Spor ve Kalp

Kalp ve damar hastalıkları, son yıllarda tanı ve tedavideki tüm gelişmelere rağmen en fazla ölüme neden olan hastalıklar arasındadır. Kalp ve damar hastalıkları için klasik risk faktörleri ailede kalp damar hastalığı bulunması, kan basıncı yüksekliği (hipertansiyon), şeker hastalığı (diyabetes mellitus), kolesterol yüksekliği, şişmanlık (obezite), sigara içilmesi ve hareketsiz (sedanter) yaşam olarak sayılabilir. Hareketsiz ya da sporsuz yaşam tarzı bir yandan, kalp damar hastalıkları için başlıca risk faktörlerinden biri iken, diğer yandan aşırı fiziksel aktiviteye bağlı olarak profesyonel sporcularda ortaya çıkabilen kalp ve damar hastalıklarına sebep olabilir. Bu nedenle kalp ve damar hastalıklarından korunmak için doğru süre ve yoğunlukta egzersiz yapmak son derece önemlidir.

Doğru süre ve yoğunlukta yapılan spor hipertansiyon, obezite, kolesterol yüksekliği, diyabetes mellitus üzerinde de olumlu etkilere sahiptir. Kalp damar hastalıklarından korunmada önemli yeri olan iyi kolesterol (HDL-kolesterol) düzeyleri yapılan spor ile arttırılabilmektedir. Keza ilaçlarla yükseltilen HDL kolesterolün kalp damar hastalıklarından korunmada faydalı olmadığı yapılan çalışmalarla gösterilmiştir. Erkek ya da kadın, genç ya da yaşlı bireylerin tümünde yapılan uygun süre veyoğunluktaki sporun kalp damar hastalıklarına karşı korunmadaki yeri tartışılamaz. Hareketsiz yaşamdan kaçınmak için sporu bireyselleştirerek, kişinin keyif alacağı şekilde günlük hayatın içine dahil etmesi devamlılığı kolaylaştıran önemli etmenlerdendir.

Doğru süre ve yoğunluktaki spor tanımlaması herkes için aynı değildir. Uzun süredir spor yapan kişi ile spora yeni başlayan başka bir kişinin spora toleransı ve ulaşması gereken hedefler birbirinden farklılık göstermektedir. Sporun bireyselleştirilmesinde yapılabilecek en kolay ölçüm dakikadaki nabız sayısıdır. Yapılan sporun etkinliğini değerlendirebilmek için ulaşılması gereken dakikadaki nabız sayısını hesaplanmak için 220-yaş X 0.85 formülü kullanılabilir. Ancak kalp hastalığı olan ve ilaç tedavisi alan bireylerde bu formülü işletmek doğru ve uygun olmayacaktır. Sporun mümkünse her gün, eğer yapılamıyorsa haftada en az 3 ile 5 gün yapılması önerilmektedir.

Yapılan spor hafif, orta yoğunluklu ve ağır olmak üzere 3 başlıkta toplanabilir, sporun ağırlığı arttıkça yapılan sürenin de kısaltılması önerilmektedir. Hafif tempolu yürüyüş (<4.7 km/saat) hafif egzersiz olarak tanımlanırken, 4.7-6.5 km/saat hızla yürüme, eşli tenis oynama, golf oynama, bisiklete binme (<15 km/saat) orta yoğunluklu egzersiz, koşma, hızlı bisiklete binme, yüzme, tenis oynama ağır egzersiz olarak tarif edilebilir.  Sağlıklı bireyler için ideal olan haftada 5 gün 30 dakika, toplam 150 dakika orta yoğunlukta ya da haftada 5 gün 15 dakika toplam 75 dakika olmak üzere ağır egzersiz yapılmasıdır. Ayrıca orta ve ağır yoğunluktaki egzersizlerin ayrı günlerde kombine edilebileceği de akıldan çıkarılmamalıdır. Örneğin haftada 2 gün 15 dakika tempolu yüzme yapan kişi haftada 3 gün 30 dakika tempolu yürüyüş yaparsa ideal sporunu tamamlamış olur. Sağlıklı bireyler zamanla yukarıda bahsedilen egzersiz miktarını iki katına çıkararak daha fazla fayda elde edebilir.

İnaktif bireylerin spora başlarken hafif ya da orta ağırlıktaki bir egzersizi seçerek en başta 10 dakika gibi kısa süre yapması önerilmektedir. Sporun ısınma, kondisyon ve soğuma olmak üzere 3' e bölünmesi hem sakatlanmaları hem de ortaya çıkabilecek kalp krizi gibi riskleri belirgin olarak azaltmaktadır. Diğer yandan ileri yaştaki yetişkinler için nöromotor egzersiz, dengeyi ve koordinasyon yeteneğini korumada yararlıdır. Hafif tempolu yürüyüş ile birlikte yoga, tai chi gibi özel programlar ya da toplarla, pedallarla özel olarak programlanmış egzersizler ileri yaşta ortaya çıkan düşme, denge kaybını da önlemede faydalı etkilere sahiptir.

    Sonuç olarak spor doğru yoğunluk ve sürede yapıldığında kalp ve damar sağlığı üzerine net  faydalı etkilere sahiptir ve doğru şekilde uygulandığında çok nadir beklenmeyen olaylara neden olur. Ancak kişi spora başlamadan önce bir yandan kalp damar sağlığı değerlendirilip,  diğer yandan da uygun yoğunluk ve sürede spor önerisi yapılırsa en sağlıklı sonuçlara ulaşılabilir.