaj atıyorsun sevgilimi de getirebilir miyim diye, hoca da babanı bile getirebilirsin diyor. Sen de sevgilini ve babanı ( güvenlik nesneleri) alıp partiye gidiyorsun. Ya da partiye 2 saat kala uyuya kalıyorsun.

 Tedirgin, yetersiz, bön, salak, sıkıcı, göz korkutucu, kirli, sevimsiz görünmekten, fizyolojik belirtilerin görünmesinden başkalarını rahatsız etme ve ya kırmaktan korkup kaçınabilir. ( terleme, korkma, kızarma, tuvaletini yaparken duyulma )

 Çekingen ( kaçıngan) kişilik örüntüsü ile komorbidite olabilir.

 Bir kişi hayatının erken dönemlerinde ne kadar erken sosyal anksiyete bozukluğu yaşarsa tablo o kadar uzun sürebilir.

  İlerki yaşlarda parkinsonyan bulgular ya da yaşlılığa bağlı tremor hırıltılı solunum vs. Geç bir sosyal fobi gerekçesi olabilir. Ayrıca algısal işlevsellikteki azalmalar, idrar kaçakları, bilişsel bozukluklar ( unutma , karıştırma, şaşkınlık) tetikleyebilir.

Son zamanlarda görülen davranışlar; ya gazım gelirse, ya çişim gelirse , misafirlikte uyuyama işte horlarsam şeklinde düşünceleri ile birlikte sosyal anksiyete bozukluğunun kriterlerini karşılayan vakalar görülmektedir.

 Görülme sıklığı %0.5-2

 Sıklıkla erken başlangıç gösterir. 8-13 yaş

Panik bozukluktan sonra en sık ikinci anksiyete bozukluğudur. Erkeklerde alkol kullanımı, kadınlarda ise izole hayat ile maskelenir. Bundan dolayı tam oranları bilinmemektedir.

 Küçük düşürücü bir deneyim ile başlayabilir ya da daha sinsi bir başlangıç gösterebilir.

Örneğin , gece işemeleri oluyor. ( Enüresiz) Bu durum aile tarafından çevresi ile paylaşılıyor. Bu durum çocukta ileri ki yaşlarda sosyal anksiyete bozukluğuna sebep olabilir.

 

PANİK BOZUKLUK NEDİR?

 Panik ataklar ile anksiyete atakları arasında hiçbir fark yoktur. Panik ataklar, panik bozukluğun içindedir.  Panik bozukluğun sebebi tam olarak bilinmez ancak bilinç altında ayrılık kaygısı ve sağlık kaygısı vardır. Sebebi bilinmez gerekçeler ile tetiklenmiş anksiyete ataklarının sonrasında kişilerce belli senaryolara bağlanması ve çeşitli pekiştireçlerle uzayıp gitmesi sonrasında gelişen beklenti kaygıları , kaçınmalar ve güvenlik nesneleri ile tablonun daha da komplike hale gelmesine “ panik bozukluk “ denir.

İlk anksiyete atağı panik bozukluk açısında çok önemlidir. Danışanın bu durumu iyice anlatması istenir. İlk atak kapalı yerdeyse %80 i bu tür yerlerde olur.

 

 Nokturnal atak: gece ile ilişkili panik atak. Uykuda gelen bir takım bilişsel durumlarla sempatik sinir sistemi aktivasyonudur. Kişi uykudan kalkınca toparlayamadığı için bunun bir sempatik sinir sistemi deşarjı olduğunu anlatmak zaman alabiliyor.

 

YAYGIN KAYGI BOZUKLUĞU

 

En az 6 aylık bir sürenin çoğu gününde, bir takım olaylar ya da etkinliklerle ( işte ya da okulda başarı gösterebilme gibi) ilgili olarak, aşırı bir kaygı ve kuruntu ( kaygılı beklenti) vardır.

Kişi kuruntularını denetim altına almakta güçlük çeker.

Bu kaygı ve kuruntuya, aşağıdaki altı belirtiden üçü eşlik eder.

Not: çocuklarda yalnızca bir maddenin olması yeterlidir.

Dinginleşememe ( huzursuzluk) ya da gergin ya da sürekli diken üzerinde olma

Kolay yorulma

Odaklanmakta güçlük çekme ya da  zihnin boşalması

 

Yaygın anksiyete bozukluğunu anlatırken kullandığın bir metafor var buna birlikte bakalım.

3 tane oda var ve odalarda camlar var ve o camdan dışarıya bakan anneler var. Onların yanında da boyu cama yetmeyen çocukları var.

1.odadaki çocuk dışarıda hava nasıl diye soruyor? Annesi de , “ dışarıda kahrolası bir kar yağıyor ne zaman dışarı çıkmaya çalışsam bilerek yağıyor gibi sanki bütün dünya benim  aleyhime çalışıyor” gibi. Çocuk şöyle düşünüyor ; “ dışarıda kahrolası bir kar yağıyor, bizim dışarıya çıkmamızı engelliyor.” Bir bilişin öğrenilme şekli böyledir. Bir bilişin diğer bilişe aktarılması uzun zaman alır.

 2. odaya giriyoruz, çocuk, anne hava nasıl diye soruyor, annesi de diyor ki “ dışarıda dehşet bir kar var nasıl baş edeceğimi bilmiyorum yine çaresiziz diyor.” Çocuk şöyle düşünüyor; “ dışarıda dehşet bir kar var bununla nasıl baş edeceğiz.”

 3. odaya giriyoruz, çocuk, anne hava nasıl diye soruyor, annesi de diyor ki “ dışarıda muhteşem bir kar var çizmelerin yok ama ayaklarına poşet giyerek oynayabiliriz diyor.” Çocuk şöyle düşünüyor ; “ dışarıda muhteşem bir kar var ayaklarıma poşet bulmalıyım diyor.”

 

Dışarıda sadece bir kar var. Lanet olası bütün hayatı etkileyen ve inadına yağan kar ile fakiri aç bırakan ve çaresizliğe sebep olan kar ile ayaklarına poşet giyip dışarıda oynamanızı sağlayan muhteşem kar aynı kardır.

  1. çocuğun dışarıdan kötülük beklentisi olması tesadüf değildir. Dışarıyı düşmanca görür.

2. çocuğun dışarının büyük ve tehlikeli algılanması kendilerinin ise dış dünyaya göre zayıf ve çaresiz olarak adlandırır. ( Yaygın anksiyete bozukluğunu bu annenin çocuğudur. Her belirsizlik tehdit algısı oluşturur.)

3. çocuk ise dünya ile barışıktır. Esnek davranır. Kar baş edemeyecek kadar ise içeri kaçar.

Bu kadar kaygı seviyesinin bedene yanılsaması olur. Sürekli bütün kaslar kasılı haldedir. Bu kişiler fizik tedaviye gider.

 

Yaygın kaygı bozukluğunun bedelleri olur; uyku bozukluğu, kas gerginliği, bunun için gidip bitki çayları içer.

 

Tablo yavaş yavaş ilerliyorsa, ikinci eksen kişilik bozukluğu eşlik eder.