Stres ve Başa Çıkma Yöntemleri

Stres kişinin, tehdit edici bir durum ve/veya olay karşısında bedensel ve ruhsal olarak zorlanmasıdır. İnsan mekanizması duygusal, zihinsel ve bedensel bir bütünden oluşur ve bir iç dengesi vardır. Bu iç denge bazen karşılaşılan durumlar ve yaşanan olaylarla beraber bozulmaya başlar. Kişi tekrar dengeyi sağlamaya çalışır ve böylelikle stres ortaya çıkar. Yani iç dengenin bozulması durumunda kişinin yeniden dengeyi kurmaya çalışmasına stres denir. Dengeyi bozan her şey, onu yeniden kurmayı sağlayacak yeni bir süreci başlatır, bu sürece stres adı verilir. 

Her türlü değişim, her yeni hayat olayı, her yeni durum, her gelişimsel evre, yani, mevcut dengeyi bozan her şey bünye için bir stres kaynağı olabilir. Doğum, ölüm, boşanma, evlenme, okul değişikliği, işten atılma, terfi, yeni bir şehre taşınmak, para kaybetme, kazanma gibi..

Strese sebep olan herhangi bir durum ya da olay karşısında kişi kaybettiği dengeyi ve uyumu yeniden sağlayabilmek için aşamalı bir tepki sistemi geliştirir:

1. Alarm evresi: Bu aşamada kişinin bünyesi alarm durumuna geçer. Gerekli kimyasal ve hormonal değişiklikler gerçekleşir ve bu sayede kişi, “savaş” ya da “kaç” tepkilerinden biri için hazır duruma gelir. Stres kaynağı ile yüzleşmek, mücadele etmek ve savaşmak için ya da stres kaynağından kaçmak için harekete geçer.
2. Direniş evresi: Bünye stres kaynağını ortadan kaldırmak ya da onun yarattığı etkiyi ve zararı azaltmak, baş etmek için çabalar ve bir denge, uyum kurmaya çalışır. Bünye yorgunluk, uykusuzluk, düzensiz beslenme vb koşullara uyum sağlamak için öz kaynaklarını fazla kullanarak direnmeye çalışır.
3. Tükeniş evresi: Direniş aşamasında da strese sebep olan olay ya da durumu ortadan kaldırılamazsa ya da onunla bir denge ve uyum sağlanamazsa, kişinin fiziksel, zihinsel ve duygusal kaynakları yetmemeye başlar. Böylelikle tükenme ve dağılma oluşur. Bünye bu aşamada strese sebep olabilecek yeni durum ya da olaylara karşı daha açık  hale gelebilir.  Fiziksel ve psikolojik problemlere karşı direnci düşer.

Stres Tepkileri:
Kolay sinirlemek, sorumluluktan kaçma, karamsar olmak, kontrolü kaybetme ve boğulma hissi, zihni dinlendirmede zorluk, yalnız, değersiz ve depresif hissetme, kaygı, odaklanma sorunları, kararsızlık, unutkanlık ve düzensizlik iştah değişiklikleri, artan alkol ya da sigara kullanımı, tırnak yeme, ayak ya da bacak sallama, düşük enerji, baş ağrısı, mide rahatsızlıkları, kas ve göğüs ağrıları, hızlı kalp atışı, sık soğuk algınlığı, uykusuzluk, cinsel ilgi kaybı ya da işlev bozukluğu, soğuk veya terli eller-ayaklar, kulakta çınlama, titreme, ağız kuruluğu, yutma güçlüğü, çenede kitlenme, diş gıcırdatma vb gibi..
Stresle Başa Çıkma Yolları:
İnsanı strese sokan faktörler ve mücadele yöntemleri kişiden kişiye göre değişiklik gösterse de genel olarak; stresle başa çıkabilmenin en temel yollarından biri kendinize olumlu kaynaklar yaratabilmektir. İyi hissetmeniz için kendinize bir alan açmak ve sizi iyi hissettirecek şeylere düzenli bir şekilde vakit ayırın. Eğer şartlar uygunsa yaratıcılığa ve esnekliğe izin verin, işinize, uğraşınıza kendinizden bir şeyler katma çalışın.
Beslenmenize dikkat edin. Çeşitli aktivite ve eğlencelere vakit ayrın. Keyif veren bir aktivitede bulunmak, egzersiz yapmak, vücudu fizyolojik olarak düzene sokar, zindelik ve güç artar. Bu sayede stres hormonlarından kurtulmak daha kolay hale gelir.
Yemek ve uyku düzeninize ve dinlenme molalarınıza özen gösterin. Kahve, çay, kola gibi içecekler stresi arttırır. Bitki içecekleri, meyve sularını daha çok tercih edin. İhtiyaç duyduğunuz anda mutlaka dinlenin, kısa molalar verin. 
Strese sebep olan, düşünülmesi, tekrar gözden geçirilmesi gereken şeyler olabilir. Bu nedenle içinde bulunduğunuz durumu, bunun sizde sebep olduğu yükü, sorumluğu ve  hissettirdiklerini gerçekçi bir biçimde ortaya koyun ve düşünün.  Neleriz sizde strese sebep olduğunu ve bunlara karşı verdiğiniz fiziksel ve duygusal tepkilerinizi tespit edin. Sizi strese sokan şeyi değiştirebilir ya da onu tamamen ortadan kaldırabilir misiniz, düşünün.
İhtiyaç duyduğunuzda yardım ve destek istemek konusunda kendinizi rahat hissedin. Yoğun stres altındayken aldığınız ya da alacağınız kararlar konusunda etrafınızdan fikir almaya çalışın. Eğer mümkünse bu önemli ve büyük kararları stres altındayken almayın.

Beraber olmaktan keyif aldığınız kişilerle vakit geçirin. Bu kişilerle fikir alışverişinde bulunmak, aktiviteler yapmak  ilişkilerinizi ve çevrenizle olan etkileşiminizi güçlendirir.

İmkanlar dahilinde eğer mümkünse tatil yapmaya çalışın. Kısa bir süreliğine de olsa içinde bulunduğunuz yerden ve durumdan uzaklaşmak, güç ve enerji toplamanıza, yenilenmenize yardımcı olur. Eğer tatile gidemiyorsanız, evde ya da dışarıda, kendinizi mutlu, huzurlu, güvenli, rahat ve keyifli hissettiğiniz bir ortamda vakit geçirin. Bir süreliğine cep telefonu, bilgisayar, televizyon gibi araçlardan uzak durup, kendinizle kalmaya özen gösterin.