Sosyal Kaygının Bir Başka Kaynağı: Olumlu Değerlendirilme Korkusu

Sosyal kaygıya alışagelmiş yaklaşım diğerleri tarafından olumsuz bir şekilde değerlendirilmek konusunda yaşanan korku ve bu durumu yaşamamak adına sosyal ortamlardan kaçınmak şeklindedir. Ancak bunun aksi de olabileceği sosyal kaygıyı evrim teorisine göre açıklamaya çalışan psikologlar tarafından ortaya atılmıştır. Buna göre sosyal kaygı yalnızca olumsuz değerlendirilmekten duyulan bir korkudan kaynaklanmak zorunda değil. Sosyal bir çevrede diğerleri tarafından olumlu değerlendirilmek de olumsuz değerlendirilmek gibi kişilerde sosyal kaygıya yol açabilmektedir.

Peki neden çevremizdeki insanlar tarafından takdir edilmekle karşılaşma ihtimali, sosyal kaygıya yol açıyor? Buna geçmeden önce belki de olumsuz şekilde değerlendirilmekten neden korktuğumuzu iyi anlamak gerekiyor. Bir arkadaş çevresinde, aile içerisinde ya da iş yerinde birileri tarafından eleştirilmek, yargılanmak ya da birinin bizim hakkımızda olumsuz düşüncelere sahip olması bizim için korkutucu bir durum yaratır. Çünkü bir grup içerisindeki insanların bizim hakkımızda olumsuz değerlendirmeleri, genel yargıya dönüştüğü takdirde dışlanma ihtimali ile karşılaşırız. Dışlanmaya karşı oldukça hassasızdır çünkü dışlandığımız takdir öz kontrol de dahil olmak üzere pek çok şey üzerinden kontrol yitimi yaşarız. Dışlanmanın bizi bu kadar korkutması, kontrol kaybına yol açmasının sebebinin de çok eski çağlarda bir topluluktan dışlanan bireylerin hayatta kalma olasılığının çok düşük olmasıdır. Çünkü böyle bir durumda ya sevilmediğimiz yerde kalacağızdır ya da gruptan ayrılmak zorunda kalacağızdır. Bu da bizim için hayati öneme sahip ihtiyaçlarımızı karşılamak noktasında çeşitli zorluklarla karşılaşmak anlamına gelmektedir.

Olumlu değerlendirilme korkusu da aslında aynı kaynaktan beslenmekte. Bir grup içinde olumlu bir yargı ile karşılaştığımızda diğerlerinin ilgisi bizim üzerimize kaymaktadır. Bu ilgi her ne kadar olumlu bir yargının sonucunda doğmuş ve muhtemelen olumlu sonuçlar doğuracak olsa da bir miktar risk taşımaktadır. Taşıdığı risk ise bu olumlu yargının bize muhtemel rakipler doğurması ve birileri tarafından tehlikeli olarak algılanmamızdır. Bu son cümledeki ifadeleri lütfen çok daha eski çağlardaki insan yaşantısını düşünerek değerlendirin. Bir grup içerisinde öne çıkmak demek bir yandan ihtiyaçlarımınız daha nitelikli veya nicelikli bir şekilde doyurulması anlamına gelecektir ancak diğer yandan aynı ihtiyaçlara talip olan rakiplerin sayısını da artıracaktır. Modern dünyada bu duruma en yakın örnek iş yaşamı olabilir. Yaptığı iş takdir gören bir çalışan bazen bundan kaçınmak isteyebilir ya da yaptıklarını ön plana çıkarmaktan kaçınabilir çünkü aynı ofisi paylaştığı iş arkadaşlarının dikkatini bu şekilde çekmenin kendisi için olumsuz sonuçları olacağını düşünüyordur. Sosyal rekabetin ortaya çıkardığı bu durumun sonucunda sosyal kaygı beslenebilmektedir.

Daha derin okumalar için sosyal kaygıyı bu şekilde açıklayan model Sosyal Kaygının İki Yönlü Değerlendirilme Korkusu Modeli olarak literatürde geçmektedir. Dilediğiniz takdir konu ile ilgili makalelere ulaşmak isterseniz benimle iletişime geçebilirsiniz.