Stres ve Stres Yönetimi

“Stres” sözcüğü, Latince “Estricta” fiilinden türemiş, “Basınç, Yüklenme, Gerilim, Zorlanma” anlamına gelen bir terimdir. Günümüz tıbbında Selye tarafından Psikiyatri ve Genel Tıp için geçerli bir model olarak ortaya atılışından bu yana 50 yıl geçmiş olmasına rağmen bu terim günlük hayatımıza yerleşmiştir. Robert Hooke’un analizleri 20 yüzyılda fizyoloji, psikoloji ve sosyoloji alanında stres modelini derinden etkilemiştir.

Lazarus ve Folkman’a göre stres insanın çevresi ile karşılıklı etkileşimsel ilişkisinin sonucudur. Her insanın aynı olaya farklı tepkiler vermesi de bu karşılıklı etkileşimsel ilişkiden kaynaklanmaktadır. Bu etkileşimi sağlayan temel nokta insanların var olan durumu, istek ve beklentileri, kişisel kaynaklarını değerlendirme biçimleridir.

Stres’in fizyolojisini inceleyen bilim adamları, sempatik sinir sistemi ile kalp atımında arış, göz bebeklerinde büyüme, iskelet kaslarında güç artışı gözlemlemişlerdir. Bunun yanı sıra stres altındaki bireyin tükürük miktarında azalma olduğu görülmüştür. Bu durum yutkunma zorluğuna, midede hidrokrolik asit artışına; diyare veya kabızlığa neden olmaktadır.

Stres sonucu ortaya çıkan öfkeyi birey içe ya da dışa yöneltecektir. Birey öfkesini içe yöneltip, onu içinde tutup düşünmemeye çalışıyorsa bu durum bir süre sonra kişinin kendisine dönüp yüksek tansiyon, ülser, depresyon gibi rahatsızlıklara yol açabilir. Birey öfkesini dışa yöneltip, kontrolsüz bir biçimde sözel olarak ifade ediyorsa bu durum geçici bir rahatlama sağlasa da bireyin enerjisini tüketmesine ve davranışlarının kontrolünün güçleşmesine yol açar.

Önemli olan stresli durum esnasında öfkeyi kontrol edip doğru şekilde kendini ifade edebilmektir. Bireyin öfkeli olduğunu kabul etmesi ve öfke tepkisine karşı geliştirilecek farkındalık ile ilk adım atılmış olur. Farkındalık oluşturulduktan sonra öfkenin yani kişide stres yaratan durumun kaynağı araştırılır. Öfkenin kaynağı bulunduktan sonra karşılaşılacak benzer durumlarda bireyin öfke ile baş etme yöntemlerini kullanması sağlanır. Bu şekilde birey öfkesini doğru ifade etme becerisini yani öfke kontrolünü sağlamış olur.